آفات کش یا سم بخش 2

آفت کش ها را  می توان از نقط نظر چگونگی تأثیر روی حشرات و کنه ها به طریق زیر دسته بندی کرد :

1-    آفت کش های فیزیکی

ترکیباتی هستند که از راه های فیزیکی باعث اختلال در اعمال حیاتی بدن حشرات می شوند. مثلاً روغن های نسبتاً سنگین که برای سمپاشی درختان میوه مورد استفاده قرار می گیرند ، گردهای بی اثر ،‌مثل اسید بریک و سیکاژل ،‌موم پوست حشرات را جذب کرده و باعث می شوند که آب بدن از دست رفته و حشره خشک شود.

2-    آفت کش های پروتوپلاسمسی

موادی هستند که به کلیه آنزیم های  بدن حشره حمله می کنند و باعث رسوب آنها می شوند .ترکیبات جیوه  ،‌اسیدهای قوی و فلزات سنگین مثل کادمیوم و سرب از این دسته اند .

3-    آفت کش های عصبی

این ترکیبات در سیستم عصبی حشره اختلال ایجاد می کنند . حشره کش فسفره ،‌ کلره و کاربامات و غیره از این دسته اند .

4-    مهار کننده های متابولیکی

مهار کننده های متابولیکی موادی هستند که با جذب الکترون تولید انرژی حاصل از اکسیداسیون کاربوهیدرات ها ، لیپیدها و پروتئین ها را مختل می نماید . روتنون ، دی نیتروفنل ها ، کنه کش ها و قارچ کش هایی که مشتقات آلی قلع اند و نیز یون سیانور از این گروه سموم اند .

5-    عوامل آلکیله کننده

 این ترکیبات یک اتم هیدوژن را در یک ترکیب حیاتی با عامل آلکیل جایگزین می کنند. مهم ترین این ترکیبات مشتقات هالوژنه هیدروکربورها مثل متیل بروماید است .

وضعیت مصرف آفت کش ها

حشره کش های گیاهی

(Botanical insecticides )

گیاهان یک دوران تکاملی 400 میلیون ساله را پشت سر گذاشته اند و در این مدت سازوکارهایی همانند تولید مواد دورکننده و حشره کش در آنان تکامل یافته ، تا بتوانند خود را در برابر حشراتی که به آنها حمله می کنند ف حفظ نمایند .

نیکوتین (Nicotine) و ترکیبات مشابه

در حدود سال 1960 میلادی در اروپا از شیره تنباکو برای مبارزه با حشرات مکنده در باغچه ها استفاده می شد . بعدها معلوم شد که ماده فعال شیره تنباکو آلکالوئیدی به نام نیکوتین است . نیکوتین به صورت نمک به میزان 1 تا 8 درصد در گیاه توتون وجود دارد ، تجارت نیکوتین را به نام Black leaf 40 عرضه می کردند ، آنابازین و نورنیکوتین دو ترکیب مشابه این آلکالوئیدند .

نیکوتین بر اساس کربن شماره 2 دارای دو فرم راست گردان و چپ گردان است ، که فرم راست گردان خاصیت حشره کشی کمتری از چپ گردان دارد . نیکوتین روی مهره داران موثر است ، زیرا حالت مولکولی استیل کولین را تقلید می کند و گیرنده های این رابط عصبی را در سیناپس ها اشغال کرده و باعث انقباض ، تشنج و بالاخره مرگ می شود . نیکوتین از راه زبان ف داخل معده و پوست جذب می شود . شستن سطح آلوده بدن به وسیله آب از خطر این ترکیب می کاهد .

نیکوتین به عنوان یک حشره کش تماسی کم دوام در مبارزه شته ، تریپس  ، کرم سیب و مینوز مورد استفاده قرار می گرفته است . دوره کارنس این ترکیب 7 روز است . آزمایش هایی برای استخراج نیکوتین از ضایعات تنباکو انجام شده است و تنباکو خوانسار بیشترین درصد نیکوتین را در میان 8 نمونه از نقاط مختلف ایران داشته است . در همین آزمایش مشخص شد که نیکوتین استخراج شده به عنوان یک ماده ضد عفونی کننده ، برای کاهش جمعیت نماتد در خاک موثر است .

نیکوتینوئیدها (Nicotinoids )

این گروها از حشره کش های سنتزی به نام نیکوتینوئید و ترکیبات کلرونیکوتینیل (Chloronicotinyles) موسومند که مشابه نیکوتین هستند .

ایمیداکلوپرید(Imidacloprid) (Confidor)

درسال 1985 کشف و در 1990 معرفی گردید . حشره کش به صورت تماسی وگوارشی به ویژه برای حشرات مکنده موثر بوده و از راه ریشه و شاخ و برگ و نیز تزریق به ساقه جذب گیاه می شود . ایمیداکلوپرید جذب گیاهچه شده و در گیاه پخش می شود . مصرف این فرمولاسیون برای ضد عفونی بذر چغندر قند باعث کنترل بیش از 90% جمعیت شته سبز هلو روی گیاهچه می شود .

آزمایش هایی که روی گیاه پنبه انجام شده ،‌نشان داده است که این ترکیب روی شته سبز هلو، خرطوم خود را وارد محیط سلول و حتی غده های داخلی گیاهی که محتوی این ترکیب است می نماید ، در حالی که شته جالیز در جستجوی آوند آبکش از تماس خرطوم خود با عدد داخلی گیاه خودداری می کند .

نحوة تأثیر آن ویژه بوده و با اشغال گیرنده های پروتئینی استیل کولین در غشای فیبری سلول عصبی مانع کار عادی آنها شده و حشره را از پا در می آورد .

از ترکیبات مشابه این گروه می توان به استامیپرید ( Acetamiprid) اشاره کرد که به نام تجارتی موسپیلان (Mospilan) موسوم بوده و در حال حاضر برای کنترل مینوز لکه گرد ، پسیل بسته و بعضی آفات دیگر در حال آزمایش است . آزمایش نشان داده که مصرف ایمیداکلوپرید در خاک برای کنترل سفید بالک مؤثرتر از استامیپرید است.در حالی که سمپاشی شاخ و برگ یا استامیپرید اثر بهتری را نشان می دهد .

تیاکلوپراید (Thiacloprid) با نام تجارتی کالیپسو (Calypso) حشره کش دیگری است که برای کنترل سفید بالک مزارع پنبه توصیه شده است . این ترکیب روی سوسک کلرادو هم مؤثر است.

یکی دیگر از ترکیبات این گروه تیامتوکسام (Thiamethoxam) است که با نام تجارتی کروزر ‌(Cruiser) عرضه می شود . فرمولاسیون روان ریز غلیظ آن برای ضد عفونی بذر سیب زمینی علیه ناقلان  بیماری های ویروسی به کار می رود .

پیرترین ها (Pyrethrins)

پیرترین ها به ترکیباتی گفته می شود که در عصارة استخراج شده از گل های گیاهی به نام Pyrethrum cinerariaefolium   وجود دارند .

گل پیرتروم خشک حاوی 1% پیرترین است که به وسیله حلال هایی مثل نفت بی بو و اتیلین دیکلراید استخراج می شود . این گل دارای چهار ترکیب اصلی است ،‌ که همگی خاصیت حشره کشی داشته و به آنها ترکیبات پیرترین گفته می شود . اینها استرهای مربوط به دو الکل Cyclopentenolone  ودو اسید Cyclopropane Carboxylic می باشند . بنابراین ساختمان شیمیایی این ترکیبات به صورت زیر است .

فعال ترین ترکیب ،پیرترین I است که LD50  آن معادل 32/0 میلی گرم بر حشره است ( منظور از حشره در اینجا مگس خانگی است ) LD50  آن برای پستانداران mg/kg 900-584  است.

اهمیت پیرترین به این دلیل است که حشراتی مثل مگس و پشه بر اثر تماس بااین ترکیب طی چند ثانیه به زمین می افتند. (Knock-downeffect ) دیگر اینکه برای پستانداران سمیت بسیار کمی دارد . ولی مشکل اصلی این ترکیب طبیعی برای مبارزه با آفات در مزرعه این است که در مجاورت هوا و نور بسیار ناپایدار است. همچنین در اغلب مواقع حشراتی که در معرض دزهای پایین این ترکیب قرار می گیرند‌، بعد فرو افتادن مجدداً به حال عادی بر می گردند . این است که این ترکیب را با مقدار کمی از یک حشره کش دیگر مخلوط می کنند تا اثر قطعی حاصل شود .

یکی از مشخصات مهم ترکیبات پیرترین رابطه تأثیر آنها با درجه حرارت است ، به این ترتیب که بر خلاف بسیاری از حشره کش ها سمیت پیرترین با کاهش درجه حرارت زیاد می شود . یعنی همبستگی حرارتی منفی (Negative temperature correlation ) دارد .

پایریتروئیدهای مصنوعی (Synthetic pyrethroids)

این ترکیبات ضمن دارا بودن خاصیت حشره کشی یکسان یا برتر نسبت به پیرترین های طبیعی ، این امتیاز را هم داشتند که در مقابل عواملی مثل هوا و نور از پایداری مطلوبی برخوردار بودند .

ترکیب آلترین (Allethrin) سینرژیست ها جمله رزمترین ها (Resmethrin) (پرمترین) به بازار آمد که قابل مصرف درمزارع بود (دلتامترین) که مصرف چند گرم آن در هکتار برای مبارزه با آفات کفایت می کند .

همه ترکیبات جدید در مقابل نور پایدار بوده و شکسته نمی شوند اثر حشره کشی آنها تا حداکثر 10 روز دوام خواهد داشت .

پرمترین (Permethrin)

پرمترین در سال 1973 به وسیله الیوت (M.Elliott) وهمکاران معرفی گردید با نام تجارتی آمپوش (Ambush)

پرمترین یک حشره کش تماسی طیف وسیع است که دوام متوسطی دارد .

علیه برگخوار چغندرقند و مینوز لکه گرد و سایر موارد توصیه می شود.به طورکلی این ماده روی آفات پنبه و درختان میوه و سبزیجات و توتون و غیره مؤثر است.

فنولرات (Fenvalcerate ) نام دارد که از چهار ایزومر تشکیل شده است و به میزان 150-20 گرم ماده خالص در هکتار مؤثر است.

فنولرات یک حشره کش تماسی است که برای انسان و دام تا اندازه ای خطرناک است . (LD₅₀=451 mg/kg ) و به صورت امولسیون 10%‌ موجود است که برای مصرف علیه کنه قرمز اروپایی بر روی درختان میوه توصیه می شود.

بعضی از ترکیبات این گروه عبارتند از : سایپرمترین (Cypermethrin) با نام تجارتی ریپکورد (Ripcord‌‌) و لمبداسای هالوترین (Lambda-Cyhalothion ) با نام تجارتی آیکون (Icon ) . لمبداسای هالوترین یک ترکیب طیف وسیع بوده و آفات زراعی ،‌حشرات خانگی (سوسری ) و حتی پارازیت های خارجی حیوانات اهلی را نیز کنترل می کند .

این آفت کش ها می توانند در سمپاشی های نزدیک به زمان برداشت محصول و نیز کنترل آفات ضمن حمل و انبار کردن محصولات مورد استفاده قرار گیرند. موارد مصرف این ترکیبات عبارتند از مصرف خانگی ، مصرف در باغچه های منازل ، مصارف بهداشتی و نیز بعضی اوقات برای کنترل آفات جنگل نیز استفاده می شوند . ولی عواملی که مصرف آنها را محدود می کنند ،‌ عبارتند از

1-    قیمت آنها در مقایسه با انواع آفت کش ها با اثر مشابه بیشتر است .

2-    چندان فرقی در تأثیر آنها روی حشرات مفید و آفات وجود ندارد ، به علاوه برای ماهی ها بسیار خطرناکند . بعضی از انواع ترکیبات برای زنبور عسل سمیت کمتری دارند .

3-    با مشاهده مقاومت آفات در برابر این دسته از ترکیبات (Group resistance) اهمیت آنها کمتر شده است .

عوامل رجحان پایریتروئیدهای مصنوعی از این قرارند:

1-    اثر ضربه ای سریع که در بعضی از اوقات برای کنترل حشرات ناقل بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد .

2-    خطر کم برای انسان و جانوران خونگرم .

3-    مصرف در هکتار آنها در مقایسه با آفت کش های دیگر بسیار کمتر است.

فراورده های گیاهی چریش

ترکیبات درخت چریش ( Group resistance )

درخت چریش . Azadirachta indica Juss  نوعی زیتون تلخ است که در جنوب ایران هم می روید . از بخش های مختلف درخت چریش حدود 57 ترکیب شیمیایی جدا و شناسایی شده است . ولی مهمترین ماده مؤثر آزادیراکتین است که 90% فعالیت مواد استخراج شده مربوط به آنست و از مغز دانه چریش استخراج می شود . آزادیراختین خالص آلکالوئیدی است ، به صورت پودری که به رنگ زرد متمایل به سبز با بویی همانند گوگرد قابل تشخیص است و فرمول شیمیایی آن C35H44O16 می باشد .

آزادیراختین از نظر ساختمان شبیه هورمون پوست اندازی است و فعالیت هورمون پوست اندازی را در بدن حشره مهار می کند . این ترکیب دارای اثر اشتهابری است و با کاهش زادآوری و تغییر در دگردیسی ، روی حشرات اثر می کند . تغذیه حشره بعد از خوردن چند نانوگرم از این ترکیب متوقف می شود .

آزادیراختین

تأثیر آزادیراختین اغلب گوارشی است و به علت اثرتماسی نسبتاً ضعیف ، روی عنکبوت ها ، کفشدوزک ها و پارازیتوییدها اثر چندانی ندارد و می تواند در کنترل تلفیقی آفات استفاده شود .

پودر مغز دانه مخلوط با دانه های گندم و نخود در کنترل سوسک چهار نقطه ای حبوبات تا حدودی موثر است . فراورده های تجارتی درکنترل کرم برگخوار چغندر exigua Spodoptera توصیه می شود . کنجاله مغز میوه چریش در کنترل پاتوژن های خاکزی ، نظیر نماتدها و قارچ ها موثر است . می توان از ترکیبات چریش در کنار سایر روش های کنترل آفات سود جست .

سایر حشره کش هایی که منشأ گیاهی دارند : روتنون (Rotenone) که از ریشه دو نوع گیاه دریس (Derris) از خانواده بقولات به دست می آید . ریانیا (Ryania)سابادیلا (Sabadilla) که از بذر گیاهی متعلق به خانواده سوسن به دست می آید ، یاد می کرد .

یکی از سموم گیاهی که برای جانوران خونگرم است ، آلکالوییدی به نام استریکنین (LD50=30mg/kg) است که از دانه گیاه Strychnos nox-vomica   استخراج می شود و به صورت سولفات مصرف می شود . این ترکیب علیه خرگوش و سایر جوندگان به کار می رود . استیریکنین عامل فلج ماهیچه ای بوده و باعث توقف تنفس و ضربان قلب خواهد شد .

آفت کش های بیولوژیک

Biological pesticides

موفق ترین آفت کش های بیولوژیکی که به صورت تجاری عرضه شده اند عبارتند از :باسیلوس تورینژینسیس پرمصرف ترین حشره کش بیولوژیکی است ، Bt یک باکتری هوازی گرام مثبت است ، که به طور معمول در طبیعت یافت می شود .

این باکتری در طی اسپردهی کریستال پروتیینی سمی تولید می کند . توکسین های متفاوتی به وسیله نژادهای مختلف باسیلوس تولید می شود . مهم ترین توکسین که دلتا- اندوتوکسین نام دارد .

فرمولاسیون های تجاری که عرضه می شوند حاوی اسپروکریستال است ، که باید به وسیله حشره خورده شود . دستگاه گوارش حشره بعد از خوردن Bt فلج می شود ولی مرگ حشره بعد از چند روز اتفاق می افتد .

سویه کورستاکی (Kurstaki) بیشترین مصرف را دارد و روی بال پولکداران در زراعت های مختلف موثر است . فراورده های دیگری هم برای کنترل دو بالان و سخت بالپوشان عرضه شده است . در ایران پودر وتابل 90% آن (باکتوسپئین- دایپل) علیه برگخوار نارون و ابریشم باف ناجور توصیه شده است ، مصرف در هکتار Bt از حشره کش های شیمیایی کمتر است .

آزمایش نشان داده که برنج واریته طارم مولایی ، حاوی ژن Bt در برابر ساقه خوارهای برنج در مراحل رویشی و زایشی مقاوم بوده و خسارت در گیاهان تراریخته کمتر از شاهد بوده است .

آورمکتین ها ، آنتی بیوتیک های جدید هستند که روی کنه ها ، حشرات و نماتدها موثرند .

این آفت کش ها از ترکیبات پیچیده حلقوی که دارای حلقه های لاکتونی است تشکیل شده اند و حاصل تخمیری است که به وسیله باکتری Streptomyces avermitilis انجام می شود . آورمکتین حدود 8 همولوگ دارد که فعال ترین آن آورمکتین Bla است .

مخلوطی از آورمکتین Bla و Blb در برابر کنه تار عنکبوتی ، مینوز و پسیل گلابی بسیار موثر است وبه نام آبامکتین (Abamectin) خوانده می شود . آبامکتین 8/1% به نسبت 5/0 در هزار برای کنترل کنه نقره ای مرکبات توصیه می شود .

در عمل این حشره کش روی موجودات غیر هدف اثر کمتری دارد چون در طبیعت چندان پایدار نیست و همچنین در برگ های جوان نفوذ دارد و به وسیله این اندام ها جذب می شود . بنابراین حشرات مفید تا حدی حفظ می شوند .

قارچ لکانیسیلیوم لکانی یکی از قارچ های هیفومیست است که دارای جدایه های مختلف است . فراورده تجارتی این قارچ خاصیت انتخابی دارد . ورتالک(Vertalec) روی شته ها و میکوتال (Mycotal) روی سفید بالک ها و تریپس ها مؤثر خواهد بود . برای دستیابی به کنترل مؤثر مصرف چند باره این قارچ توصیه می شود . جدایه ) روی سفید بالک ها و تریپس ها مؤثر خواهد بود . برای دستیابی به کنترل مؤثر مصرف چند باره این قارچ توصیه می شود . جدایه DAOM 198499 که در سال های اخیر شناسایی شده است ، می تواند همزمان رشته ها و سفیدک های سطحی را کنترل کند.

حشره کش های اسپینوسیون (Spinosyns)

خصوصیات باکتری اکتینومایست Saccharopolyspora spinosa  در نمونه های خاک ، در سال 1982 کشف و شناخته شد . مهمترین ترکیب این گروه اسپینوساد است . اسپینوساد متشکل از 2 ترکیب فعال به نام های اسپینوسین A و اسپنوسین D  است که توسط این اکتینومایسیت خاکزی به هنگام تخمیر تولید می شود.

اولین بار در سال 1997 با نام تجارتی Tracer به بازار عرضه شد. اسپینوساد به دو صورت سوسپانسیون غلیظ (SC) و گرانول قابل حل در آب  (WG) فرموله شده است .

اسپینوساد باعث فعال شدن گیرنده استیل کولین می شود ولی محل تأثیر آن با نیکوتین فرق دارد . اثر اسپینوساد در روی گیاه به صورت متوقف شدن تغذیه و در نهایت فلج شدن حشره است ولی حشره مسموم بیش از دو روز روی گیاه باقی می ماند . بنابراین تا حدودی کند اثر می کند .

این حشره کش روی آفات مهمی از جمله کرم غوزه ( Helicoverpa spp) ، انواع کرم برگخوار (Spodoptera spp) ساقه خوار ذرت ، مگس مدیترانه ، انواع تریپس و گونه های مختلف مینوز موثر است . می توان گفت اسپینوساد علیه گونه هایی از راسته های بال پولکداران ، دو بالان ، تریپس ها و همچنین روی برخی گونه های سخت بالپوشان اثر دارد ، ولی روی کنه ها و حشرات مکنده زیاد موثر نیست .

سمیت حشره کش اسپینوساد برای پارازیتوئیدها ، پرداتورها و نیز زنبور عسل در مقایسه با سایپرمترین 10 تا 1000 برابر کمتر است . از این رو می توان از اسپینوساد به عنوان دوست طبیعت نام برد . از دیگر امتیازات حشره کش اسپینوساد ، پایداری کم آن در طبیعت ، آبشویی کم و در نتیجه راهیابی کمتر به   آب های زیرزمینی ، غیر رسمی بودن نسبی آن برای پستانداران ، پرندگان و سمیت کم برای ماهی ها است .

روغن ها و حشره کش های معدنی

Inorganic insecticides

روغن ها به عنوان حشره کش ، تخم کش ، علف کش و یا ماده حامل امولسیفیان و همچنین حلال آفت کش ها در کنترل آفات به کار گرفته شده اند . مصرف روغن ها از زمان های قدیم معمول بوده است . بعضی از روغن ها مانند مشتقات ذغال سنگ ، به علت دارا بودن هیدروکربورهای آروماتیکی خاصیت گیاه سوزی دارند . روغن های غیر اشباع نفتی هم این خاصیت را دارند.

اگر هیدروکربورهای غیر اشباع را از روغن های نفتی جدا کرده و فراورده هایی به دست آورند که درجه تقطیر و ویسکوزیته معینی داشته باشد ،در این صورت می توان این روغن ها را روی گیاهان به کار برد . بیشتر روغن هایی که در کنترل آفات به کار می روند از مشتقات نفتی هستند . گاهی خصوصیات روغن ها را بر حسب جرم مولکولی آنها نیز بیان می کنند . روغن های بسیار سبک ، خاصیت حشره کشی چندانی نخواهد داشت . به عکس در صورتی که از ملکول های روغنی سنگین استفاده شود علاوه بر آفت ، گیاه میزان هم صدمه خواهد دید . این است که دسته ای از هیدروکربورها برای مبارزه با آفات روی گیاهان به کار گرفته می شوند که نقطه جوش آنها دقیقاً کنترل شده و اغلب از هیدروکربورهای پارافینی (اشباع) تشکیل شده باشند . روغن هایی که متوسط جرم آنها 290 تا 330 باشد ، مناسبند .

خلوص روغن از نظر وجود هیدروکربورهای غیراشباع را ، با درجه سولفوناسیون نشان می دهند . اگر درجه سولفوناسیون روغن 100 باشد ، یعنی صد در صد از هیدروکربورهای اشباع (UR) (Unsulfonated residue) تشکیل شده است . بنابراین هر چقدر درجه سولفوناسیون از 100 کمتر باشد ، میزان هیدروکربنهای غیر اشباع بیشتر است . روغن هایی با درجه سولفوناسیون 100-85برای سمپاشی تابستانه و روغن هایی با درجه سولفوناسیون 75-65 برای سمپاشی زمستانه مناسبنند .روغن هایی که در تابستان به کار می روند (Summer oils )تصفیه شده بوده و روی شاخ و برگ مصرف می شوند . سمیت این روغن ها کمتر از روغن های زمستانی است ، ولی برای کنترل کنه و شپشک روی درختان مرکبات مفید است . روغن های زمستانی (Dormant oils) کمتر تصفیه شده اند ولی در اواخر زمستان که گیاه فاقد برگ است مصرف می شوند . این روغن ها شپشک ها و تخم شته و کنه را روی شاخه و تنه درختان از بین می برند . روغن ها از جمله سموم فیزیکی اند(Physical toxicants) . روغن ها از طریق به هم زدن ساختمان می شوند . روغن ها بعد از پاشیده شدن به صورت یک لایه نازک تمام بدن حشره را احاطه کرده و از ورود هوا به داخل بدن حشره جلوگیری می کنند. همچنین با انحلال قشر مومی جلد باعث می شود که حشره به وسیله نیروی کشش سطحی آب گرفتار شود . این گونه خواص روغن ها در روش مبارزه با لاروپشه ، با پهن کردن یک لایه نازک روغن روی سطح آب استفاده می شود.

در موارد زیر از روغن برای کنترل آفات استفاده  می شود .                         

1-    برای سمپاشی تابستانی بر ضد شپشک آرد آلود ، سپردارها و شته ها .

2-    برای سمپاشی زمستانی بر ضد شپشک های گیاهی ، کنه های گیاهی ، تخم تعدادی از حشرات و بعضی لاروهای زمستانی .

3-    بر ضد انگل های خارجی مانند کک ، شپش و کنه ها .

4-    به عنوان حامل و حلال حشره کش ها .

5-     برای مخلوط کر دن با امولسیون بعضی از حشره کش ها مانند ترکیبات فسفره ( امولسیون روغنی ) به منظور بالا بردن اثر حشره کشی آنها .

فرمولاسیون ولک و سیترول انواع تجارتی روغنند. برای سمپاشی زمستانی

یکی از فرمول های توصیه شده این گونه است .

روغن امولسیون شونده                     1 لیتر

امولسیون دیازینون 60%                   100 میلی لیتر

آب                                                 100 لیتر

می توان به جای دیازینون از اتیون 47% به نسبت 5/1 در هزار نیز استفاده کرد. باید توجه داشت که میوه های هسته دار و نیز مرکبات تا اندازه ای نسبت به روغن حساسند .

روغن ها نسبت به حشره کش های دیگر مزایای متعددی دارند ،‌کم خطر بودن آنها به طوری که روی محصولات سمپاشی شده ، باقیمانده خطرناک بر جای نمی گذارند . عدم بروز مقاومت در حشرات و کنه های گیاهی در مقابل روغن است وبه اقتصادی بودن مبارزه به وسیله روغن ها اشاره کرد با یک سمپاشی با محلول یک درصد روغن در محله شکوفه دهی ، کنه سرخ اروپایی کنترل می شود .

به طور کلی در مورد کاربرد روغن ها باید احتیاطاتی را رعایت کرد که مهم ترین آن عبارتند از:

1-    در بهار و تابستان باید قبل از سمپاشی با روغن ، درختان را آبیاری کرد ،

2-    سه هفته قبل و بعد از سمپاشی با روغن از کاربرد گوگرد روی گیاه باید خودداری نمود ،

3-    اگر روغن با سم همراه است باید مسایل احتیاط های مربوط به سم رعایت شود .

حشره کش های معدنی (Inorganic insecticides )

حشره کش های معدنی ترکیباتی هستند که اتم کربن در مولکول آنها وجود ندارد . گرچه این حشره کش ها اکثراً  منسوخ شده اند ولی به لحاظ اهمیت تاریخی قابل ذکر اند.

از مهم ترین ترکیبات معدنی که خاصیت آفت کشی دارندمی توان به مشتقات آرسینک جیوه تالیوم ، بر ، اتیموآن ،‌سلینوم و فلوئور اشاره کرد.

املاح آرسینکی نظیر آرسینت مس ( سبز پاریس ) و آرسنات سرب (AsO4 Hpb ) و آرسنات کلسیم .

از ترکیبات تالیوم می توان به سولفات تالیوم اشاره کرد که برای مبارزه با مورچه

مهم ترین مشتق فلوئور کریولیت (Cyrolite )  Na3 Alf 6 ،‌ سیلیکاژل و اکسید آلومینیوم اند

پودر سیلیس ،‌اسید بوریک (H3Bo4 ) از جمله ترکیبات معدنی است که علیه سوسری مصرف می شود .

طعمه مسموم حاوی براکس یکی از قدیمی ترین حشره کش های گوگرد است . پولی سولفور کلسیم یکی از مشتقات مهم این عنصر است که محلول کالیفرنی هم خوانده می شود . اگر آهک زنده را به نسبت یک کیلو گرم همراه با دو کیلو گرم گوگرد و هفده لیتر آب به آرامی بجوشانند ، محلولی به رنگ قرمز گیلاسی به دست می آید ، که بعد از صاف کردن در ظرف سربسته نگهداری می کنند . ماده مؤثر این محلول پلی سولفور کلسیم (CaSn ‌) است که در مجاورت اکسیژن و انیدریک کربنیک ، ذرات ریز گوگرد را آزاد می کند . این محلول در قدیم علیه کنه و شپشک های مرکبات ( به نسبت 4%‌ در تابستان و 6% در زمستان ) و همچنین شپشک زیتون به کار برده می شد .

آلومینیوم فسفاید و منیزیم فسفاید از دیگر ترکیبات معدنی هستند .

آلومینیوم فسفاید (AIP‌) در مجاورت بخار آب گاز فسفین (PH3 ) آزاد می کند.  این ترکیب برای کنترل آفات انباری در بسته ها و توده های غلات به ویژه برنج به کار می رود . آلومینیم فسفاید به صورت قرص فوستوکسین (Phostoxin) و دانه عرضه می شود . هر قرص آن حدود 3 گرم وزن دارد و یک گرم گاز فسفین آزاد می کند . در مواردی روی قرص یک لایه پرافین کشیده شده است تا آزاد سازی فسفین به کندی صورت گیرد . اگر دما کمتر از 10درجه سانتیگراد و رطوبت کمتر از 25درصد باشد ، کاربرد آن توصیه نمی شود . معمولاً برای گازدهی یک تن گندم ، در یک انبار فلزی در 20درجه حرارت به 6-4 عدد قرص احتیاج است ، که به مدت 7 روز در انبار در بسته باقی بماند .

یکی دیگر از ترکیبات معدنی فسفر دو زنگ (P₂Zn₃) نام دارد ، که برای پستانداران سمیت زیادی دارد . فسفر دو زنگ بیشتر به عنوان جونده کش مصرف دارد ، ولی در گذشته همراه با خرده برنج به عنوان طعمه مسموم برای آبدزدک توصیه می شده است . شرح بیشتر این ترکیبات دربخش جونده کش ها خواهد آمد .

ترکیبات فسفره

Organophosphorus compounds

این دسته از ترکیبات بالاترین مصرف را در بین گروه های مختلف حشره کش دارند . سال 1937 ترکیبات اولیه ای که به وسیله شرادر (Schrader) دانشمند آلمانی تهیه شد گازهای سمی نظیر تابون (Tabun) و سارین (Sarin) بودند که به علت سمیت زیاد برای انسان هرگز به عنوان حشره کش مرف نشدند . ترکیب شرادان از نظر تاریخی اولینترکیب فسفره ای است که به عنوان یک حشره کش سیستمیک شناخته شده .

حشره کش های فسفره دو خاصیت عمده دارند : اول اینکه برای پستانداران از بعضی از حشره کش های دیگر نظیر ترکیبات کلره سمی ترند و دوم اینکه از نظر شیمیایی چندان پایدار نبوده و برای مدت زیادی در طبیعت باقی نمی مانند و حشره کش های کلره که طی چند ماه یاچند سال تجزیه می شوند ، این ترکیبات برای شکسته شدن به چند ساعت یا چند روز نیاز دارند و این خود برای این دسته از حشره کش ها یک برتری محسوب می شود .

حشره کش های فسفره را می توان با فرمول کلی زیر نشان داد :

X گروه ترک کننده (Leaving group) نام دارد که ممکن است از دسته آلیفاتیک ، هوموسیکلیک و یا هتروسیکلیک باشد . به علاوه فسفر همیشه مستقیم به کربن وصل نمی شود . بلکه ممکن است از طریق اکسیژن و یا گوگرد متصل گردد . بنابراین در این قسمت ملکول اتصالات از نوع P-Cو یا P-OX ویا P-SXخواهد بود .

ملکول های ترکیبات فسفره پیوند های مختلف را در ساختمان شیمیایی ، برای حمله آنزیم های حشرات در اختیار می گذارند ، بنابراین خطر از دست دادن حساسیت یا تحمل یک آفت نسبت به کلیه سموم فسفره را که منجر به مقاومت گروهی می شود و حاصل مکانیسم مشابه آنهاست ، کاهش می دهد . در مثال زیر نقاط مختلف ساختمان شیمیا یی یک ترکیب که مورد حمله قرار می گیرد ، مشخص شده است .

چگونگی ایجاد مسمومیت به وسیله سموم فسفره

حشره کش های فسفره شباهت ساختمانی با سوبسترای طبیعی کولین استراز یعنی استیل کولین دارند و این آنزیم را مهار کرده و باعث می شوند که نتواند شیار عصبی را از وجود استیل کولین پاک کند و بنابراین عمل مخابره پیام مختل می گردد . در نتیجه ماهیچه های مربوط که منقبض شده که در نهایت این حالت به فلج و مرگ منتهی می گردد .

یکی از مهم ترین روش های تشخیص مسمومیت با سموم فسفره در انسان، به خصوص در مسمومیت های مزمن اندازه گیری مقدار کولین استراز خون است . هر چه مقدار آن از سطح نرمال کمتر باشد دلیل بر نبود ویا کمبود کولین استراز است .

ذکر این نکته ضروری است که کولین استراز خون معرفی از کولین استراز مغز و اعصاب است که در زمان زنده بودن جانور قابل اندازه گیری نیست . پس با اندازه گیری کولین استراز گلبول های قرمز خون به تغییرات آن پی می برند .

اگر مسمومیت با سموم فسفره منجر به مرگ نشود مقدار کولین استراز خون و بدن در فاصله کمی از محل اصلی پخش شوند ،‌ تا جایی از سطح بالایی برگ به سطح پائینی آن برسند (Trensleminar‌).

این ترکیبات شامل خانواده های زیرند :

1-    خانواده پاراتیون

      پاراتیون ، متیل پاراتیون ، فنیتروتیون و پروفنوس ، دارای اهمیتند .

   پاراتیون (parathion )

   حشره کشی آن بسیار شدید است و شدت تأثیر آن به سه عامل مهم زمان ،‌دز مصرفی و درجه حرارت محیط بستگی دارد .

پاراتیون با نام فولیدول (Folidol ) در ایران مصرف می شده ، ولی چندین سال است که مصرف آن به علت سمیت زیاد برای انسان و حیوانات اهلی متوقف گردیده است . این حشره کش برای مبارزه با شته ها به خصوص آنهایی که پیچیدگی در برگ ها ایجاد می کنند ، بسیار مناسب بود . پاراتیون به جمعیت حشرات مفید به خصوص زنبور عسل تلفات شدیدی وارد می آورد .

متیل پاراتیون (Methy parathion )

این ترکیب به علت سمیت کمتر برای انسان و دام و نیز طیف اثر وسیع تر مفیدتر از پاراتیون می باشد . متیل پاراتیون در گذشته به صورت امولسیون بر ضد آفات پنبه در ایران مصرف می شده است .