آبیاری و انواع روش های آن

سلام و صبح بخیر به بزرگواران عزیز به خواست دوست عزیز خانم صادقی  موضوع آبیاری و انواع روش های آن در اختیار شما دوستان قرار بدم .

مقدمه:
آبیاری از روزگاران گذشته با روش های ساده انجام می شد: اما امروزه روش های علمی گوناگونی برای آبیاری به کار می رود هر یک از این روش ها اگر به طور درست و در جای مناسب به کار برده شود به پشرفت کشاورزی کمک بسیار خواهد کرد.
همانطور که می دانید در آبیاری باید از روش هایی استفاده کنیم که هم در مصرف آب صرفه جویی شود و هم از شسته شدن و خسارت زدن به خاک کشاورزی جلوگیری به عمل آید.
روش های آبیاری:
به منظور پخش یکنواخت آب روی سطح خاک و آبیاری مناسب محصولات کشاورزی روش های متفاوتی وجود دارد. دو روش اصلی آبیاری که در کشورمان رایج است عبارتند از:
الف) آبیاری به روش سنتی یا قدیمی که شامل آبیاری نواری ، شیاری و کرتی است.
ب) آبیاری تحت فشار که شامل روش های بارانی و قطره ای است.
الف) آبیاری سنتی:
آبیاری نواری:
در این روش مزرعه را نوار بندی می کنند. پهنای نوارها 5 تا 15 متر و درازای آن ها 75تا 300 متر است. نوارها به وسیله مرز کشی از هم جدا می شوند. هدف از این کار نفوذ آب در زمین همزمان با پیشروی آب در داخل نوارهاست.
آبیاری یک نوار یا قطعه، زمانی تمام می شود که آب به آخر نوار برسد، در این هنگام آب قطعه پر شده را می بندند و راه آب قطعه دیگر را برای آبیاری باز می کنند. این روش برای بیشتر خاک ها مناسب است؛ اما برای زمین هایی که خاک شنی دارند و آب به سرعت در آن ها می کند، مناسب نیست. از این روش بیشتر در زمین های کم شیب و برای گیاهان علوفه ای، غلات و باغ های میوه استفاده می شود.
آبیاری شیاری (نشتی یا جوی پشته ای):
در این روش آب را در شیارهایی که در بین دو ردیف کشت ایجاد کرده اند وارد می کنند. برای جلو گیری از شسته شدن خاک، شیارهای را روی خط تراز درست می کنند. در بعضی جاها نیز برای این که طول زمین یکسان باشد شیارها را عمود بر شیب زمین درست می کنند. در این روش وقتی آب وارد شیاری می شود باید مواظب بود که آن شیار از آب لبریز نشود؛ چون باعث خرابی شیار می شود. این روش آبیاری برای خاک های ماسه ای یا خاک های سبک و نیز خاک هایی که پس از خشک شدن ترک های بزرگ بر می دارند مناسب نیست. با این روش می توان بیشتر محصولات زراعی که به صورت ردیفی کاشته می شوند مثل ذرت و پنبه را آبیاری کرد.
آبیاری کرتی:
رایج ترین روش آبیاری در ایران در ایران، آبیاری کرتی است . علت آن نیز وجود فرهنگ سنتی استفاده از این آبیاری در بین کشاورزان و نیاز نداشتن به ماشین آلات پیشرفته است .در این روش کرت ها را به شکل چهار گوش یا شکل های دیگر درست می کنند. آبیاری به صورت کرتی برای خاک هایی که آب در آنها کمتر نفوذ می کند مناسب است. این روش برای زمین های صاف و بدون شیب مناسب است. با این روش می توان گیاهانی مانند:حبوبات، یونجه، برنج، باغ های میوه و سبزی را آبیاری کرد. از این روش می توان برای شستن خاک های شور استفاده کرد.
عیب های آبیاری به روش سنتی:
در آبیاری سنتی چون نمی توان آب را کنترل کرد، آب زیادی به هدر می رود. در این روش به علت این که آب از یک طرف وارد و از طرف دیگر خارج می شود، خاک های زراعی سطحی را می شوید و با خود می برد. در آبیاری سنتی باید ابتدا زمین را صاف کرد که این کار هزینه زیادی دارد. در این روش به کارگر زیادی احتیاج است. در آبیاری سنتی چون مدتی طول می کشد به آخر قطعه برسد، ابتدای زمین بیشتر از انتهای آن آب می خورد که این موجب بی نظمی در رشد گیاهان می شود. دراین روش اتلاف آب بسیار زیاد است؛ زیرابه دلیل تابش نور خور شید آب بخار می شود. به علاوه مقدار آبی که وارد مزرعه می شود بیش از نیاز ریشه گیاه است.
ب) آبیاری تحت فشار:
وارد کردن آب در داخل لوله با کمک موتور پمپ و انتقال آب با فشار و پاشیدن آن در مزرعه را آبیاری «تحت فشار» می گویند . این نوع آبیاری بالاترین بازدهی در مصرف آب را در بین انواع دیگر دارد. در این روش چون آب در طول مسیر از داخل لوله های مخصوصی عبور می کند و تماس مستقیم با هوا و خاک ندارد، اتلاف آب خیلی کم است. بطور کلی در آبیاری تحت فشار معمولا کمتر از آبیاری سنتی به آب و نیروی کارگر نیاز است. آبیاری تحت فشار به دو روش آبیاری بارانی و قطره ای تقسیم می شود.
آبیاری بارانی:
در این روش آب با فشار به وسیله موتور پمپ وارد لوله ها می شود و به وسیله آبپاش به شکل قطره های باران روی محصول، پاشیده می شود. وسایل لازم برای آبیاری بارانی عبارت است از: موتور پمپ، لوله های آبرسان، آبپاش ها.
انواع روش های آبیاری بارانی:
آبیاری بارانی کلاسیک:
دراین روش آب از منبع (چشمه، چاه، قنات، کانال یا رودخانه) به وسیله پمپ وارد لوله های اصلی می شود و از طریق لوله های فرعی به آبپاش ها به صورت قطره های ریز بر روی مزرعه پاشیده می شود. در روش آبیاری بارانی لوله ای با دستگاه متحرک، لوله ها پایه آبپاش و آبپاش ها جابه جا می شوند. در روش ابیاری بارانی کلاسیک با دستگاههای نیمه متحرک که در کشور ما بیشتر رواج دارد. لوله های اصلی ثابت هستند و لوله های فرعی و آبپاش ها متحرک اند که بعد از پایان آبیاری یک نقطه، آن ها را باز می کنند و در جایی دیگر قرار می دهند. در روش آبیاری بارانی با دستگاه ثابت هیچ قسمت از دستگاه حرکت ندارد و لوله های اصلی و فرعی در زیر زمین قرار دارند که بیشتر برای محصولات دائمی مثل باغات مورد استفاده قرار می گیرند. اگر بخواهیم از این روش برای گیاهان یکساله استفاده کنیم باید قبل از کاشت، لوله ها را درزمین قرار می دهیم و بعد از برداشت محصول آنها را جمع آوری و در انبار نگه داری کنیم. از این روش برای آبیاری محصولات پر شاخ و برگ که جا به جایی لوله ها در آنها مشکل است می توان استفاده کرد؛ اما عیب مهم آن زیاد بودن هزینه های لوله گذاری است.



آبیاری بارانی قرقره ای (گان):
این دستگاه برای آبیاری زمین هموار و ناهموار و گیاهان کوتاه و بلند مورد استفاده قرار می گیرد. قسمت های مختلف این دستگاه عبارتند از: قرقره، توربین، جعبه دنده، لوله پلی اتیلن، آبپاش. دستگاه آبیاری بارانی قرقره ای دارای یک قرقره بزرگ است که بر شاسی قرار دارد و لوله پلی اتیلن از جنس نیمه سخت که در حدود 300 متر طول دارد دور این قرقره جمع می شود . برای انجام دادن آبیاری یک قطعه زمین، ابتدا دستگاه را به کمک تراکتور در ابتدای زمین مورد نظر قرار می دهند. سپس آبپاش را که لوله پلی اتیلن نیز به آن وصل است در داخل مزرعه و بر روی پایه ای به نام ارابه می گذارند. برای ایجاد فشار آب در داخل لوله ها از موتور دیزل یا الکترو موتور استفاده می شود. پس از روشن کردن موتور ابتدا آب با فشار وارد توربین می شود و آن را می چرخاند. آب پس از خروج از توربین وارد لوله پلی اتیلن شده و از طریق آبپاش در سطح مزرعه پخش می شود . چرخش توربین توسط جعبه دنده و زنجیر به قرقره منتقل شده و قرقره پس از شروع آبیاری به طور آهسته و خودکار می چرخد و لوله پلی اتیلن به طور مرتب روی قرقره جمع می شود. بعد از این که آبپاش به قرقره رسید آبیاری به طور خودکارقطع می شود. در این روش آبپاش آب را به صورت دایره ای و به شعاع 40 تا 50 متر پخش می کند. در این روش مقدار آب مصرفی را می توان با کنترل سرعت چرخش قرقره تنظیم کرد. اگر سرعت چرخش قرقره زیاد باشد لوله سریع تر جمع می شود و آب کمتری پاشیده می شود؛ ولی اگر لوله آهسته تر جمع شود آب زیادتری توسط آبپاش پخش می شود. نکته قابل تذکر در این روش این است که به دلیل گران بودن لوله پلی اتیلن باید در موقع استفاده از آن دقت بیشتری به عمل آید و از تماس آن با اجسام زبر و تیز جلوگیری شود. مدت زمان لازم برای یک دور چرخش آبپاش 2 تا 5 دقیقه است که با قرار دادن یک توری در مسیر ورود آب به دستگاه از داخل شدن کاه و کلش و گل ولای به داخل توربین و آبپاش جلوگیری می شود. از فواید دستگاه آبیاری بارانی قرقره ای می توان به حرکت و جا به جایی آسان آن برای سرعت این دستگاه، میزان عمق آبیاری را آن طور که می خواهیم تنظیم کنیم.
آبیاری بارانی غلتان (ویل موو):
این دستگاه برای آبیاری مزارعی که هموار و مسطح هستند و گیاهان ردیفی در آنها کشت شده است کارایی زیادی دارد. اجزای تشکیل دهنده دستگاه آبیاری ویل موو عبارتند از :
موتور و شاسی، لوله اصلی و لوله رابط خرطومی، چرخ ها، آبپاش ها. لوله اصلی در این دستگاه از جنس آلومینیوم است و 10سانتیمتر قطر دارد که از وسط چرخ ها می گذرد. این لوله هم آب را آبپاش ها می رساند و هم باعث حرکت چرخ ها می شود .حرکت دستگاه از یک محل به محل بااستفاده از موتور بنزینی که از طریق جعبه دنده و زنجیر به چرخ های کناری متصل است انجام می شود. این دستگاه برای آبیاری گیاهان پا کوتاه مانند غلات، علوفه و چغندر قند مناسب است.
آبیاری دوار مرکزی(سنتر پیوت):
این دستگاه برای آبیاری انواع گیاهان پا بلند و پا کوتاه می تواند مورد استفاده قرار گیرد. دستگاه آبیاری دوار مرکزی از قطعاتی چون لوله عمودی، لوله اصلی(افقی)، تابلو کنترل، پاشنده ها و چرخ ها تشکیل شده است. برای انجام آبیاری با این دستگاه، ابتدا آب با فشار وارد پاشنده ها می شود. لوله اصلی در این دستگاه بر روی پایه های مثلثی شکت قرار می گیرد که هر یک از پایه ها دارای دو چرخ هستند. آب از طریق لوله های اصلی که در حدود سه متر از زمین فاصله دارند وارد آب پاش ها می شوند و عمل آبیاری انجام می گیرد. مسیر حرکت دستگاه در این روش به صورت دایره ای بوده و سطح آبیاری شده هم دایره ای شکل است. این دستگاه را یک تابلو کنترل می کند و اگر در موقع آبیاری اشکالی به وجود آید آبیاری خود به خود قطع می شود. در استفاده از این دستگاه باید سعی کرد که مسیر چرخ ها صاف و هموار و تا حدودی سفت باشد. این روش برای آبیاری خاک های شنی و زمین های هموار و نسبتا هموار توصیه می شود .
فواید این دستگاه عبارت است از:
- به نیروی کارگر زیادی نیاز ندارد.
- در مصرف آب صرفه جویی می شود.
- چون فاصله آب پاش ها از زمین زیاد است، برای آبیاری محصولات پا بلند مانند ذرت می توان از این دستگاه استفاده کرد.
- به دلیل نبودن کانال های آب رسانی، عملیات آماده کردن زمین و مراحل کاشت، داشت و برداشت سریع تر و بهتر انجام می شود.
آبیاری بارانی خطی (لینیر):
این دستگاه شبیه آبیاری بارانی دوار مرکزی است. با این تفاوت که مسیر حرکت این دستگاه به صورت مستقیم است و زمین را چهار گوش آبیاری می کند. زمین های نسبتا مسطح و چهار گوش را به خوبی می توان با روش آبیاری کرد. از فواید دیگر این دستگاه این است که جریان بارانی یکنواختی دارد و توسط باد به هم نمی خورد و به طور یکسان تمام مزرعه را آبیاری می کند.
آبیاری قطره ای:
آبیاری قطره ‌ای عبارتست از روشی که طی آن آب با فشار کم از روزنه یا وسیله‌ای به نام قطره چکان از شبکه خارج و به صورت قطراتی در پای بوته ریخته می‌شود. شبکه‌ای که آب را در سراسر مزرعه توزیع می‌نماید به کمک قطره چکان و با فشار کم در روی زمین پاشیده می‌شود. از مشخصات این روش تحویل آب به گیاه با فشار کم در منطقه ریشه‌ها، در سطح زمین (در زیر خاک) خواهد بود.
روش آبیاری قطره‌ای سالیان دراز در فرانسه و در کشورهای دیگر برای آبیاری در گلخانه‌ ها مورد استفاده بوده است. در ایران این روش در دهه پنجاه ابداع شد و سطوح بزرگی با این روش آبیاری شدند ولی با مرور زمان مزایا و معایب این روش مشخص شد. هزینه‌های زیاد و تکنیک ‌های نسبتا پیشرفته این روش و نمک ها و مواد جامد معلق در آب های ایران از معایب آبیاری قطره‌ای بوده و باعث شده که کشاورزان کمتر از این روش آبیاری استفاده کنند ولی این دلیل نیست که روش آبیاری قطره ‌ای را مطرود بدانیم و در پی رفع معایب آن باشیم.
تشکیلات آبیاری قطره ‌ای:
منبع آبی، موتورپمپ، سیکلون، *****شن، تانک کود، مرکز کنترل، *****توری، لوله اصلی، لوله آبرسانی، لوله‌های جانبی یا لوله‌های فرعی، قطره چکان.
طرز کار شبکه آبیاری قطره ‌ای:
آب توسط پمپ از منبع آب به داخل شبکه پمپ شده و ضمن عبور از سیکلون، شن و مواد خارجی خیلی درشت آن ته نشین می‌شود. در ***** بقیه مواد جامد معلق در آب گرفته می‌شود. بخشی از آب وارد تانک کود شده با حل مقداری کود در آب این محلول از انتهای دیگر تانک خارج و مجددا وارد جریان اصلی آب می‌گردد. آب پس از عبور از ***** توری وارد لوله‌های توزیع کننده شده و مرکز کنترل این مجموعه را هماهنگ می‌کند. در حال حاضر این روش آبیاری برای محصولات گران قیمت اقتصادی بوده و گیاهان گلخانه‌ای و کلیه گیاهانی که کشت آن زیر پلاستیک صرفه اقتصادی داشته باشد امکان پذیر است. ولی برای غلات، حبوبات، گیاهان علوفه‌ای و سایر محصولاتی که قیمت آن پائین است صرف نمی‌کند.
انتخاب قطره چکان:
انتخاب قطره چکان مهم ترین کاری است که در یک شبکه آبیاری قطره‌ای باید انجام گیرد. انتخاب صحیح باعث می‌شود که هزینه‌های نگهداری به مقدار زیاد کاهش می‌یابد و زیان های ناشی از مسدود شدن مجرا (هزینه تعویض قطره چکان، آبیاری نشدن بوته‌هایی که قطره چکان آن بند آمده و در نتیجه کاهش محصول) در بر خواهد داشت.
انواع قطره چکان ها:
ساده‌ترین قطره چکان لوله‌ای است که در طول آن به فواصل مختلف روزنه‌ های بسیار ریزی ایجاد شده و آب از این روزنه‌ها خارج می‌شود.
قطره چکان دکمه‌ای:
این قطره چکان ها کوچک بوده و دارای دهانه کوچکی به قطر کمتر از یک میلیمتر هستند. با سوراخ کردن لوله‌های آبرسانی فرعی این قطره چکان ها در آن سوراخ ها قرار می‌گیرند. آب از دهانه وروی داخل قطره چکان شده و پس از طی بدنه از دهانه خروجی آن به سطح خاک می‌چکد. از مزایای این قطره چکان ارزانی قیمت آن و سرعت نصب و ساده بودن کار با آن هاست.
قطره چکان با مجرای طولانی:
این نوع قطره چکان در مسیر لوله فرعی قرار گرفته و آب از دهانه ورودی وارد قطره چکان شده و پس از طی مسیر مارپیچ طولانی از دهانه خروجی خارج می‌گردد. عیب عمده این قطره چکان احتمال مسدود شدن مسیر در اثر رسوبات نمکی و یا ذرات جامد معلق در آب می‌باشد. این قطره چکان قابل تعمیر نبوده و در اثر انسداد مجرا باید با آب اسید شسته و یا تعویض شود.
قطره چکان صفحه‌ای:
‌این قطره چکان از چند صفحه منطبق بر هم تشکیل شده بطوری که هر صفحه دارای دیواره عرضی عمودی بر صفحات است. آب در مسیر خود ‌این دیواره‌های عرضی را دور زده و از سوراخ انتهایی به صورت قطره خارج می‌شود. مجموعه این صفحات روی هم قرار گرفته و به قطره چکان شکل صندوقی کوچکی می‌دهد.
قطره چکان چند دهانه‌ای:
برای آبیاری درختان در باغ های میوه اجبارا از قطره چکان هایی که با فشار زیادتر و با چند دهانه خروجی آب را به پای درخت برسانند استفاده می ‌شود. به هر یک از دهانه‌ها لوله باریکی وصل شده و آب را تا فاصله چند متری منتقل می‌نماید. بدین ترتیب با یک یا دو قطره چکان می‌توان نسبت به آبیاری یک درخت اقدام نمود. تعداد این خروجی‌ها از 5 - 1 متغیر است.
تجمع نمک در آبیاری قطره ‌ای:
آب آبیاری دارای مقداری نمک محلول است که ممکن است موجب مسدود شدن مجرای قطره چکان ها شود. بعضی وقت ها هم این نمک ها همراه آب آبیاری وارد منطقه ریشه‌ها شده و زیان فراوانی به گیاه وارد می‌سازد. برای شست و شوی این نمک ها به دو روش عمل می‌کنند. در زمستان از آب رودخانه ‌ها و یا جریان های سطحی حاصله از بارندگی یا آب های اضافی موجود در منطقه برای شست و شوی نمک های فوق استفاده می‌شود .
نکته مهم: هر دو سال یک بار زمین های آبیاری قطره‌ای را با روش کرتی کشت و آبیاری می‌کنند.

کشت هیدروپونیک

روش کشت گیاهان بدون خاک از سالها قبل در فلسطین اشغالی استفاده می شده است  در این منطقه به دلیل کمبود آب و خاک این روش جایگزین مناسبی برای زراعت روشهای متداول است .
هیدروپونیک در عمل به معنی کاشت گیاهان در آب و محلول غذایی بدون استفاده از خاک می باشد. کشت هیدروپونیک این امکان را به کشاورز می دهد که در زمان کوتاهتر با زحمت کمتر محصولی با راندمان بیشتر را کشت نماید.علم هیدروپونیک ثابت کرده است که برای رشد گیاهان به خاک احتیاجی نیست اما به عناصری که در خاک موجود است( مواد معدنی، موادآلی) احتیاج است. هر گیاهی را می توان به صورت هیدروپونیک کشت کرد ولی بعضی از آنها موفقیت بیشتری در این سیستم دارند. کشت هیدروپونیک برای میوه هایی با محصولات مقاوم از قبیل گوجه - خیار - فلفل - گیاهان برگی مثل کاهو - سبزی و گیاهانی که رشد سریعی دارند ایده آل است.
 

امروزه از کشت هیدروپونیک برای تولید علوفه دام استفاده های زیادی می شود و این امر به یک راه اقتصادی و مناسب برای تولید علوفه دامداران تبدیل شده است.
در کشت هیدروپونیک در صورتی می توانید پیشرفت کنید که محلول غذایی صحیحی برای تامین احتیاجات گیاه تهیه کنید.
اغلب اعمالی که برای کشت هیدروپونیک انجام می شود شبیه اعمال کاشت گیاهان در خاک است. کشت تجاری هیدروپونیک شامل ترکیبی از تکنولوژی هیدروپونیک با کنترل عوامل محیطی برای رسیدن به بهترین کیفیت محصول می باشد. در ساختار گلخانه شما با کنترل دما ، رطوبت و نور قادر به کشت در تمام طول سال می باشید.
مزایای کشت هیدروپونیک :
1- در جاییکه خاک مناسب ندارد یا خاک دچار بعضی بیماریها است قابل استفاده است.
2- شخم، آبیاری، مبارزه با آفات خاک، مبارزه با علف های هرز را ندارد و بقیه عملیات های زراعی نیز ساده تر است.
3- برای مناطقی که زمین گران قیمت است برای بدست آوردن بیشترین محصول با تراکم بالا کاربرد دارد.
4- در این طرح آلودگی خاک وجود ندارد و آلودگی آب هم کمتر است.
5- کنترل شرایط محیطی از جمله نور، دما، رطوبت و ترکیب هوا بسیار ساده تر است.
6- در مناطقی که آب شور دارد کاربرد دارد حتی اگر نمکهای محلول در آب به مقدارppm 500 با شد می توان با یک شستشوی محیط آن را بکار برد .
7-  به دلیل نبود خاک و علف هرز عملیات های کشاورزی ساده تر است
8-  با حذف خاک آفات موجود در خاک نیز حذف می شود.
9-  در کشت هیدروپونیک فقط درصدی از آبی که در کشت خاکی مصرف می شود استفاده می شود. زیرا آبها هدر نرفته و توسط علفهای هرز نیز مصرف نمی شود.
10 -  به طور کلی محصولات هیدروپونیکی از نظر غذایی محصولات بهتری نسبت به کشت خاکی هستند. و این بدلیل کنترل عناصر و موادی است که مورد مصرف گیاه قرار می گیرد.
به طور کلی کشت بدون خاک از دو سیستم پیروی می کند :
1- سیستم باز : محلول غذایی مجدد استفاده نشده مثل کشت در پشم سنگ و کشت کیسه ای و کشت در سنگریزه
2- سیستم بسته : محلول غذایی مجدد مورد استفاده قرار می گیرد و به عبارت دیگر محلول در یک چرخه قرار دارد و به آن فقط مواد غذایی که کاهش می یابند و آب اضافه می شود .
اما این روش کشت بدون خاک یک سری مزایا و معایبی نسبت به دیگر روشهای متداول کشت گیاهان دارد که در زیر بیان می شوند :
1- چون محلول غذایی مایع است به راحتی می توان آن را کنترل کرد و تنها مواد غذایی که کاهش یافته است را به محلول اضافه کرد در حالی که در خاک این کار غیر ممکن است ( هزینه زیادی دارد ) .
2- گیاهان را می توان در مناطقی پرورش داد که در حالت عادی رشد نمی کنند
3- مصرف آب در این روش به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد و این یک مزیت برای نواحی خشک است .
4- در این روش ضد عفونی کردن محیط رشد بسیار شده و کم هزینه است در حالی که ضد عفونی کردن خاگ گران قیمت و غیر ممکن است . پس در این روش آلودگیهای ریشه بسیار کم دیده می شود .
5- در این روش می توان از آبهای شور هم استفاده کرد .
6- در این روش محصول بسیار بیشتر و کیفیت عالی داشته چون مواد غذایی به راحتی در اختیار گیاه قرار داشته است پس در حقیقت کیفیت و کمیت محصول در واحد سطح افزایش چشمگیری دارد .
7- در این روش از حجم ریشه ها به شدت کاسته می شود و بزرگ شدن ریشه ها در حد میکروسکوپی است و چون ریشه ها نسبت به کشت خاکی کم شده کمتر هم دچار بیماری می شوند .
8- مهمترین عیب این روش این است که به سرمایه گذاری بالایی نیاز دارد زیرا تمام سیستمها باید اتوماتیک باشد .
9- برای کشت گیاهان با این روش به افرادی نیاز است که در این زمینه تخصص و آگاهی داشته باشند .
10- آلودگی آبهای زیر زمینی هم در اثر مخلوط شدن با محلول های غذایی مشکلی دیگر است . 11- دفع ضایعاتی مثل پشم سنگ که به عنوان محیط رشد هستند هم مشکل است .
به طور کلی این روش یکی از روشهای نوین در کشاورزی بوده که بسیار جای کار دارد و در حالی که بسیاری از کشورها این کار را انجام می دهند لااقل در ایران جای کار کردن زیاد دارد و علارقم اینکه سرمایه و دانش زیادی لازم دارد ولی به عنوان یکی از رشته هایی است که آینده ای درخشان در دنیای کشاورزی دارد .
انواع کشت های هیدروپونیک
روش کشت گیاهان بدون خاک از سالها قبل در فلسطین اشغالی استفاده می شده است . در این منطقه به دلیل کمبود آب و خاک این روش جایگزین مناسبی برای زراعت روشهای متداول است .
در زیر انواعی از کشت های هیدروپونیک توضیح داده می شوند : 
کشت آبی یا مایع
کشت در سنگریزه 
کشت در هوا
کشت در ورمی کولیت
کشت در پشم سنگ
کشت آبی
کشت در پلاستیک
کشت آبی یا مایع در کشت هیدروپونیک
 ریشه گیاه به طور مداوم در محلول غذایی قرار دارد و گیاه از قسمت طوقه ( حد فاصل ریشه و ساقه ) بیرون از مایع است و با پلاستیک و مقوا و ... بالا نگه داشته شده است . کشت درون لوله هم نوعی از کشت مایع است .
کشت در ماسه : ریشه گیاهان در داخل مواد جامدی که دارای قطر کوچکتر از 3 میلی متر باشند قرار دارد و این مواد مانند پلاستیک و پشم سنگ و یا هر ماده دیگری که آلی نباشد ممکن است .
کشت در سنگریزه در کشت هیدروپونیک
ریشه گیاهان در موادی که قطری بیشتر از 3 میلی متر دارند قرار گرفته مثل سنگ خارا و گدازه آتشفشانی و بازالت و هر ماده غیر آلی دیگر .
در این روش آبیاری به دو صورت آبیاری لوله ای ( زیرزمینی ) که مواد غذایی در مخزنی بوده و به بستر رشد گیاه پمپ می شود و آبیاری سطحی که محلول غذایی رقیق در سطح محیط رشد توسط لوله سوراخداری پخش می شود ( کود مایع به آب مصرفی گیاه در هنگام آبیاری اضافه شده است )
کشت در هوا روشی از روشهای کشت هیدروپونیک
 در این روش ریشه گیاهان در محیطی قرار گرفته که به وسیله قطراتی آب که حاوی مواد غذایی لازم است اشباع شده است . این روش به تجهیزات پیشرفته نیاز دارد .
کشت در ورمی کولیت در کشت هیدروپونیک
 ریشه گیاه در ورمی کولیت که با موادی معدنی مخلوط شده است قرار دارد
کشت آبی : این کشت بیشتر برای گیاهان زینتی به کار می رود .
کشت در پلاستیک : ریشه در داخل کیسه های پلاستیکی قرار داشته و مواد اطراف ریشه هم شامل کمپوست یا پیت یا خاک اره و ... می باشد .
سیستمهای هیدروپونیکی خالص (کلارک و فیلم غذایی)
کلارک:این تکنیک برای مطالعه عناصر مورد نیاز ذرت و سورگوم بکار رفته ولی روشهای مدیریت محلول غذایی آن را می توان برای گیاهان دیگر نیز بکار برد. در این سیستم ریشه گیاهان را به حالت ایستاده در محلول غذایی قرار می دهند .کاهو و دیگر سبزیجات علفی رشد خوبی در این سیستم دارند.
تکنیک فیلم غذایی :مهمترین روش هیدروپونیک یک پیشرفت مهم در زمینه هیدرو پونیک در سال 1970 با ابداع تکنیک فیلم غذایی توسط آلن کوپر اتفاق افتاد. در این روش ریشه گیاهان به حالت معلق در یک آبشخور یا کانالی از محلول غذایی در یک سیستم بسته قرار می گیرند و محلول غذایی در محیط گردش می کند.
سیستمهای هیدروپونیکی خالص (- سیستم ایستا )
ایستا محلول غذایی این یک تکنیک قدیمی هیدروپونیک است ولی هنوز برای مطالعات غذایی انواع مختلف گیاهان بکار می رود. برای این روش مواد زیر لازم است:
 1- محلول غذایی
 2 – تلمبه هوا
 3- شبکه ای از تارهای ریشه ای مناسب تلمبه، هوا را دائما به داخل محلول پمپ می کند.حباب های هوا هم اکسیژن محلول غذایی را فراهم می کنند و هم محلول را به جریان در می آورند.یک نوع ساده آن به نحوی است که یک درپوش که نور از آن عبور نکند را برداشته و یک سوراخ برای عبور ریشه در آن ایجاد می کنیم و یک لوله هوا که به پمپ متصل است را در ظرف کشت قرار می دهیم محلول غذایی را در ظرف می ریزم و درپوش را گذاشته و گیاه را در آن قرار می دهیم. در این سیستم محلول غذایی هر 7 الی 14 روز یکبار عوض می شود همچنین تلفات آب را باید روزانه جبران کرد حجم محلول غذایی برای یک گیاه (2 تا 4 گالن)9 تا 18 لیتر است
بر اساس یک رسم 2500 ساله ایرانیان در عید نوروز ، گندم یا گیاهان دیگری را در مقداری آب می کاشتند و با آن سبزه برای سفره هفت سین تهیه می کردند این شاید اولین کشت هیدروپونیک در جهان بوده که ایرانیان انجام می دادند.
تولید روزانه یک تن علوفه در فضای 33 متر مربع : با استفاده از این تکنولوژی در فضای 33 متر مربع ، هر روز می توان یک تن علوفه تازه تولید کرد.این مقدار می تواند خوراک روزانه یک دامداری 300 راسی گوسفند، یک گله 55 راسی گاو شیری یا گوشتی و یک گله 100 راسی اسب را تامین کند.
محیط کشت :
 طبقه بندی سیستمهای کشت هیدروپونیک توسط دکتر جان لارسن انواع سیستمها غیر آلی آلی مخلوط 1-ایستاده (معلق) گراول پیت موس پیت موس و پرلیت 2-تکنیک فیلم غذایی ماسه پین بارک پرلیت و پین بارک 3-آئروپونیک پرلیت خاک اره پیت موس و پرلیت 4-هواکشت راک وول
ظروف کشت :
در حال حاضر ظروفی که یک گالن و یا دو گالن نامیده می شوند بیشتر عمومیت دارند. امروزه تولید کنندگان از یک کیسه پلاستیکی به عنوان محیط رشد استفاده می کنند.
توجه : 1- برای همه ظروف رشد، عمق باید 2/3 تا 2 برابر قطر سایه گیاه در زمانی که به حداکثر رشد برسد در نظر گرفته شود.مثلا اگر سطح سایه گیاهی 12 سانتی متر است عمق ظرف باید بین 18 تا 24 سانتی متر باشد. 2- گیا هانی که سایه بزرگتر و زمان رشد بیشتری دارند و گیاهانی که در کنار ظروف کشت هستند باید عمق بیشتری داشته باشند.
محلول غذایی :
مهمترین مسئله در کشت هیدروپونیک مدیریت محلول غذایی آن است که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.شما باید خواص و آثار عناصر مختلف را بر رشد گیاه بدانید تا در صورت بروز عوارض کمبود یا ازدیاد یک عنصر بتوانید عنصر مورد نظر را شناسایی کنید و آن را به محلول اضافه کنید.
عناصر اصلی و مهم :
9 تا از 16 عنصر ضروری را جزو عناصر مهم طبقه بندی کرده اند: کربن، هیدروژن، اکسیژن، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، و گوگرد .
عناصر کم مصرف(ریز مغزها) گیا هان به طور قابل ملاحضه ای به غلظت کمی از ریز مغزها که از عناصر اصلی هستند احتیاج دارند.این عناصر عبارتند از : بر، کلر، مس، آهن، منگنز، مولیبدن، و روی .
سیستمهای کشت هیدروپونیک:
در اینجا تعدادی از روشهای کشت هیدروپونیک را نام می بریم. شما می توانید بر اساس طرحی که در ذهن خود دارید نیز اقدام به این کار کنید ولی این روشها آزمایش شده است .
الف)سیستمهای هیدروپونیکی خالص (واقعی) 1- سیستم ایستا محلول غذایی این یک تکنیک قدیمی هیدروپونیک است ولی هنوز برای مطالعات غذایی انواع مختلف گیاهان بکار می رود. برای این روش مواد زیر لازم است 1- محلول غذایی 2 – تلمبه هوا 3- شبکه ای از تارهای ریشه ای مناسب تلمبه، هوا را دائما به داخل محلول پمپ می کند.حباب های هوا هم اکسیژن محلول غذایی را فراهم می کنند و هم محلول را به جریان در می آورند.یک نوع ساده آن به نحوی است که یک درپوش که نور از آن عبور نکند را برداشته و یک سوراخ برای عبور ریشه در آن ایجاد می کنیم و یک لوله هوا که به پمپ متصل است را در ظرف کشت قرار می دهیم محلول غذایی را در ظرف می ریزم و درپوش را گذاشته و گیاه را در آن قرار می دهیم. در این سیستم محلول غذایی هر 7 الی 14 روز یکبار عوض می شود همچنین تلفات آب را باید روزانه جبران کرد حجم محلول غذایی برای یک گیاه (2 تا 4 گالن)9 تا 18 لیتر است 2- روش کلارک این تکنیک برای مطالعه عناصر مورد نیاز ذرت و سورگوم بکار رفته ولی روشهای مدیریت محلول غذایی آن را می توان برای گیاهان دیگر نیز بکار برد. در این سیستم ریشه گیاهان را به حالت ایستاده در محلول غذایی قرار می دهند .کاهو و دیگر سبزیجات علفی رشد خوبی در این سیستم دارند. 3- تکنیک فیلم غذایی مهمترین روش هیدروپونیک یک پیشرفت مهم در زمینه هیدرو پونیک در سال 1970 با ابداع تکنیک فیلم غذایی توسط آلن کوپر اتفاق افتاد از این روش اغلب با عنوان NFT یاد می شود. در این روش ریشه گیاهان به حالت معلق در یک آبشخور یا کانالی از محلول غذایی در یک سیستم بسته قرار می گیرند و محلول غذایی در محیط گردش می کند 4- آئروپونیک یک از تکنیک های خوش آتیه هیدروپونیک آئروپونیک است. در این روش توزیع آب و عناصر ضروری به ریشه گیاه توسط و سائل ریز کننده مثل مه پاش و میست(یک نوع ریز کننده آب و محلول غذایی )انجام می شود. مزیت این روش تهویه مناسب ریشه ها است .در این روش ریشه ها در هوا رشد می کنند .این روش به صورتی طراحی شده است که امکان استفاده مناسب از آب و عناصر ضروری را فراهم می کند . ریشه ها در این روش باید مرتبا در معرض ارسال محلول غذایی قرار گیرند.در اکثر سیستمهای آئروپونیک در انتهای ریشه ها یک مخزن کوچک آب قرار داده می شود که ریشه ها همیشه به آب دسترسی داشته با شند
ب)سیستمهای جذر و مد (فروکش – جریان ) محلول غذایی از این نوع سیستمهای رشد هیدروپونیک سالیان سال استفاده می کردند . هر چند که امروزه آنها به صورت اقتصادی بکار نمی روند و بیشتر کاربرد خانگی و مشغولیتی دارند.ترکیب این ساختار عبارت است از یک محیط ریشه ای خنثی از قبیل گراول، ماسه و پوکه معدنی و ظروف رشد که حجم های یکسانی از محلول غذایی در داخل آنها وجود دارد و لوله های تغذیه کننده و دریچه ها و پمپ ها مورد نیاز می باشد
ج)سیستمهای قطره چکان، گلدانی یا کیسه ای/آبشخور کانالی محلول غذایی این سیستم رشد هیدروپونیک امروزه کاربرد معمول پیدا کرده است که به صورت تجاری در کشت گیاهان در یک محیط کیسه ای یا گلدانی بکار می رود در این زمینه پرلیت بیشترین کاربرد را دارد.در اطراف کیسه های بکار رفته سوراخهایی برای حرکت پرلیت ایجاد می کنند همچنین برای اینکه به آب و محلول غذایی اضافی اجازه بدهند که از محیط خارج شود و تهویه مناسب صورت بگیرد آب چکان هایی بر لبه کیسه ها قرار می دهند .البته بعضا اصلاحاتی در این سیستم برای تطبیق با محصولات مختلف بوجود آمده .برای مثال کیسه های عمودی آویزان برای کاهو و یا گیاهانی که در کناره کیسه ها قرار می گیرند. برای مثال گیاه توت فرنگی را در سوراخهای کناره کیسه های پرلیت قرار می دهند و محلول غذایی از بالای کیسه ها توسط قطره چکانهای و یا آبشخور های نصب شده به طرف پایین سرازیر می شود
د)سیستم مستقیم قطره ای، محلول غذایی راک وول امروزه راک وول در مناطق مختلف جهان برای تولید گوجه فرنگی، خیار و فلفل کاربرد بیشتری دارد. راک وول از یک ماده خنثی که از مخلوط سنگ های آتشفشانی است درست شده .این سنگها را با سنگ آهک مخلوط کرده و تا دمای 1500 تا 2000 درجه سانتی گراد گداخته می کنند الیاف نرمی آزاد می شود که آنها را به هم می پیچند.سپس آنها را به صورت صفحات فشرده در می اورند وآنها را در داخل صفحات پشم سنگ قرار می دهند. صفحات را به صورت یکنواخت بر روی یک سطح قرار می دهند همچنین باید راه هایی برای عبور جریان محلول غذایی و آب در نظر گرفته شود و محلول غذایی بوسیله قطره چکان توزیع می شود.
تکنیک های کشت محیط کشت هیدروپونیک با یک محیط خارجی احاطه می شود که می تواند گلدان یا کیسه نیز باشد. آب، شامل کودهای افزودنی با توجه به تقاضای اتمسفری گیاه بکار می رود. در سیستم هایی که گراول و ماسه در آن وجود دارد برای جمع آوری نمک های تجمع یافته احتیاج به یک شستشو بوسیله آب است.
ریشه گیاه: ریشه گیاهان دو وظیفه عمده دارند 1- نگهداری گیاه در محیط کشت 2- انتقال آب و عناصر مورد نیاز گیاه به تمام قسمتهای آن جذب آب بوسیله مکیدن آب از ریشه توسط فرایند تعرق انجام می گیرد ولی چگونگی جذب یونها بطور دقیق مشخص نیست.آنچه ما می دانیم جذب یونها توسط ریشه طی دو فرایند انتقال فعال و انتشار ساده صورت می گیرد. خصوصیات فیزیکی ریشه در کشت خاکی برای رشد ریشه محدودیت هایی وجود دارد که در کشت هیدروپونیک این محدودیت ها نیست بنابراین ممکن است در این کشت ریشه ها بیشتر از حجم شان رشد کنند. خصوصیات فیزیکی ریشه نقش مهمی را در جذب عناصر دارند همچنین در سیستمهای هیدروپونیک رشد و توسعه ریشه در کار گیاه تاثیر گذار است. تهویه: تهویه یکی از مهمترین عوامل است که به رشد گیاه و ریشه کمک می کند. انرژی مورد نیاز برای رشد ریشه و جذب یونها از فرایند تنفس سلولی تامین می شود که این فرایند به اکسیژن نیاز دارد. حلالیت اکسیژن در آب تقریبا کم است و با افزایش دما کاهش پیدا می کند. بنابراین با افزایش دما باید به فکر تهیه اکسیژن بیشتری برای نیاز گیاه بود. یکی از مشکلات سیستم های هیدروپونیک عدم تهویه مناسب با رشد توده ریشه است. محیط ریشه: بعضی از گیاهان این توانایی را دارند که خودشان را با محیط اطراف تطبیق دهند. اغلب تغییرات محیطی تغییر در PH است. به علاوه بعضی از گیاهان این توانایی را دارند که با منتشر کردن موادی (مثل سیدروفوس) از ریشه هایشان عمل جذب را افزایش دهند و یونها را بی اثر کنند. این ویژگی به کفایت آهن مشهور است. در مواردی که گیاه نمی تواند خود را با محیط تطبیق دهد باید دقت بیشتری در بالانس عناصر و کنترل PH محلول انجام داد.
درجه حرارت:
درجه حرارت، یکی از مهمترین عواملی است که در رشد ریشه و جذب آب و عناصر ضروری و یونها تاثیر می گذارد. درجه حرارت مطلوب ریشه در گونه های مختلف تغییر می کند. ولی در کل درجه حرارت پایین تر از 20 درجه سانتی گراد تغییراتی در رفتار و رشد ریشه ایجاد می کند. در کمترین درجه حرارت مطلوب ریشه، رشد و شاخه دهی ریشه کاهش می یابد و ریشه خشبی می شود. زمانی که درجه حرارت ریشه ها کاهش پیدا کند گیاه پژمرده می شود و به خاطر نیاز زیاد هوا در روز، کمبود عناصر نمایان می شود. در دمای کم کمبود عناصر فسفر ، آهن ، و منگنز بیشتر نمایان می شود. حدود بالای درجه حرارت هنوز به طور دقیق مشخص نیست. ریشه ها تا دمای 30 و حتی تا 35 درجه سانتی گراد را نیز می توانند تحمل کنند.
بنابراین درجه حرارت ریشه باید بین 20 تا 30 درجه سانتی گراد تنظیم شود. محیط های کشت هیدروپونیک
از سال 1930 تا 1950 معمولا از گراول و ماسه استفاده می کردند. در واحدهای کوچک هیدروپونیک به طور کلی از گراول، پشم سنگ یا هادیت استفاده می شود. در سیستم های تجاری پریلیت و پشم سنگ بیشتر بکار برده می شود. محیط های کشت آلی که امروزه بکار می روند عبارتند از پیت موس - پوست کاج- مخلوط پیت موس، پین بارک و مواد آلی از قبیل ورمی کولایت و پریلیت .
چهار روش برای کشت هیدروپونیک

سیستمهای جذر و مد(Ebb and Flow) قرار دادن گیاهان در یک محیط کشت محلول غذایی در دوره زمانی معینی از مخزن به محیط کشت پمپ می شود، گیاهان بوسیله محیط کشت محلول غذایی را جذب می کنند، و سپس آب با زهکشی به بیرون می رود.

سیستم قطره چکانی(Drip System ) مکعب های راک وول محلول غذایی بر اساس یک برنامه زمانی روی محیط کشت چکانده می شود.مشروط بر اینکه آب تازه، مواد غذایی و اکسیژن فراهم باشد.


تکنیک فیلم غذایی (NFT) ریشه گیاهان در کانالها رشد می کنند. نوک ریشه ها در معرض هوا و ته آنها در معرض محلول غذایی است .

سیستم ایستا(Passive System) در این روش گیاه به صورت آزاد در محلول غذایی قرار دارد. اکسیژن باید در پایین ریشه موجود باشد، که اغلب به وسیله یک پمپ انجام می شود. تلفات آب باید روزانه جبران شود.

سیستم های مختلف دیگری از جمله آئروپونیک نیز وجود دارد که در آن ریشه گیاه در محیط معلق است و محلول غذایی بوسیله اسپری بر روی آن پاشیده می شود.
به طور کلی در سیستم هیدروپونیک آنچه مهم است ، اکسیژن ، آب، شرایط محیطی و مهمترین آنها محلول غذایی است. که در یک سیستم موفق همه این موارد باید رعایت شود. سیستم های فوق آزمایش شده اند و موفقیت آنها به اثبات رسیده است.شما نیز با رعایت این موارد می توانید یک سیستم کشت اختصاصی طراحی کنید.
بخش ۳
احتیاجات گیاه برای موفقیت در کشت هیدروپونیک باید موارد زیر را در نظر داشته باشیم PH مناسب برای محلول غذایی مقدار آب مورد نیاز گیاه دما و نور مطلوب برای گیاه هوای تازه پناهگاه و تکیه گاه کنترل آفات و بیماریها حل کردن مواد معدنی مورد نیاز گیاه در آب(استفاده از محلول غذایی مناسب)
تغییر دادن PH: اگر تشخیص دادید که PH بیش از اندازه  قلیایی است می توانید خاصیت اسیدی آن را با افزودن اسید سولفوریک یا پایین آورنده های PH افزایش دهید. اگر تشخیص دادید که PH بیش از اندازه اسیدی است می توانید خاصیت قلیایی آن را با افزودن جوش شیرین یا بالا آورنده های PH افزایش دهید. هنگام تنظیم PH مهم است که مقادیر را کم کم اضافه کنیم تا اینکه PH یکباره تغییر نکند و همچنین بدانیم که چه موقع به سطح PH مطلوب می رسیم. محدوده PH مناسب برای انواع محصولات باغی
لوبیا
5/8-6/2
کلم
6/3-6/5
خیار
5/7-6/2
بادمجان
5/7-5/9
کاهو
5/76/2
نخود
6/3-6/5
تربچه
5/8-6/2
گوجه
5/8-6
هندوانه
5/4-5/6
فلفل
5/8-6/2
توت فرنگی
5/8-6/2
PH مناسب: PH محیط یا محلول غذایی برای رشد گیاه بسیار مهم است. هر گیاهی محدوده PH خاصی دارد که خارج شدن از این محدوده باعث کم شدن رشد یا حتی مرگ گیاه می شود. PHکمتر از 5/4 یا بیشتر از 9 صدمات سختی به ریشه گیاه وارد می کند و اثرات زیان آوری روی رشد گیاه دارد. چنانچه سطح PH تغییر کند تاثیر مستقیمی در دسترسی گیاه به مواد غذایی می گذارد. اکثر مواد مغذی در PH 6-7/5 در دسترس گیاه می باشند. وقتی که سطح PH خیلی زیاد یا کم شود مواد مغذی در محلول قفل شده و از دسترس گیاه خارج می شوند. شما باید PH محلول غذایی را هنگام ترکیب و استفاده و نیز هر چند روز یکبار اندازه گیری کنید و آن را در حد مطلوب نگهداری کنید. سه روش رایج برای آزمایش PH: کاغذ تورنسل : کاغذ تورنسل را در محلول فروبرده و رنگ آن را با جدول PH ها مقایسه کنید. استفاده از کیت سنجش PH قلم PH یا PH متر هوای تازه : گردش خوب هوا برای خنک سازی، گرم کردن، رساندن Co2 به گیاه، خارج کردن گازهای نامطلوب مانند اتیلن لازم و ضروری است. گیاهان به گردش هوای کافی اطرافشان همچنین هوای مناسب اطراف قلمه و ریشه احتیاج دارند. تهویه کم محیط باعث رشد قارچ های انگلی ، کپک و امراض گیاهی می شود. سیستم گردش شما باید با سیستم های گرمایی ، خنک کننده و Co2 هماهنگ باشد تا به بیشترین بهره وری برسد. گلخانه های تجاری هیدروپونیک از فن های بزرگ برای گردش هوا و تهیه هوای تازه استفاده می کنند.
دما: درجه حرارت محیط وابسته به نوع محصول انتخابی برای کشت می باشد. دمای اکثر محصولات رایج باغی از قبیل :گوجه، خیار، کاهو، لوبیا و نخود در روز 25 و هنگام شب 17 درجه سانتی گراد باشد. سبزی های زمستانی از قبیل کلم و گل کلم باید در دمای خنکی نگهداری شوند. گرمای بخش ریشه برای تولید بهینه اهمیت خاصی دارد. برای اکثر محصولات باغی دمای 22 درجه دمای مطلوبی می باشد. نور: گیاهان به منبع انرژی پایدار احتیاج دارند که این انرژی را از نور دریافت می کنند. در طبیعت گیاه این نور را از خورشید دریافت می کنند. در گلخانه ممکن است احتیاج به افزودن نور مصنوعی جهت تامین نور کافی برای رشد گیاه باشد. انواع مختلف نور مصنوعی وجود دارد که با تغییر در طیف نور ایجاد می شود. قبل از توضیح در مورد نور مصنوعی چگونگی استفاده گیاه از نور در مراحل رشد اهمیت ویژه ای دارد. فتوسنتز و تعرق دو فرایند مهم است که انرژی خود را از نور خورشید دریافت می کنند. در این فرایندها مقدار زیادی از انرژی نور مصرف می شود ولی فقط در فتوسنتز انرژی برای مصارف بعدی ذخیره می شود. بعضی از فرایندهای تحت تاثیر نور عبارتند از: جوانه زنی، مراحل رشد و تولید رنگ دانه که مقدار کمی از انرژی نور را مصرف می کنند. انرژی گرفته شده از نور خورشید آب دیواره های سلولی را به بخار تبدیل می کند که این کار باعث گردش آب در گیاه می شود. طیف نور: نور سفید خورشید با امواجی به ترتیب طول موج از نور قرمز تا نور بنفش ترکیب شده است. این نوار رنگی طیف نوری قابل مشاهده را تشکیل می دهد که از طولانی ترین شعاع عبارتند از: قرمز ، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی و بنفش چشم ما قادر به دیدن  بعضی از طول موج ها نمی باشد. بیشتر طول موج های قرمز، آبی ، نیلی و بنفش در فتوسنتز  استفاده می شوند. نشانه های کمبود نور: گیاه به سمت منبع نور کشیده می شود. کشیدگی ساقه وضع غیر عادی گیاه میوه های غیر یکدست اگر باغ هیدروپونیک شما در مسیر نور خورشید باشد گیاه مقادیر کافی از نور را دریافت کرده و طیف های مورد نیاز خود را جذب می کند.
طیف های نور  مورد استفاده در هر مرحله
طول موج
قابل دیدن با چشم
فتوسنتز
جوانه زدن
مادون قرمز
 
 
 
قرمز
×
×
×
نارنجی
×
 
×
زرد
×
 
×
سبز
×
 
×
آبی
×
×
 
نیلی
×
×
 
بنفش
×
×
 
ماورای بنفش
 
 
 
 
نور مورد نیاز:گیاهان مختلف احتیاجات نوری متفاوتی دارند. نور مورد نیاز انواع محصولات مختلف
محصول
نور مورد نیاز
لوبیا
متوسط - شدید
چغندر
کم
گل کلم
متوسط - شدید
کلم
متوسط - کم
هویج
کم
خیار
شدید
کاهو
کم
خربزه - هندوانه
شدید
نخود
متوسط - شدید
فلفل
شدید
تربچه
کم
پیاز
متوسط - شدید
اسفناج
کم
گوجه
شدید
نور مصنوعی (قرار دادن لامپ): لامپ مهتابی: لامپ مهتابی طیف رنگ وسیعی دارد  و در انواع مختلف در دسترس می باشد. لامپ متال هالید: نور متال هالید با طیف وسیع و نور آبی زیاد برای رشد و نمو گیاه مناسب است. لامپ سدیم ( high pressure sodium Ligth): دارای پایداری طولانی و طیف قوی زرد - قرمز است. تنها اشکال آن طیف آبی نه چندان قوی برای رشد گیاه می باشد. نور سدیم انتخاب مناسبی برای گیاهان گلدار است. ترکیب نور متال هالید و سدیم طیف نوری وسیعی را ارائه می دهد و ما می توانیم هر جا که نور طبیعی وجود ندارد  از آن استفاده کنیم.
آموزش پرورش خیار گلخانه ای(درختی)
اسکلت گلخانه :
 اسکلت بخشی از گلخانه است که پوشش پلاستیکی یا شیشه ای را نگه میدارد. اسکلت گلخانه باید محکم و سبک باشد و در عین حال ارزان و با دوام باشد و تا حد امکان سایه کمتری داشته باشد. در حال حاضر اسکلت گلخانه را بیشتر با آهن گالوانیزه و یا آلومینیم می سازند و در بعضی موارد از چوب هم استفاده میشود که هم ارزانتر است و هم ساخت آن آسانتر است، ولی این اسکلتها زود می پوسند و در ضمن برای استحکام بیشتر باید از قطعات چوبی ضخیمتری استفاده کرد که این امر سبب کاهش نفوذ نور آفتاب بداخل گلخانه می گردد.
در حال حاضر دو نوع گلخانه رواج دارد:
 1- گلخانه دو طرفه   2- گلخانه کوآنست
در گلخانه های دو طرفه دیوارهای جانبی عمودی هستند و سقف آنها حالت مثلثی دارد. در گلخانه کوآنست از کمانهای لوله ای یا چوبی (بیشتر لوله های فولادی) استفاده می شود در این روش کمانها را که دارای قوسی حدود 180° هستند بموازات هم و بفواصل مشخص (1.5-3.5 m) در زمین فرو می کنند و کمانها بوسیله تیرهای افقی که در امتداد طولی گلخانه قرار دارند بهم اتصال می یابند و مستحکم می شوند. فاصله تیرهای افقی که بطور موازی در روی کمانها قرار گرفته و اولین کمان را به آخرین کمان وصل می کنند، 100-150 cm است. به این ترتیب یک فضای درونی بزرگ و واحد بوجود می آید. برای پوشاندن گلخانه کوآنست معمولاً از پلاستیک استفاده می کنند. بدین منظور در فواصل بین لوله های افقی و بفاصله 25-30cm سیمهای گالوانیزه به موازات لوله های افقی نصب می کنند که برای پوشش پلاستیکی سطح مناسبی بوجود می آورند و پس از پوشاندن گلخانه با پلاستیک تعدادی از همین سیمها روی پوشش پلاستیکی نصب می شوند تا پوشش گلخانه مستحکم تر شود.
در هنگام ساخت گلخانه باید نکات زیر را در نظر گرفت:
1. اگر سطح گلخانه خیلی وسیع باشد کنترل درجه حرارت و تهویه آن مشکل می باشد. لذا بهتر است سطح کشت در واحدهای کوچک و جداگانه 300-500 m2 تفسیم شود.
 2.   ارتفاع داربستی که بوته های خیار به آن بسته می شود حدودm  2 است. بنابراین ارتفاع دیواره های جانبی گلخانه باید حداقل 2 m باشد
3.   شیب سقف باید به اندازه ای باشد که استحکام کافی داشته باشد و آب باران و برف را روی خود نگه ندارد. از طرفی اگر ارتفاع خیلی باشد فضای اضافه گلخانه بیشتر شده و هزینه گرم کردن آن افزایش می یابد. لذا شیب را باید حدود 25-30% گرفت. البته در گلخانه کوآنست بدلیل انحنای سقف این مشکل تا حدود زیادی رفع می شود.
 4.  در بعضی مواقع لازم است که هوای گلخانه را خارج کنیم و چون هوای گرم سبک است و معمولاً زیر سقف می ایستد بهتر است در سقف گلخانه دریچه هایی تعبیه شود که در مواقع لازم این دریچه ها باز شده و هوای گرم خارج شود. در گلخانه های کوآنست باز و بسته کردن این دریچه ها مشکل است. لذا در دیواره های جانبی گلخانه و به فاصله 1-1.5 m از سطح زمین دریچه هایی را جاسازی می کنند و در مواقع لزوم آنها را باز می کنند. در ضمن در دو انتهای گلخانه و در نزدیکی سقف دو پنکه (فن) قرار می دهند که هوای گرم زیر سقف را خارج کنند.
 5.   برای اینکه در هنگام ورود به گلخانه با باز کردن در ورودی هوای گلخانه بطور ناگهانی عوض نشود بعد از در ورودی یک اتاقک کوچک تعبیه می شود که ابتدا وارد این اتاقک می شویم و سپس به در اصلی گلخانه می رسیم و با باز کردن آن وارد فضای گلخانه می شویم.
 6.   در محاسبات گلخانه ها معمولاً وزن برف را در نظر نمی گیرند. چون برف در اثر گرمای گلخانه آب می شود. ولی در مناطقی که خطر ریزش برف سنگین وجود دارد باید پس از بارش گلخانه را گرم کنیم این برف سریعاً آب شود. در غیر اینصورت و بخصوص در گلخانه های دوطرفه خطر خوابیدن سقف وجود دارد.
7. معمولاً گلخانه های دو طرفه که دارای دیواره های جانبی عمودی هستند در برابر باد به شکل مانع عمل می کنند و لذا بادهای شدید به آن خسارت میزنند. ولی گلخانه های کوآنست به دلیل قوسی شکل بودن جریان باد را ملایم می کنند. به علاوه گلخانه های کوآنست به دلیل انحنایی که دارند برف و باران را روی خود نگه نمی دارند و آب را به راحتی جاری می کنند. لذا در بیشتر نقاط جهان استفاده از گلخانه های کوآنست عمومیت بیشتری یافته است.
خاک مناسب برای خیار درختی:
خاک مورد استفاده در گلخانه های کشت خیار بایستی دارای بافت سبک (Sandy loam) بوده و از نفوذپذیری خوبی برخوردار باشد. این نوع خاک هر چه از نظر داشتن هوموس تقویت گردد کاشت خیار در آن دارای عملکرد بهتری خواهد بود. تقویت خاکهای سبک را می توان با کودهای حیوانی تامین نمود.
اگر خاک قابل استفاده کمی سنگین باشد می توان با اضافه کردن مقداری شن شسته عاری از آهک و گچ به همراه کمپوست بطوریکه از نظر مصرف میزان مورد نیاز جنبه اقتصادی داشته باشد آنرا اصلاح نمود. همچنین در صورت نفوذپذیری کم آب یا زه دار بودن خاک می توان از لوله های مشبک  پلی اتیلن و نصب در زیر پشته های خاک نیز استفاده نمود. این روش میتواند زهکشی لازم را برای خاک تامین نماید. خاکهای نسبتاً سنگین و یا خاکهایی که  دارای نمک زیاد باشند اصلاً مناسب نمی باشند زیرا تهویه، آبشویی و ضدعفونی اینگونه خاکها بسیار مشکل می باشد و مطمئناً به رشد ریشه نیز صدمه می زند.
تجربه خیارکاری در خاکهای سبک بیابانی (سرخه) که املاح آهکی و گچی در حداقل باشد و درصد شن آن بیش از 50% باشد نشان داده است که اینگونه خاکها بهترین بسترها بوده و در آن محصول خوبی تولید شده است. در انتخاب بسترهای خاکی چنانچه بستر زیرین (بیش از عمق 25 cm) آنها سخت و غیرقابل نفوذ باشد بایستی با استفاده از زیرشکنهای مناسب این لایه شکسته شود و یا از کاشت خیار صرفه نظر نمود.
PH مناسب بستر خاکی6.5-7.5  و EC کمتر از 3000µmos/cm (3 دسی زیمنز بر متر) می باشد. قابلیت جذب عناصر به وسیله PH بستر محیط ریشه تعیین و مشخص می شود. در PH پائین نسبت عناصر قابل جذب و محلول آهن، منگنز و آلومینیوم بیشتر بوده و در نتیجه همه آنها باعث تثبیت و غیر قابل استفاده شدن فسفر می شود.همچنین میزان  کلسیم، منیزیم، گوگرد و ملیبدن قابل استفاده نیز در PH پائین کاهش می یابد. از طرفی مقدار فسفر، آهن، منگنز، روی، مس و بر در PH بالا محدود می شود.
سایر بسترها:
بسترهای خاکی همراه با مواد دیگر: اینگونه بسترها توده هایی از کاه و کلش و پیت، کمپوست و از این قبیل می باشند که روی پشته ها قرار می گیرند و یا با خاک پشته ها مخلوط می گردند. در این بسترها ریشه ها به خوبی توسعه       پیدا می کنند و گرمای محیط ریشه و Co2 لازم نیز به میزان کافی تولید میگردد. ازجمله این بسترها کاه پوسیده روی پشته ها است.
در اینگونه بسترها هر ردیف آن بوسیله بسته های کاه پرس شده پوشیده میشود. بدین طریق که پهنای بسته ها روی زمین و عرض آنها در امتداد یکدیگر قرار گرفته باشند. در هر 1000 m2 حدود 10 Ton کاه و به تعداد 560 بسته کاه 18 Kg مصرف می گردد. برای آماده سازی اینگونه بسترها برای هر بسته حدود 30 Lit آب مورد نیاز است. کودهای شیمیایی مورد نیاز برای هر کیلو کاه مجموعه ای از کودهای زیر است که بطور یکنواخت روی توده کاهها پخش میشوند.
7gr نیترات آمونیوم 26% + 7gr آهک
7gr سوپر فسفات تریبل
7gr نیترات پتاسیم
4.5gr سولفات منیزیم
آنگاه در چند نوبت و به میزان 2-3 Lit برای هر بسته روی آنها به آهستگی آبیاری شود. در این زمان دمای گلخانه نبایستی از 15° c پائینتر رود. با این وصف بعد از مدتی دمای توده کاه به 38° c می رسد. در این روش استفاده از کاه گندم برای واریته های خیار طولانی رشد و کاه جو برای خیارهای با طول رشد کوتاه استفاده می شود.
بسترهای آبکشت: بسترهایی که صرفاً از محلول مواد غذایی کامل استفاده میشود و نیازی به خاک نمیباشد و فقط از نگهدارندهای واسطه ای مثل بسته های حاوی پشم سنگ و یا پیت خالص و یا ماسه و شن شسته که روی بتن تعبیه شده اند می توان استفاده نمود. در این سیستم ها هزینه های ضدعفونی قابل توجه نمی باشد ولی تأمین انواع مواد غذایی مورد نیاز بطور مداوم نیاز به اصلاح و کنترل دارد، ضمن اینکه نگهداری بوته در این گونه بسترهای سست باعث افزایش هزینه ها می گردد. در این روش ریشه ها به خوبی توسعه پیدا نمی کنند و گرمای لازم و Co2 مورد نیاز در محیط ریشه نیز بوجود نمی آید.
مشخصات بوتانیکی خیار:
خیار گیاهی است از گیاهان گلدار، از رده دولپه ای ها، از گیاهان یکساله جالیزی، از خانواده کدوئیان(Cucurbithacae) و از جنس Cucurbita با نام علمی(Cucumis sativus). ریشه ان نسبتاً سطحی است و برای کاشت آن باید خاک سطح الارض کاملاً آماده و غنی از مواد غذایی باشد. ریشه آن یکساله و گاهی هم دائمی است. ساقه آن علفی و به رنگ سبز روشن، آبدار و دارای پوست نازک و کرکهای ریزی است که از ساقه منشعب می شوند. طول بوته خیار با توجه به هرسی که انجام می شود ممکن است به بیش از 6 m برسد که نگهداری بوته ها در گلخانه بوسیله پیچاندن آن به دور نخهای ضخیم و همچنین پیچیده شدن پیچکها به دور نخها که نگهداری بوته ها را محکم می نماید امکانپذیر است. در واریته های معمولی برگها نسبتاً کوچک در واریته های بکرزا یا پارتنوکارپیک برگها بزرگتر، پنجه ای شکل و به رنگ سبز روشن بوده و بریدگی های کم عمق، برگ را به پنج قسمت یا Lobe که غالباً به شکل مثلث هستند، تقسیم می کند. دمبرگ آن بلند، آبدار، قطور، و رگبرگها مشخص و روشنتر از خود برگ هستند. میوه خیار از لحاظ گیاهشناسی شفت بشمار میرود یعنی میوه ای است گوشتی که برون بر آن نازک، میانبر آن گوشتی و خوراکی و درون بر آن غشائی و سخت است.
رشد رویشی ریشه این گیاه در مقایسه با اندامهای هوایی آن بسیار ضعیفتر میباشد ولی در محل یقه و حتی قسمتهایی از ساقه که با خاک تماس حاصل مینمایند ریشه های نابجا تولید می کند، همچنین ریشه ها بیشتر در قسمتهای قابل تهویه سطح خاک رشد کرده و انتشار می یابند که در این رابطه ضرورت تهیه یک بستر تقریباً سبک از نظر بافت خاک و قابل تهویه معلوم می گردد.
محل پیدایش میوه روی ساقه دو حالت دارد:
1.     خیارهایی که روی ساقه اصلی و در زاویه برگها تولید می شوند.
خیارهایی که روی ساقه فرعی تولید می شوند که دراینصورت ساقه های جانبی به هرس منظم احتیاج دارند.
مشخصات بذر خیار گلخانه ای :
برای پرورش خیار در گلخانه صرفاً باید از بذور پارتنوکارپیک استفاده کرد و از کاشت بذور معمولی در گلخانه اجتناب کرد. لازم به ذکر می باشد که پارتنوکارپیکی عبارت است از تشکیل و رشد میوه بدون تلقیح تخمکها. این پدیده به نحوی گسترده در سبزیجات خانواده کدوئیان بخصوص خیار بروز میکند. در واریته های معمولی گلهای نر و ماده جدا از هم بوده و گلهای نر زودتر از گلهای ماده ظاهر می گردند. ولی در عوض واریته های پارتنوکارپیک گل نر وجود نداشته و گلهای ماده بدون عمل گرده افشانی و لقاح تولید میوه میکند.
در این نوع خیار نیازی به گرده افشانی نیست و میوه بصورت پارتنوکارپیک تشکیل می شود، لذا چنانچه حشراتی از بیرون گلخانه گرده گل بوته دیگر خیارهای هوایی را به روی گل ماده بوته خیار داخل گلخانه بنشانند خیار تولیدی از کیفیت ظاهری پائین تر برخوردار خواهد بود.
در بعضی از واریته های خیار داربستی طول میوه ممکن تا 50 cm برسد که با توجه به ذائقه و بازارپسندی مصرف کنندگان ایرانی هم اکنون واریته هایی کشت می گردد که طول میوه آنها حداکثر به 30 cm برسد.
میوه این نوع خیار دارای پوستی خوراکی، بدون تخم و بدون ایجاد نفخ میباشد. بذر خیار گلخانه ای معمولاً با روشهای علمی و بسیار پرهزینه ژنتیکی تولید می شود و به همین دلیل قیمت آن بسیار گران بوده و بصورت عددی بفروش می رسد. این بذرها در هوای آزاد بخوبی نمی تواند بخوبی گلخانه میوه تولید کند زیرا در اثر تلقیح با گرده سایر ارقام، تولیدی یکنواخت نداشته و میوه آن از شکل اصلی خود خارج شده و بدفرم و بدشکل می شود.
خیار پارتنوکارپیک دارای ارقام متعددی است که بسیاری از آنها فاقد شکل و رنگ و اندازه مورد پسند بازار ایران است. بنابراین از بین واریته های  متعددی که به بازار عرضه می شوند باید انواعی را که برای کاشت در ایران مناسبند انتخاب نمود. واریته هایی از قبیل دومینوس جی.آر.اس، دومینوس جی.آر.اچ، هیلارس [4]9811، سینا، بیلانکو، خیار دولاب و خیار اصفهان در ایران نتایج چشمگیر و مرغوبیت بی سابقه ای نشان داده اند. چند واریته از خیارهای بلند اروپایی مانند سندرانیز در ایران آزمایش شده که طول آنها به 35-40 cm میرسد. اگرچه بذر پارتنوکارپیک بسیار گران بوده و هزینه کاشت و نگهداری نسبتاً بالایی دارد ولی با توجه به عملکرد بالا و قیمت گران خیار گلخانه ای، نه تنها این هزینه ها جبران می شوند بلکه سود سرشاری هم نصیب تولید کنندگان می گردد.
برای انتخاب بذر خیار درختی بهتر است از بذرهایی استفاده گردد که بیش از 6 ماه از تولید آنها گذشته باشد زیرا بذر خیار دوره خواب کوتاهی دارد که در آن ایام ممکن است جوانه نزند، ضمن اینکه گذشت بیش از دو سال نیز از نظر قوه نامیه مناسب نمی باشد.
تلخی موجود در میوه های خیار در اثر ماده ای بنام کوکوربیتاسین که در ته آنها وجود دارد و در ریشه ساخته می شود اما در خیارهای هیبرید گلخانه ای دیده نشده و یا خیلی به ندرت اتفاق افتاده است.
 [1]- Seed Specification
[2]_ Dominus J.R.S
[3] _ Dominus J.R.H
[4] _ Hillares 9811
[5] _ Sandra
 دانیتو بذری تک گل و رویال بذری چند گل است که قابل کاشت در اکثر فصول سال است.
 نسیم فقط برای کاشت در تابستان و مناطق گرم کشور مثل یزد قابل استفاده است این بذر بذری پر گل و کم برگ است.
مراحل مختلف کشت خیار درختی:
تهیه زمین:
تهیه زمین به نجو مطلوب برای کشت بذر اهمیت دارد. زمین خیار باید با شخم عمیق برگردانده شود و همانطوریکه در مبحث کوددهی قبل از کاشت توضیح داده شد با کودهای لازم تقویت شود.
بوته های خیار را می توان یک ردیفه و یا دو ردیفه کاشت ولی کشت دو ردیفه متداول تر است. فواصل بین ردیفها و بوته ها به عوامل زیادی از قبیل عرض گلخانه، محل تیرکها و ستونها و... بستگی دارد. ولی در نهایت باید فواصل را طوری تنظیم کرد که تراکم در واحد سطح از حد معینی تجاوز نکند در غیراینصورت بروز انواع بیماریها و کمبودها در اثر انبوه بودن شاخ و برگ اجتناب ناپذیر است. چراکه با افزایش شاخ و برگ، دریافت نور برای تمام بوته ها یکسان نخواهد بود. معمولاً فواصل را طوری تعیین می کنند که تراکم متوسط بوته ها 2.5-3 بوته در متر مربع باشد. البته خیارهای بلند اروپایی حدود 1.5-2 بوته در متر مربع هم کافی است.
فواصل کاشت:                                        
فواصل کاشت در سیستم آبیاری جوی و پشته: عرض جوی 40-50cm و عرض پشته حدود 100cm است. بوته ها در دو طرف جوی و 5cm دورتر از لبه جوی کشت می شوند.
با توجه به فواصل گفته شده، فاصله ردیفها در دو طرف جوی 50-60cm و در دو طرف پشته 90cm خواهد بود. فاصله بوته ها در روی هر ردیف 40cm میباشد.
باید دقت کرد که فاصله ردیفها در دو طرف پشته ها از 90 cm کمتر نشود. زیرا در غیر اینصورت نور کافی به بوته ها نمی رسد و رفت و آمد مشکل میشود.
فواصل کاشت در سیستم آبیاری قطره ای: در آبیاری قطره ای جوی وجود ندارد و بجای آن یک لوله پلاستیکی که در فواصل معینی دارای سوراخ می باشد برای آبیاری استفاده می شود. ردیفهای خیار در دو طرف لوله آبیاری قطره ای بفاصله 50-60 cm کاشته میشوند و از این دو ردیف تا دو ردیف بعدی90cm فاصله منظور می شود. در آبیاری قطره ای بجای جوی از یک نوار برجسته خاک که سطح آن حدود 6-10 cm از سطح پشته بالاتر است ایجاد می شود و لوله آبیاری در وسط این نوار خاک قرار می گیرد. عرض نوار خاک برجسته حدود 70 cm است و بوته ها از هر طرف 10 cm داخل نوار گذاشته میشوند.
البته فواصل گفته شده همیشه ثابت نیستند و در نقاط مختلف بنابر نظر کارشناسان و تولید کنندگان ممکن است تغییراتی داشته باشند. اکثراً تصور میشود که هر چه تعداد بوته خیار در واحد سطح بیشتر باشد میزان محصول نیز به همان نسبت افزایش می یابد. البته این رابطه تا حد معینی درست است ولی همانطوریکه قبلاً هم گفته شد چنانچه تعداد بوته ها از حد مطلوب بیشتر شود انبوهی شاخ و برگ مانع رسیدن نور شده و موجب کاهش کیفیت میوه و توسعه بیماریها می گردد و در ضمن در مقدار برداشت نیز تأثیر می گذارد.
در کشت پائیزه که به علت در پیش بودن سرما رشد بوته نسبتاً محدود است توصیه می شود که تراکم بوته را 10% بیشتر می گیرند و در کشت بهاره که هوا رو به گرمی می رود و بوته ها رشد بهتری دارند تراکم مناسب 10% کمتر از حد متوسط می باشد.
پوشش خاک:
در آبیاری قطره ای روی خاک را با یک لایه پلاستیک (پلی اتیلن) می پوشانند و دو طرف نوار پلاستیک را حدود 10 cm زیر خاک می کنند. سپس در محل کاشت بذر روی پلاستیک یک بریدگی مثلثی شکل ایجاد کرده بذر را زیر بریدگی می کارند. بوته خیار بعد از سبز شدن از محل بریدگی پلاستیک خارج می شود و بقیه قسمتهای خاک زیر پوشش پلاستیک محفوظ می ماند.
پوشش پلاستیک شفاف معمولی باعث حفظ رطوبت و حرارت خاک می شود. در شرایط عادی درجه حرارت خاک زیر پوشش بطور متوسط 4-5° c از خاک بدون پوشش بیشتر است. در نتیجه ریشه ها بهتر رشد کرده و نمو خیار تسریع می کنند.درصورتیکه از نوار پلاستیک مشکی یا قهوه ای رنگ برای پوشش    پشته ها استفاده شود از رشد علفهای هرز نیز جلوگیری شده و هزینه وجین بطور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.
کاشت خیار در گلخانه
انتخاب زمان کشت :
قبل از هر اقدامی در مورد کشت خیار ابتدا بهتر است اطلاعاتی از قبیل آمار هواشناسی منطقه نظرات و تجربیات مهندسین کشاورزی و کشاورزان با تجربه و مهمترین مورد قیمت این محصول در بازار کسب کرده و آنگاه زمان کشت را انتخاب نمایید زیرا زمان کشت در بهره برداری محصول تاثیر مستقیم داشته و باعث بالا رفتن روحیه کار و تلاش می گردد. مثلا در مناطق جنوبی کشور زمان کشت از اوائل مهرماه شروع می شود و در خرداد ماه سال بعد برداشت محصول پایان می یابد. و در مناطق شمالی و مرکزی کشور که در آذر ماه و دی ماه دارای هوای ابری و سرد می باشند زمان کشت را به نحوی انتخاب می کنند که این زمان یا آخر فصل برداشت و یا آغاز کشت باشد . به طور کلی زمان هایی که شرایط جوی نامساعد است باید از دوره کشت حذف گردد و اگر چنین کاری صورت نگیرد و زمانهای نامساعد در میان زمان برداشت قرار گیرد کشت با مشکلات عدیده ای روبرو می شود.
انتخاب بذر: بعد از انتخاب زمان کشت باید بذر مناسب و خوبی انتخاب کنیم که بر اساس تقسیم بندی اقلیم های مناسب صورت می گیرد.مثلا برای مناطق جنوبی که زمان کشت از اوائل مهرماه شروع می شود و تا آخر خرداد سال بعد می توان برداشت محصول داشت و یا مناطق شمالی و مرکزی که کار کشت از اوائل دی ماه شروع می شود بذرهای تک گل پیشنهاد می شود که دارای برگ های کوچک و مقاوم به سرما بوده و جهت دوره های طولانی مناسب می باشد ولی در اقلیم های که دو فصل کشت دارند بهتر است از واریته های پرگل که محصول زیادی در زمان کوتاه دارنداستفاده گردد. شایان ذکر است که بسیاری از کشاورزان بدون توجه به نوع واریته و زمان کشت آن و تنها به علت پر گل بودن آن اقدام به کشت در فصولی می نمایند که مناسب حال آن بذر نیست در نتیجه با مشکلاتی مواجه می شوند که برای آنها اندکی ناشناخته و غریب می نماید.کشاورزانی که آشنایی با خواص واریته های مختلف ندارند اشتباه عمده ای را مرتکب می شوند و آن این است که واریته های پر گلی را که برای فصول بهاره کشت نموده اند و محصول خوب و زیادی برداشت کرده اند مجددا برای کشت پائیزه انتخاب می کنند. با شروع فصل سرما و کوتاه شدن طول روز تعداد زیادی میوه های کوچک در هر بوته مشاهده می کنند که به علت ریز ماندن میوه ها بر روی ساقه محصولی برداشت نمی کنند و با تصوراتی که دارند کود و سم را به گیاه تحمیل می کنند در حالی که بذر های تک گل بوده و از آن میوه کمتری مشاهده می کنند اما محصول بیشتری برداشت می شود.
نحوه کشت : پس از انتخاب بذر باید فکر نحوه کشت باشیم به طور کلی در مقابل ما دو راه برای کشت بذر قرار دارد. یکی کشت مستقیم و کشت به صورت خزانه که از این دو راه به خاطر صرفه جویی در استفاده از امکانات گلخانه ای و مراقبت بیشتر و بهتر تا جوانه زدن٬ بهتر است از کشت در خزانه بهره گیری کرد. برای کشت مستقیم زمین باید رطوبت کافی داشته و به اصطلاح گاورو باشد و بهتر است زیر و روی بذر به مقدار مورد نیاز بیته موس ریخته شود.
بهترین خاک برای کشت در گلدانهای نشاء ماده ای طبیعی به نام بیته موس می باشد که در بازار انواع خارجی و ایرانی آن یافت می شود.اگر محل قرار گرفتن سینی نشاء دارای ۳۰ درجه سانتی گراد حرارت بوده و نور و رطوبت کافی وجود داشته باشد پس از ۵ تا ۷ روز بذر جوانه می زند و چنانچه شرایط مناسب نبوده و عوامل نور و گرما و رطوبت به صورت دلخواه نباشد اولا در زمان جوانه زنی تاخیر ایجاد می شود و ثانیا در جریان رشد گیاه نیز اختلالاتی پدیدار خواهد شد. توصیه می شود این نوع بذرها را به علت گرانی آنها ۲۴ ساعت قبل از کاشت در زمین و یا گلدان در یک پارچه نخی و یا پنبه ای در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری کرد. باید دقت کرد قبل از این کار بذرها ابتدا در آب ولرم خیسانده شوند از طرفی باید مراقبت های لازم را به عمل آورد تا گیاه جوان بدون آفت و بیماری به زمین منتقل شود.
انتقال نشاء به زمین اصلی :وقتی بذرها سبز شدند و رشد کافی نمودند باید آنها را به زمین گلخانه منتقل کنیم.بدین منظور حفره هایی که با فاصله معین و بر اساس تراکم بوته در متر مربع محاسبه شده است بر روی بسترها تعبیه می کنیم که دقیقا به اندازه حجم خاک گلدانهای سینی نشاءمی باشد. آنگاه با احتیاط کامل نشاء را همراه با خاک گلدان از گلدانها جدا کرده و در حفره ها قرار می دهیم.در اینجا باید مراقب باشیم تا به ریشه ها آسیبی وارد نیاید. بعد از انتقال نشاء به زمین آبیاری را شروع می کنیم . به یاد داشته باشیم مدت قرار گرفتن نشاء در گلدان نباید از حد معمول تجاوز کند زیرا در این صورت است که ریشه به علت حجم کم خاک دچار مشکل شده و از رشد طبیعی باز می ماند و در نتیجه گیاه از ابتدا ضعیف خواهد بود و پس از آن هم رشد درستی نخواهد داشت.
تراکم بوته ها : به منظور دستیابی به بیشترین برداشت محصول از متر مربع تراکم بوته ها حائز اهمیت است.بعضی از کشاورزان و گلخانه داران بر این باورند که اگر تعداد بوته در واحد سطح بیشتر باشد محصول بیشتری می توانند برداشت کنند.بر اساس تجارب بدست آمده در گلخانه های خاکی برای واریته های موجود تراکمی برابر با ۷/۱ تا ۳ بوته٬ بنابر تجربه شخصی فصل کاشت و نوع واریته از نظر کوچکی و بزرگی برگ در نظر می گیرند که در این مورد می توان از کشاورزان با تجربه و کارشناسان مربوطه کمک گرفت. ناگفته نماند که این کار دلایل فنی و مهمی دارد که از جمله می توان میزان نوردهی و جذب مواد مغذی خاک در فصول سرد را نام برد.پس به خاطر اینکه بوته ها از نور کافی برخوردار بوده و رشد مناسبی داشته باشند باید به گونه ای کاشت شوند که به روی یک دیگر کمتر سایه بیاندازند و به عبارتی دیگر موجب جلوگیری از تابش نور کافی به گیاه نشوند از طرفی در فصول سرد میزان غذا رسانی خاک به ریشه کمتر می شود و اگر تراکم هم در چنین وضعیتی زیاد باشد طبیعی است که به ریشه مواد کافی نخواهد رسید
آبیاری اولیه : برای آبیاری گلخانه بهتر است از سیستم تحت فشار به صورت قطره ای استفاده کنیم.در این روش که بهترین نوع آن استفاده از نوارهای آبیاری است که از حدر رفتن آب جلوگیری می کند. بر اساس برنامه ای منظم به آبیاری گیاه خواهیم پرداخت زیرا آبیاری به صورت سنتی ضمن بالا بردن مصرف آب و همچنین رطوبت گلخانه مواد غذایی در خاک را شسته و دسترسی ریشه را به این مواد کم کرده.شایان ذکر است که آبیاری گیاه بر اساس سن گیاه بافت خاک و زمان مصرف متفاوت است. برای مثال می توان گفت که خاک در زمستان به آب کمتری نیازمند است تا در فصل تابستان ولی در هر صورت باید به طور یکنواخت و دوره های منظم آبیاری کرد و مسلما در خاک های سبک مقدار آبیاری کمتر و فاصله زمانی بین آن نیز کمتر خواهد بود. توصیه می شود در هنگام آبیاری زمین را برای مدت طولانی به حالت اشباع قرار ندهیم و حتما رطوبت ۲۵ درصدی را در فاصله دو آبیاری رعایت نمایید به عبارت دیگر برای تناوب آبیاری٬ زمانی اقدام به آبیاری نمایید که رطوبت خاک به ۲۵٪ رسیده باشد ضمنا این را هم بدانید که گیاه خیار در زمانی که به گلدهی می رسد نیاز بیشتری به آب دارد.
برخی از کشاورزان معتقدند بعد از اینکه گیاه جوان ۴ برگ حقیقی خود را کامل کرد باید یک دوره تشنگی به گیاه داد.چون اعتقاد دارند ریشه گیاه در حالت تشنگی به طور طبیعی به دنبال یافتن آب به عمق خاک نفوذ می کند و این حرکت ریشه باعث افزایش حجم ریشه می شود. به هر حال گیاه پس از دوره تشنگی و آبیاری پس از آن رشد سریعی خواهد داشت. در زمان رشد بوته باید نخهای گلخانه را آماده کرده و بر فراز بوته ها به سیم های مهار در فضای سقف گلخانه متصل نمود تا در هنگام رشد سریع بوته ها به طور منظم به دور نخ ها بسته شود برای بستن بوته ها به دور نخ ها روش های مختلفی وجود دارد می توان پائین نخ ها را به سیم مهار در پائین گیاه بست و یا اینکه نخ اضافه را به دور قرقره های سیمی پیچانده و بر روی سیم مهار قرار داد و یا اینکه به وسیله کلیپس های مخصوص که به اندازه قطر ساقه گیاه است و به انتهای نخ ها بسته می شود ارتباط ساقه و نخ را بدون گره زدن به گیاه برقرار نمود شایان ذکر است که نباید در مرحله نخ کشی بی توجهی نمود زیرا غفلت در این کار باعث شکستن ساقه گیاه می شود و سبب آسیب جدی به گیاه خواهد شد.
آبیاری : آبیاری گلخانه برای خاک های سبک می تواند به روش نشتی باشد یعنی با ایجاد جوی و پشته آبیاری صورت می گیرد. در صورت استفاده از سیستم های قطره ای که با لوله های مخصوص صورت می گیرد نیازمند یک محاسبه دقیق هستیم زیرا معمولا وسط خط لوله از فشار آب کمتری برخوردار است و به این علت آبیاری به صورت یکنواخت انجام نمی شود.آبیاری قطره ای باید به صورتی باشد که پیازرطوبتی بین دو قطره چکان به یکدیگر متصل شود . همانطور که می دانید روزانه مقدار معینی اب زمین تبخیر می شود که باید در موقع مناسب تامین گردد.در صورتی که نسبت به آب یک منطقه مشکوک باشیم با آزمایش آب تصمیم نهایی را اتخاذ می کنیم مقادیر مجاز ec در آب براساس میلی موس تامین می شود ec کمتر از ۱ بسیار خوب ec بین ۱ تا۲ مناسب و ec ۲ تا ۳ کمی زیاد ec ۳ تا ۴ زیاد و ec بالاتر از ۴ بسیار زیاد غیر قابل قبول می باشد.
هرس اولیه : در بته خیار تا زمانی که ارتفاع گیاه به ۳۰ سانتی متر نرسیده هیچگونه هرسی را انجام نمی دهیم . اما پس از اینکه بوته به ارتفاع ۳۰ سانتی متری رسید شاخه های فرعی و میوه و گلهای آن را به تدریج حذف می کنیم. با این کار به گیاه اجازه می دهیم که تمام انرژی تولیدی توسط گیاه صرف رشد ساقه و برگهای اولیه شود و بدین وسیله گیاه قوی و شاداب باشد از ارتفاع ۳۰ سانتی متر به بعد شاخه های فرعی را حذف کنیم ولی با توجه به فصل کاشت و نظر برخی کارشناسان و کشاورزان با سابقه برخی به شاخه های فرعی اجازه می دهند رشد نمایند و بر اساس واریته و فصل کاشت طول شاخه های فرعی را تنظیم می کنند. قابل ذکر است که در فصل بهار جوانه انتهایی شاخه های فرعی را بعد از ظهور برگ پنجم حذف می کنند به یاد داشته باشید که هرس اولیه گیاه تاثیر مستقیم و بسیار خوبی در رشد و بار دهی بوته خواهد داشت البته مشروط بر اینکه به طور صحیح و اصولی انجام گیرد.
برداشت محصول : از مواردی که باید در انجام آن دقت بسیاری کرد تا آسیبی به گیاه وارد نشود نحوه چیدن خیار از بوته است که به دلایلی با اهمیت است شیوه اصولی و صحیح چیدن خیار از بوته این است که آن را به سمت بالا کشیده تا بدین وسیله از ساقه جدا شود این عمل باعث می شود که بقایا یا دنباله میوه بر روی ساقه باقی نماند زیرا باقی ماندن این قسمت بر روی ساقه باعث پوسیدگی ساقه می شود و از طرفی دنباله میوه علاوه بر اینکه وزن میوه را سنگین تر می کند باعث جلوگیری از نرم شدن سریع میوه هم می شود امروزه در اکثر گلخانه ها دیده می شود که خیار را به وسیله قیچی از شاخه جدا می کنند این کار زمانی می تواند مشکل آفرین باشد که قیچی آلوده به بیماریهای قارچی و ویروسی خاصی باشد. در این حالت امکان انتقال بیماری از یک بوته به بوته دیگر زیاد است. بد نیست بدانید به تازگی دستگاهی اختراع شده است که به وسیله اشعه می تواند میوه را از ساقه جدا کند.ولی تا زمانی که دسترسی به این وسائل امکان پذیر باشد بهتر است حتاالمقدور میوه با دستکش چیده شود ضمنا از ابزارهایی استفاده کنید که اطمینان داشته باشید آلوده نیستند.
پائین کشی بوته ها : زمانی که بوته ها به سقف مفید گلخانه می رسند باید پائین کشیده شوند.نکته ای که در این دوره حائز اهمیت است هرس برگهای فرسوده تر و پیر تر در طول دوره برداشت است.به طوری که هنگام پائین کشیدن بوته برگهای پائینی ضمن اینکه عمر خود را سپری کرده اند تعداد کمی نیز برای هرس کردن باقی مانده باشد. باید همواره به یاد داشته باشید که هرس برگهای فرسوده در هر نوبت نباید بیش از ۳ برگ در بوته باشد و حداقل ۱۸ تا ۲۵ برگ روی بوته باقی بماند. هرس برگ های فرسوده باید در طول دوره و به تناوب انجام گیرد که در هنگام پائین کشی مشکلی پیش نیاید و ضمنا متوجه باشیم برگهایی که هرس می کنیم نباید از تعداد برگهای تولید شده بیش تر باشد. به هر حال بعد از هرس برگ های مسن تر و رسیدن بوته به سقف٬ ۳ روش برای هرس بوته خیار مرسوم است.
اول اینکه با حذف برگهای پائینی و شل کردن نخ ها از قرقره که به سیم مهار متصل است ساقه را به صورت گرد در روی زمین قرار داده البته گاهی ساقه ها به جای اینکه روی زمین قرار گیرند بر روی شاسی های مخصوصی که با فاصله ۵۰ سانتی متر تعبیه شده اند قرار می گیرند. زمانی که بوته به انتها می رسد به دو شاخه فرعی اجازه می دهیم که رشد خود را ادامه دهند و دوباره به سمت پائین حرکت کنند.این دو شاخه فرعی را مانند شاخه های اصلی در نظر می گیریم و پس از رشد این شاخه ها جوانه ای انتهایی شاخه اصلی را حذف می کنیم و سوم اگر در پایان فصل کشت با فرا رسیدن هوای گرم مصادف باشد می توان به جای پائین کشیدن بوته ها آن را بر روی سیم ها انداخته تا مانند سایبانی در گلخانه عمل کند در این حالت باید کاملا مراقب بود که بوته ها در موقع خم شدن شکسته نشوند و بعد ها دچار ضایعات و بیماری نگردند.
خلاصه طرح:
موضوع طرح:                        تولید محصولات خارج از فصل در گلخانه
                                                (صیفی جات گلخانه ای)
دستگاه صادرکننده مجوز:                   وزارت جهاد کشاورزی
ظرفیت اسمی تولیدات:            5/486 تن
نوع تولیدات:                        خیار، گوجه فرنگی و بادمجان گلخانه ای
تعداد شاغلین:                      7  نفر
مشخصات سرمایه گذاری طرح:
سرمایه گذاری کل طرح:           29. 1434                میلیون ریال
سرمایه گذاری ثابت:                48. 1366                 میلیون ریال
سرمایه در گردش:                  82. 67                    میلیون ریال
درآمد سالیانه:                       45. 1304                میلیون ریال
سود ویژه:                           03. 363                            میلیون ریال
دوره بازگشت سرمایه:              6. 3                        سال
نرخ بازدهی سرمایه:                %9. 27                    درصد
مقدمه
نرخ بالای رشد جمعیت از یک سو و کاهش وسعت اراضی حاصلخیز به دلیل توسعه روزافزون شهرها و مناطق صنعتی از سوی دیگر، ضرورت استفاده بهینه از امکانات موجود را بیش از پیش می نماید. به طور کلی افزایش تولید محصولات کشاورزی به دو طریق میسر می باشد، یکی از طریق افزایش سطح زیر کشت و دیگری افزایش عملکرد محصول در واحد سطح. روش اول بنابر دلایل فوق الذکر قابل اجرا نیست، لذا بایستی با استفاده از تکنولوژی های جدید نسبت به افزایش میزان تولید در واحد سطح اقدام نمود. تولید صیفیجات گلخانه ای یکی از مصادیق تولید بیشتر در سطح کمتر می باشد.
یکی از محصولاتی که در کشت گلخانه ای صیفیجات مورد توجه قرار گرفته است، خیار تیریپلوئید می باشد که هر بوته آن در یک دوره کشت به طور متوسط بیش از بیست و دو کیلوگرم محصول تولید می نماید. بذر این خیار هیبرید بوده و خیار حاصله پارتنوکارپ (بدون تخم) و قلمی خواهد بود. به دلیل مسدود بودن محیط، کنترل شرایط اقلیمی از قبیل دما و رطوبت و همچنین آفات و امراض به راحتی مقدور بوده و دوره رشد محصول حدود شش ماه به طول می انجامد. در این دوره محصول هر سه روز یک بار قابل چیدن است.
کشت صیفی جات در گلخانه به صورت ردیفی و آبیاری به روش قطره ای صورت می گیرد. فاصله کاشت بذر در روی ردیف ها 15 تا 20 سانتیمتر و فاصله ردیف ها از یکدیگر 80 تا 100 سانتیمتر در نظر گرفته می شود. دمای مناسب گلخانه برای رشد مطلوب بوته ها 22 تا 28 درجه سانتیگراد بوده و بایستی توجه داشت که افزایش بیش از حد رطوبت نسبی در گلخانه باعث تشدید بروز و گسترش امراض قارچی گوناگون می گردد. بدیهی است که درصورت مشاهده نشانه های بیماری بایستی سریعاً نسبت به سمپاشی و کنترل آن با سموم قارچ کش مناسب اقدام نمود.
1- سرمایه گذاری ثابت طرح
1-1- زمین محل اجرای طرح:
متراژ زمین
قیمت واحد (ریال)
قیمت کل (میلیون ریال)
5000
50000
250
 
1-2- محوطه سازی:
ردیف
شرح
مساحت (متر مربع)
هزینه واحد (ریال)
هزینه کل (میلیون ریال)
1
خاکبرداری و تسطیح
5000
100
1
2
گود برداری
100
50000
5
3
حصارکشی
300
150000
45
4
فضای سبز، خیابان کشی
250
200000
50
جمع
-
-
101
 
1-3- ساختمان ها
ردیف
شرح
مساحت زیربنا
(متر مربع)
هزینه واحد
(ریال)
هزینه کل
(میلیون ریال)
1
انبار مواد اولیه
20
1100000
22
2
گلخانه کمانی با پوشش پلاستیک
1000
225000
225
3
گلخانه شیشه ای
500
450000
225
4
اداری و رفاهی
30
1200000
36
5
نگهبانی
15
1000000
15
6
موتورخانه
20
1100000
22
جمع
1585
-
545
 
1-4- تأسیسات و تجهیزات:
ردیف
شرح
مشخصات فنی
هزینه کل (میلیون ریال)
1
برق رسانی (حق انشعاب و نصب تابلو و ترانس و کابل کشی و سیم کشی های مربوطه)
3 فاز 25 آمپر
25
2
آبرسانی (پمپ و لوله کشی و...)
 
25
3
تاسیسات مرکزی گرمایش
 
20
4
منبع سوخت
دوهزار لیتری
8
5
فن هواکش
شش دستگاه
12
6
باسکول
 
5
7
حفر و تجهیز چاه
 
80
8
تجهیزات اطفای حریق
 
4
جمع
 
179
 
1-5- ماشین آلات و تجهیزات و وسایل آزمایشگاهی:
ردیف
نام ماشین آلات و تجهیزات و وسایل آزمایشگاهی
تعداد
هزینه واحد (ریال)
هزینه کل (میلیون ریال)
1
تجهیزات آبیاری قطره ای
1
40000000
40
2
سمپاش پشتی موتوری
1
4000000
4
3
چرخ دستی
6
1000000
6
جمع
-
-
50
1-6- وسایل نقلیه و وسایل حمل و نقل داخل کارخانه:
ردیف
شرح
تعداد
قیمت واحد (ریال)
هزینه کل (میلیون ریال)
1
وانت نیسان
1
90000000
90
جمع
-
-
90
 
1-7- تجهیزات اداری و کارگاهی:
ردیف
شرح
هزینه کل (میلیون ریال)
1
لوازم اداری (میز- صندلی- فایل- گوشی تلفن و...)
10
2
لوازم آشپزخانه
5
3
ابزارآلات و وسایل باغبانی
10
جمع
25
 
1-8- هزینه های قبل از بهره برداری:
ردیف
شرح
هزینه کل (میلیون ریال)
1
تهیه طرح و نقشه های مربوطه
20
2
اخذ جواز تاسیس و سایر مجوزها
20
3
آموزش
5
4
حقوق و دستمزد نگهبان در دوره سازندگی
20
جمع
65
 
هزینه های ثابت
ردیف
شرح
هزینه کل (میلیون ریال)
1
زمین
250
2
محوطه سازی و ساختمان ها
5. 645
3
تاسیسات
179
4
وسایط نقلیه
90
5
ماشین آلات و تجهیزات
0. 50
6
تجهیزات اداری و کارگاهی
25
7
هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده (5% جمع بالا)
98. 61
8
هزینه های قبل از بهره برداری
65
جمع
48. 1366
2- هزینه های جاری طرح:
1-2- مواد اولیه و بسته بندی:
ردیف
شرح
مصرف سالیانه
(کیلوگرم)
هزینه واحد
هزینه کل
(میلیون ریال)
ریالی (هزار ریال)
ارزی (دلار)
1
سموم ضدعفونی کننده
100
60
 
6
2
سموم قارچ کش
30
70
 
1. 2
3
سموم حشره کش
25
70
 
75. 1
4
کود شیمیایی
600
1
 
6. 0
5
کود دامی
5000
2. 0
 
1
6
پلاستیک کف بستر (متر)
1500
60
 
90
7
گلدان پلاستیکی (عدد)
4200
5. 7
 
5. 31
8
جعبه و کیسه پلاستیکی (عدد)
3600
20
 
72
9
بذر خیار (عدد)
4200
6. 0
 
52. 2
10
بذر گوجه فرنگی و بادمجان
2
200
 
4. 0
11
سایر
-
2. 0
 
20
جمع
 
 
 
9. 227
 
2-2- حقوق و دستمزد پرسنل غیرتولیدی:
ردیف
شرح
تعداد
حقوق ماهیانه (ریال)
حقوق سالیانه (میلیون ریال)
1
مدیر طرح
1
4000000
48
2
نگهبان و سرایدار
1
2000000
24
جمع
2
-
72
مزایا و پاداش و حق بیمه کارفرما (معادل 70% جمع حقوق)
4. 50
جمع کل
4. 122
 
2-3- حقوق و دستمزد پرسنل تولیدی:
ردیف
شرح
تعداد
حقوق ماهیانه (ریال)
حقوق سالیانه (میلیون ریال)
1
سرپرست تولید
1
3000000
36
2
کارگر ماهر
1
2200000
4. 26
3
کارگر ساده
3
1800000
8. 64
جمع
5
-
2. 127
مزایا و پاداش و حق بیمه کارفرما (معادل 70% جمع حقوق)
04. 89
جمع کل        
24. 216
جمع کل حقوق و مزایای پرسنل: تولیدی + غیردولتی                                                      64. 338
 
2-4- هزینه سوخت و انرژی:
ردیف
شرح
واحد
مصرف سالیانه
هزینه واحد (ریال)
هزینه کل (میلیون ریال)
1
گازوییل
لیتر
10000
165
65. 1
2
بنزین
لیتر
5000
800
4
3
برق
کیلووات ساعت
22500
200
5. 4
4
روغن واسکازین
لیتر
50
10000
5. 0
جمع
-
-
65. 10
 
2-5- استهلاک و تعمیر و نگهداری:
ردیف
شرح
ارزش دارایی
(میلیون ریال)
استهلاک
تعمیر و نگهداری
درصد
مبلغ
درصد
مبلغ
1
محوطه سازی و ساختمانها
5. 645
10
55. 64
2
91. 12
2
تاسیسات و تجهیزات
179
12
48. 21
5
95. 8
3
وسایط نقلیه
90
20
18
10
9
4
ماشین آلات و تجهیزات
50
10
5
5
50. 2
5
تجهیزات اداری و کارگاهی
25
20
5
10
5. 2
جمع
-
03. 114
-
86. 35
 
جدول هزینه های جاری طرح

هزینه (میلیون ریال)
شرح
ردیف
87. 227
مواد اولیه و بسته بندی
1
64. 338
حقوق و دستمزد
2
65. 10
سوخت و انرژی
3
86. 35
تعمیر و نگهداری
4
03. 114
استهلاک
5
65. 30
پیش بینی نشده (5% جمع ردیف 1 الی 4)
6
70. 757
جمع
    2-6- جدول هزینه های ثابت و متغیر تولید:
ردیف
شرح
هزینه
(هزار ریال)
هزینه ثابت
هزینه متغیر
درصد
مبلغ
درصد
مبلغ
1
مواد اولیه و بسته بندی
228
0
0
100
228
2
حقوق و دستمزد کارکنان
339
70
237
30
102
3
سوخت و انرژی
11
20
2
80
9
4
تعمیر و نگهداری
36
20
7
80
29
5
هزینه اداری و فروش (1% فروش)
13
0
0
100
13
6
بیمه کارخانه (دو در هزار سرمایه ثابت)
3
100
3
0
0
7
پیش بینی نشده
31
35
11
65
20
8
استهلاک
114
100
114
0
0
 
جمع
773
-
374
-
400
 

هزینه کل (هزار ریال)
شرح
ردیف
98. 37
مواد اولیه (2 ماه مواد اولیه و بسته بندی)
1
84. 29
تنخواه گردان (20 روز هزینه های تولید به جز هزینه مواد اولیه و بسته بندی)
2
82. 67
جمع
    سرمایه در گردش:
جدول سرمایه گذاری:

جمع (میلیون ریال)
هزینه های طرح
ردیف
48. 1301
سرمایه گذاری ثابت
1
00. 65
هزینه های قبل از بهره برداری
2
82. 67
سرمایه در گردش
3
29. 1434
جمع
     
 
 
 
 
 

4- قیمت فروش کالا
شرح
مقدار (کیلوگرم)
ارزش واحد (ریال)
جمع کل (میلیون ریال)
خیار درختی
437500
2700
25. 1181
گوجه فرنگی
35000
3200
112
بادمجان
14000
800
2. 11
         کل درآمد فروش
45. 1304
 
محاسبه نقطه سر به سر:

 
میزان فروش در نقطه سر به سر:
سود ناویژه:
میلیون ریال      97. 530                                     سود ناویژه:     هزینه های تولید سالیانه      -   فروش سالیانه
محاسبه سود ویژه:
سود ناویژه:                                                       97. 530         میلیون ریال
کسر می شود: هزینه های عملیاتی شامل:
- حقوق و دستمزد پرسنل اداری                              40. 122                  میلیون ریال     
- هزینه های اداری و فروش                                   04. 13          میلیون ریال
سود عملیاتی:                                                    53. 395                  میلیون ریال
کسر می شود: هزینه های غیرعملیاتی شامل:
- استهلاک هزینه های قبل از بهره برداری (دو ساله)                 50. 32          میلیون ریال
- سود ویژه قبل از کسر مالیات                                03. 363                  میلیون ریال
نرخ بازدهی سرمایه:

 
دوره بازگشت سرمایه:

 
 
ازرش افزوده ناخالص:
ارزش افزوده ناخالص = (تعمیر و نگهداری + سوخت و انرژی + مواد اولیه و بسته بندی) = (فروش کل)
میلیون ریال   07. 1030
ارزش افزوده خالص = (استهلاک قبل از بهره برداری + استهلاکم دارائی ها) – (ارزش افزوده ناخالص)
میلیون ریال    54. 883


 
 
 
 
 
 
منابع :
 
1-    اصول کشت خیار گلخانه ای ،  علیرضا نوری
2-    کشت خیارو گوجه فرنگی در گلخانه ،‌دکتر سیروس بیدرخ
3-    هیدروپونیک آبکشتی ،‌نویسنده :‌ج . بتنون جونز – ترجمه : دکتر عبدالمجید رونقی – انتشارات جهاد دانشگاهی ارومیه
4-    خیار گلخانه ای ، پروژه عبدالرضا لوری
5-    کشت هیدروپونیک ، پروژه محمد جواد ارشدی ،‌دانشجوی کارشناسی ارشد
6-     سایت اطلاع رسانی آفتاب :
www.aftab.ir
7-    سایت اطلاع رسانی تبیان :
www.tebyan.net
8-    سایت اطلاع  رسانی دانشنامه رشد :
www.daneshnameh.roshd.ir  
 

پرورش و نگهداری گل مریم

گل مریم گیاهی است چندساله با گلی سفیدرنگ و خوشبو که عصارهٔ آن در عطرسازی استفاده می‌شود. در زبان انگلیسی آن را tuberose می‌گویند که از واژهٔ لاتین tuberosa به معنی ورم یا غده گرفته شده‌است. گل مریم در هندوستان دارای اهمیت ویژه‌ای است و در مراسم عروسی، عزا و آیین‌های مذهبی استفاده می‌شود.در ایران نیز این گل به صورت تجارتی تولید می شود.گل مریمی که در ایران تولید می شود به دلیل معطر بودن آن در دنیا منحصر بفرداست و به دلیل همین مزیت در دنیا جایگاه ویژه ای دارد و هر ساله مقدار زیادی از این نوع گل به سراسر جهان وبخصوص به اروپا صادر می شود.

گیاهی است بسیار معطر به طوری که اگر شب آنرا دراطاق خواب بگذارند خطرناک می باشد .درسطح زمین برگها به صورت ذرت قرار گرفته اند واز وسط آنها ساقه گل دهنده ای به طول 80سانتی متر بیرون می آید .سه چهارم این ساقه ازبرگهای کوتاه پوشیده ودر انتهای آن گلهای سفیدبه طور خوشه ای قرار گرفته اند .گلبرگها تقریبا گوشتی وستاره ای شکل می باشند .گلها ممکن است کم پر ویاپر پرباشند.

گلدهی:گل مریم بسته به فصل کاشت، در بهار، تابستان، پاییز و یا زمستان گل می دهد. در حالت عادی پیازی که در بهار کشت شده، گلدهی آن از اواسط تابستان شروع می شود که برحسب رقم گلدهی می تواند تا اواسط پائیز ادامه یابد. در مناطقی که زمستان زیاد سرد نیست و فصل سرما زود شروع نمی شود می توان پیاز مریم را در بهار دیرتر کاشت تا گیاهان در اوایل پائیز گل بدهند. برای تولید گل مریم در فصل سرما می توان از گلخانه ای با دمای حدود 18-16 درجه سانتیگراد استفاده نمود که پیازها پس از 8 هفته به گل خواهند نشست.

خاک :خاک مریم باید سبک ، شنی ، حاصلخیز و با زهکشی خوب باشد.pH  مناسب خاک برای کاشت گل مریم 7-6 می باشد. در صورتی که خاک سنگین باشد برای داشتن رشد غده ای خوب لازم است ابتدا خاک اصلاح شود.

آبیاری:در طول دوره رشد، رطوبت خاک باید حفظ شود اگر خاک خشک باشد شاخ و برگ گیاه به رنگ، سبز یا آبی تیره در آمده و به علاوه کیفیت گل هم پایین می آید. مقدار آب لازم و دوره آبیاری به آب و هوا ، نوع خاک و میزان بارندگی بستگی دارد. در آبیاری مریم نباید زیاده روی کرد چون این گیاه به رطوبت حساس است. در خوزستان در فصل های بهار و تابستان آبیاری باید 4-3 روز در میان انجام شود و در فصل های پائیز و زمستان به صورت یک هفته در میان و در نهایت باید هر 15 روز یک بار باید گل مریم آبیاری شود.

دما:پیاز مریم به سرما حساس بوده و در زمستان باید از خاک خارج گردیده و در انبار نگهداری شود. اگر دمای هوا در فضای باز، بین 30-20 درجه سانتیگراد باشد میزان تولید پیاز به بالاترین مقدار خود می رسد. دمای بهینه نگهداری بوته مریم 5/29-5/15 درجه سانتیگراد می باشد و چون گیاه به سرما حساس است دمای پائین 10 درجه سانتیگراد به آن آسیب می رساند.

نیاز نوری : گل مریم نیاز به نور زیاد و کامل دارد و هرگز در سایه قادر به رشد نمی باشد.

روشهای کاشت مریم:(در زمین و یا گلدان )

1- کشت در زمین:تاریخ کاشت به اندازه پیازچه ها بستگی دارد. محل کاشت مریم باید مکانی کاملا آفتابی و دور از باد باشد. برای کاشت ردیفی با استفاده از فارور زمین را به صورت جوی پشته در می آورند. عمق کاشت باید طوری باشد که قسمت بالای پیاز به مقدار بسیار کمی با خاک پوشانده شود، بطوریکه نوک پیاز هم سطح خاک باشد. پیازچه های ریز بصورت سطحی به فاصله 20-15 سانتیمتر از هم کاشته می شوند و پیازچه های درشت،  عمیق تر و به فواصل   25-20 سانتیمتر از یکدیگر کاشته می شوند. بعد از کاشت باید فوری آبیاری انجام شوند. در هنگام کاشت باید پیازهای درشت و رسیده را انتخاب نمود. پیازها را در بهار موقعی که هوا گرم  می شود می کارند. گیاهان در هوای آزاد، در تابستان گل خواهند داد ولی اگر هدف تغییر دادن زمان گل دادن آنها باشد پیازها را در زمان های مختلف میتوان کاشت. چنانچه پیازها در فصل پاییز کشت شوند لازم است آنها را تا موقع کاشت، در انبار خنک در دمای 5/4 درجه سانتیگراد نگهداری نمود تا از جوانه زدن آنها جلوگیری شود.

2- روش کاشت در گلدان:برای کاشتن گل مریم در گلدان باید پیازهائی را که گل نداده اند، جدا کرده و آنها را در گلدان مملو از خاک تازه، مخلوط با خاک برگ، کاشت و در گلخانه سرد و یا در اتاق، بدون اینکه گلدانها را آبیاری کنند تا اواسط اسفند نگاهداری نمایند.

تغذیه: برای تولید گل مرغوب، گیاه به مواد غذایی زیادی نیاز دارد. کودهای پایه ( N.P.K) شامل: kg250 فسفات آمونیوم، kg160 سولفات پتاسیم و kg 165 اوره قبل از کاشت به هر هکتار زمین اضافه می شود. چون پیاز علاقه به کود دارد نباید زیاد عمیق کاشته شود عمق 3 سانتی متر کافی است و پس از سبز شدن هرچه به پیاز کود داده شود بهتر است. کودهای فسفره و ازته به صورت سرک همراه آب آبیاری و یا به صورت محلول پاشی  60-30 روز پس از کاشت مصرف   می شوند کودهای میکرو، سکوسترون آهن و کودهای مایع نیز به صورت محلول پاشی و همراه آب آبیاری استفاده می شوند.

     کمبود ازت و فسفر باعث کم شدن تعداد برگها می شود در حالی که زیادی این دو عنصر باعث افزایش تشکیل پیاز و تعداد آنها می گردد. ازت باعث زیاد شدن تولید پیازچه هائی که کمتر از 2 سانتیمتر قطر دارند می شود ولی بر تعداد پیازهای گل دهنده اثری ندارد. مصرف  کودهای آلی به تنهائی، باعث ازدیاد تولید غده های بزرگتر از 6 سانتیمتر می شود. به منظور تولید پیاز های درشت گل دهنده لازم است گیاه به مقدار کافی پتاسیم دریافت کند. در پرورش گل مریم از کود مرغی به مقدار 1 تا 2 تن در هکتار نیز استفاده می کنند. این کود همراه با آب آبیاری به زمین اضافه می شود. ابتدا کود مرغی را در گودالها و حوضچه های بزرگ با آب مخلوط  می کنند که بعد از انجام عمل تخمیر ، شیره ای بدست می آید (شیره کود) که از آن برای تغذیه گیاه استفاده می کنند.

برداشت :90 تا 100 روز بعد از کاشت پیاز، گل مریم آماده برداشت است. برداشت گل برای مصارف بازارهای دوردست، زمانی انجام می گیرد که پائین ترین جفت گلچه ( 2-1 گلچه انتهائی) باز شده باشند و برای مصارف محلی وقتی برداشت گل انجام می شود که نیمی از گلچه ها باز شده اند.

 آفات ، بیماری ها و علف های هرز مهم :

   کنه ها از جمله آفات مهم گل مریم هستند و در شرایطی که فاصله کاشت خیلی کم و تراکم کشت بالا باشد به گل مریم خسارت وارد کرده و باعث قهوه ای شدن جوانه انتهائی می شوند. تریپس ها و شته ها نیز از جمله آفات مهم این گل محسوب میشوند.

برخی علف های هرز مانند  اویارسلام، پنیرک و پیچک هم به گل مریم خسارت وارد می کنند که لازم است به منظور جلوگیری از خسارات آنها، این علف ها به وسیله کارگر در دو تا سه مرحله وجین شوند. اگر میزان آلودگی مزرعه زیاد باشد تا چهار نوبت هم وجین علف های هرز انجام می شود.

نکات:

-        دمای مناسب برای نگهداری پیاز گل مریم در انبار 5/4 درجه سانتیگراد است.

-        پیاز گل مریم باید در آفتاب کامل و در مکانی دور از باد کاشته شود.

-        مقدار تولید پیازچه ها به زمان کاشت، عمق، فاصله کاشت و حاصلخیزی خاک بستگی دارد.

-        زمان کاشت پیازها با توجه به اندازه آنها تعیین می شود.

-        خاک مناسب برای کشت گل مریم باید سبک، حاصلخیز و با زهکشی خوب باشد.

-        اگر آبیاری به موقع انجام نشود کیفیت گلهای تولید شده پایین می آید.

-        وجین علف های هرز و کنترل آفات و بیماریها در پرورش گل مریم ضروری است.

-    زمان برداشت گل برای بازارهای دور زمانی است که 2-1 گلچه تحتانی باز شده اند و برای بازارهای محلی زمانی است که نیمی از گلچه ها باز شده باشند.

منابع :

1-   مهندس کاگر،م. کتاب پرورش گلها و گیاهان زینتی

2-   آمار دریافتی از استانهای تولید کننده. سال 1385. دفتر امور گل و گیاهان زینتی و داروئی.

3-   سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان، 1381، نشریه ترویجی چگونگی کاشت، داشت و برداشت گل مریم. انتشارات مدیریت ترویج و مشارکت مردمی جهاد کشاورزی خوزستان. 16 صفحه.

 Postharvest.ucdavis.edu - www.actahort.org - www.Caladiumbulbs.com - En.wikipedia.org - pfaf.org - faridbag.blogfa.com - geerenhouse.lxb.ir - fa.wikipedia.org

تصاویر

خواص جالب پوست موز

مجموعه : گیاهان دارویی

مطالعات ثابت کرده که پوست موز با مواد مغذی ای که دارد به کاهش وزن کمک می کند. در پایین ما دلایلی برای شما آورده ایم:

۱- پوست موز حاوی ویتامین A هست بنابراین در ایمنی و مبارزه با عفونت ها موثر است.

۲- پوست موز مقدار زیادی آنتی اکسیدان و بسیاری از ویتامین های B را دارد، اما غالبا دارای ویتامین B6 است.

۳- ماده های با نام لوتئین در پوست موز موجود است که چشم را از آب مروارید در امان نگه می دارد.

۴- پوست موز فیبر های محلول و نامحلول دارد که باعث کاهش سرعت روند هضم غذا و کاهش کلسترول در بدن می شود.

۵- پوست موز تغذیه سالم زندگی سالم – غنی از پتاسیم است و حاوی فیبر محلول و نامحلول بیشتر از خود موز می باشد.

خب حالا فهمیدید که چرا نباید پوست موز را دور ریخت؟ شما باید در انتخاب رنگ پوست دقت کنید. زرد یا سبز؟

کارشناسان بهداشت نشان می دهند که پوست زرد بهتر است. و خاصیت ضد سرطانی دارد و به تولید گلبول های سفید خون کمک می کند. اما اگر پوست سبز را انتخاب کردید توصیه می شود برای نرم کردن پوست ها به مدت ۱۰ دقیقه آنها را بجوشانید و سپس مصرف نمایید.

توجه: این مطلب حاصل ترجمه تیم دنیای اطلاعات می باشد. لطفا در صورت کپی حتما تغذیه سالم زندگی سالم – مطلب به صورت لینک درج گردد.

چگونه می توان موز پرورش داد؟

موز از ساقه رشد میکند، که این ساقه ها شاخه ها را از زیر زمین به بیرون می‌دهند.

گیاه موز در زیر کامل نور آفتاب و در خاکی که عمل زهکشی آب را خیلی عالی انجام می‌دهد، بهتر رشد می‌کند. خوب بودن خاک در زهکشی بسیار مهم است ، زیرا ریشه های سیر شده از آب در حالی که هنوز آب داشته باشند در کمتر از یک ساعت می‌میرند. بهتر است که گیاه موز را در مقابل بادهای تند حفظ کنید ، زیرا می‌تواند برگهای آن را تکه تکه و خرد کند. گیاه موز بسیار پرخور است. خاک باید غنی از مواد مغذی ، کمی دارای اسید ، و به اندازه‌ی کافی رس مانند باشد تا بتواند رطوبت را حفظ کند و نگذارد که مواد مغذی در خاک فروکش کند تا ریشه کوتاه گیاه نتواند از آنها استفاده کند .تغییر به کودهای طبیعی خوب و ماسه تر می‌تواند گیاه موز رادر برابر نیازهای مواد معدنی بالا پشتیبانی کند .
کاشتن ساقه موز

گودالی را با پهنایی در حدود سی سانتیمتر و بیست تا بیست و چهار عمق حفر کنید . ساقه را طوری در گودال قرار دهید که اتصال بین آن و ساقه مکنده در عمق در حدود پانزده سانتیمتر باشد. اگر مکانتان مسطح نیست ، چشم ساقه باید در گودال به طرف بالا باشد . خاک را در گودال بریزید و خاک را سخت به پایین ور دهید تا تا هیچ گونه هوایی در آن نباشد . اگر می‌خواهید بیشتر از یک ساقه موز بکارید ، گیاه باید حد اقل سه متر از دیگر فاصله داشته باشد تا بتواند از نور کامل خورشید به خوبی بهرهمند شود . تا هنگامی که گیاه مستقر نشده است ، ( در آب صرفه جویی کنید ) اندک اندک به آن آب بدهید تا ساقه سالم بماند.


رشد گیاه موز

به خاطر رشد سریع گیاه موز ، موز از آن دسته از گیاهانی است که شما تقریبا می‌توانید بشینید و به رشد آن نگاه کنید . هنگامی که گیاه موز در حدود سه چهارم رشد کرد، چندین شاخه را در پایه خود تولید می‌کند. یکی را نگه دارید و آنهای دیگر را با یک چاقوی تیز از آن جداکنید. به شاخه نجات یافته گل می‌گویند. بعد از اینکه گیاه مادر میوه می‌دهد ، این شاخه شاخه اصلی گیاهتان خواهد شد.

تنه گیاه موز را دقیقا گروه متراکمی از برگهای متمرکز شده که به آن سوداستم می‌گویند تشکیل می‌دهد. بعد از اینکه بر روی گیاه موز در حدود سی برگ رویید ، شاخه‌ی میوه از میان آنها و ساقه اصلی سر بیرون می‌آورد، و به عنوان گلهای پایانی آن میشکفد ( دسته ایی از گل در نوک شاخه ). شاخه میوه، سه تا چهار ماه بعد از بیرون آمدنش رشد می‌کند . برگچه گل، شاخه را می‌پوشاند و سپس تقریبا هر روز به عقب غلت می‌خورد ، هر برگچه نمایانگر یک (دست) موز است . درابتدای رشدشان ، دستهای های کوچک به طرف پایین رشد می‌کنند، ولی در طول رشدشان ، آنها انگشتانشان را رو به آفتاب می‌کنند و می‌نمایند که دارند از بالا به پایین رشد می‌کنند. به این پدیده( رشد با گریز از جازبه) گفته می‌شود .

برداشت موز

یک شاخه موز زمانی آماده چیده شدن است که میوه آن گرد و چاق باشد. در این مرحله گلچه های گل خیلی خشک هستند و به راحتی از نوک میوه میشکنند. برای اینکه موز را برداشت کنید ، ساقه‌ی شاخه موز باید از بالای روی دست موزها به خوبی بریده شود .

موزه به وسیله‌ی گازهای اتیلن و گرمایی که خود تولید می‌کنند رسیده می‌شوند . برای اینکه حداکثر برداشت موز را داشته باشید ، دسته‌های سبز جداگانه را برای اینکه رسیده شوند بچینید . آن دست را به همراه دیگر موزهای درحال رسیده شدن و یا یک سیب سرخ در درون یک پاکت پلاستیکی ببندید . آن دست موز از گازهایی که توسط دیگر میوه های در حال رسیده شدن تولید می‌شود ، استفاده می‌کند و به عمل رسیده شدنش سرعت می‌دهد. بسته یا پاکت را در یک مکان سرد قرار دهید ، مانند قفسه ظرف ،( یخچال خیلی سرد است ). بعد از بست و چهار تا بیست و هشت ساعت ، میوه های در حال رسیده شدن را بیرون آورید . دست موز اینک خود بتنهایی باید بتواند عمل رسیده شدنش را پایان دهد .

بعد از برداشت، گیاه مادر را به طرف سطح زمین قرار داده وآن را ببرید . (گل) جایش را برای رویش موز سال آینده می‌گیرد .