مراحل کاشت، داشت، برداشت برنج

. مراحل کاشت برنج

• مرحله انتخاب زمین: اراضی‌ای که خاک حاصلخیز و دارای ورودی آب مستقل هستند و همچنین سیستم زهکشی دارند برای کشت برنج مناسب است.
• مرحله آماده‌سازی زمین: این مرحله شامل ۲ بخش است. مرحله آماده‌سازی خزانه و مرحله آماده‌سازی زمین اصلی.
• مرحله آماده‌سازی خزانه به ۲ صورت است: الف) ایستگاهی: محل خزانه باید دارای دسترسی به آب، زهکش مناسب، آفتاب‌گیر، فاقد آلودگی به علف‌های هرز و عوامل بیماری‌زای خاک زاد باشد. خزانه به‌صورت جوی و پشته‌ای با طول حداکثر ۲۰ متر و عرض حداکثر ۲ متر آماده می‌گردد. ب)مکانیزه: مواد آلی خاک جعبه باید زیاد (بالای ۲ درصد) و درجه اسیدیته خاک (PH) ۵ الی ۶ باشد). خاک مطلوب بعد از الک و ضدعفونی به ارتفاع ۲ سانتی‌متر در جعبه قبل از بذرپاشی و ۵/۰ سانتی‌متر بعد از بذرپاشی باید ریخته شود. مقدار خاک برای هر جعبه ۵ کیلوگرم است. البته از خاک آماده‌شده در زمین اصلی می‌توان در جعبه نشا استفاده کرد، که ph مناسبی برای پرورش نشا دارد.
• مرحله آماده‌سازی زمین اصلی: آماده‌سازی زمین اصلی کشت برنج شامل مراحل زیر است:شخم ۱: ۳ هفته قبل از نشاء کاری-شخم ۲: همراه با تیلر یا تراکتور جهت گل کردنه ۰ ۲ هفته قبل از نشاکاری)-شخم ۳: همراه با پادلینگ و تسطیح زمین
• انتخاب بذر با توجه به مهندسی خاک و آب‌وهوای آن منطقهمیزان بذر انتخابی نیز بر ۲ گونه است: الف)ایستگاهی: برای ارقام محلی و اصلاح‌شده ۴۰ تا ۶۰ کیلوگرم مناسب است و برای هیبرید ۲۰ تا ۲۵ کیلو مناسب است. ب)مکانیزه: ۱۸۰ الی ۲۰۰ گرم بذر جوانه‌دار برای ارقام محلی در هر جعبه و ۱۵۰ گرم بذر جوانه‌دار شده برای ارقام اصلاح‌شده پر محصول در هر جعبه توصیه می‌شود ولی در برنج هیبرید ۸۰ گرم در هر جعبه مناسب است.
• مرحله سبک و سنگین کردن بذر: با استفاده از محلول آب و نمک (۱۵%) که با معیار شناور بودن تخم تازه مشخص می‌شود اقدام به سبک و سنگین کردن بذور می‌گردد تا بذور پوک و نارس جدا شوند. به‌منظور جداسازی نمک از سطح شلتوک لازم است چند بار با آب معمولی شستشو داده شود.
• مرحله ضدعفونی کردن بذر: خیساندن بذر در آب ولرم و تمیز به مدت ۲۴ ساعت، سپس بذر را به مدت ۲۴ ساعت در محلول سمی قارچ‌کش‌های توصیه‌شده حفظ نباتات ضدعفونی می‌نمایند.
• نگهداری در گرم‌خانه: بهتر است در گلخانه در درجه حرارت ۳۰-25 درجه یا در جای گرم (با پوشش گونی در زیر و اطراف بذر) نگهداری نمود. به‌طوری‌که ارتفاع بذر از ۳۰ سانتی‌متر تجاوز نکند.
• هم زنی و آب دهی بذر: هر ۱۲ ساعت جهت تأمین رطوبت و هوادهی باید هم زده و آب با دمای ۴۰-30 درجه (ولرم) آب‌پاش نمود. اندازه مناسب جوانه برای بذرپاشی بذور جوانه‌زده باید یکنواخت باشد. اندازه ریشه‌چه و طاقچه حدود ۰٫۵ میلی‌متر مناسب است.
• مرحله کاشت بذر آماده‌شده: این مرحله شامل نحوه کاشت خزانه و زیمن اصلی است که در ادامه راهکارهای مناسب هر ۱ تشریح خواهد شد.

2. مرحله کاشت خزانه

تراکم: حدود ۱۵۰-100 گرم بذر در مترمربع مناسب است. البته بر اساس نوع رقم کمی تفاوت دارد که با نظر کارشناس یا محقق اقدام شود. برای رقم هیبرید ۵۰ گرم در مترمربع توصیه می‌شود.
مساحت: به ازای هر هکتار کشت برنج ۲۵۰ تا ۳۰۰ مترمربع خزانه مفید موردنیاز است و به‌صورت جوی پشته (ایستگاهی) توصیه می‌شود. برای جلوگیری از خسارت سرمای اوایل بهار، روی خزانه‌ها با نایلون پوشانده می‌شود.
سم‌پاشی خزانه: درصورتی‌که گیاه چه ها در خزانه علائم بیماری‌هایی مثل لکه قهوه‌ای و بلاست را نشان دهند می‌توان با مدیریت تغذیه و یا استفاده از قارچ‌کش‌هایی نظیر هنوزان و بیم (محلول ۱ در ۱۰۰۰) خزانه را سم‌پاشی نمود.
خزانه جعبه‌ای: چنانچه از خاک خشک برای بستر خزانه جعبه‌ای استفاده شود، به هنگام آماده کردن خاک مقدار ۲ گرم از کودهای اوره، سوپر فسفات تریپل و سولفات پتاسیم به خاک هر جعبه اضافه شود.

مرحله کشت زمین اصلی: عمق کاشت ۳-2 سانتی‌متر مناسب است.
تعداد نشا در کپه: ۴-2 عدد در هر کپه برای ارقام محلی و ارقام اصلاح‌شده، برای هیبرید ۲-1 عدد در هر کپه
فاصله کاشت در ارقام محلی ۲۰×۲۰ و در ارقام اصلاح‌شده و هیبرید ۲۵۰×۲۵ سانتی‌متر
قابل‌ذکر است بر اساس دستورالعمل ارقام جدید اصلاح‌شده ممکن است فاصله کشت بیشتر باشد.

3. مراحل داشت برنج

1- مراحل داشت خزانه

• آبیاری: در مرحله ۳ برگی لازم است مرحله‌به‌مرحله به‌ویژه در روزهای گرم نسبت به آبیاری و هوادهی و مطابقت دادن گیاه چه به شرایط آب‌وهوایی طبیعی اقدام نمود.
• هوادهی: در چند روز اول بذرپاشی نباید روی بستر آب باشد. معمولاً رطوبت گل برای جوانه زدن کافی است. در صورت نیاز در صبح‌ها به کرت‌ها آب رسانده و بلافاصله زهکشی شود تا روی بستر آب قرار نگیرد. پس از ۲ تا ۳‌برگه شدن و هم‌زمان با هوادهی گیاه چه ها باید پای بوته‌ها آب وجود داشته باشد. لازم است تا از ماندایی شدن بستر خزانه جلوگیری شود.
• کود دهی: باقیمانده کود اوره در ۱ تا ۲ نوبت به‌صورت سرک مصرف شود با این یادآوری که فاصله زمانی بین آخرین نوبت مصرف سرک و انتقال نشا به زمین اصلی باید حداقل ۱ هفته یا بیشتر باشد.
• مبارزه با علف‌های هرز: پس‌ازاینکه خزانه آماده بذرپاشی شد، در کرت‌ها به ارتفاع ۳-2 سانتی‌متر آب وارد کرده و سم علف‌کش توصیه‌شده حفظ نبات به‌صورت قطره پاشی، در سطح موردنظر پخش می‌گردد. بعد از ۴-3 روز، آب کرت‌ها خارج می‌گردند و به مدت ۵-4 ساعت کرت‌ها با آب شستشو داده‌شده و سپس بذرپاشی می‌گردد. در صورت مشاهده علف‌های هرز در مرحله ۴-3 برگی بهتر است به‌صورت دستی با علف‌های هرز مبارزه شود.

2- مراحل کشت زمین اصلی

• کودپاشی در مزرعه: به‌طورکلی تمامی ارقام (محلی و اصلاح‌شده) ۲۰ کیلوگرم کود اوره برای تولید ۱‌تن شلتوک برنج باید مصرف شود به شرطی که کاه پس از برداشت برنج از زمین خارج نشده و سوزانده نشود. و چنانچه کاه در مزرعه سوزانده شده است و یا به‌عنوان علوفه، از مزرعه خارج‌شده، مصرف ۳۰ کیلوگرم کود اوره برای تولید ۱‌تن شلتوک ضروری است. یعنی اگر کشاورزی بر اساس تجربه می‌داند که رقمی که کشت کرده است حدود ۴ تن در هکتار عملکرد تولید می‌کند حدود ۸۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم باید کود اوره مصرف کند.
• مقدار مصرف کود فسفر: به‌طورکلی برای تولید هر تن شلتوک ۱۵ کیلوگرم کود سوپر فسفات تریپل توصیه می‌شود یعنی برای رقمی با عملکرد ۶ تن در هکتار حدود ۹۰ کیلوگرم در هکتار کود سوپر فسفات تریپل مصرف شود.
• مقدار مصرف کود شیمیایی: درصورتی‌که کاه از مزرعه خارج می‌شود برای تولید هر تن شلتوک ۲۵ کیلوگرم کود سولفات پتاسیم باید مصرف شود برای رقمی با عملکرد ۶ تن در هکتار حدود ۱۵۰ کیلوگرم کود سولفات پتاسیم ضروری است. درصورتی‌که کاه در مزرعه باقی بماند و با خاک مخلوط شود برای تولید هر تن عملکرد دانه حدود ۱۰ کیلوگرم کود سولفات پتاسیم لازم است.

3- آبیاری
یک ماه غرقابی و بقیه دوران به‌صورت تناوبی: وجود آب دائم به مدت یک ماه در پای بوته‌ها در کنترل رشد علف هرز مؤثر است. همچنین با تغییرات احتمالی دمای محیط سبب مقابله و کاهش بیماری "بلاست" می‌شود.

4- مبارزه با علف‌های هرز

• بیولوژیک: رهاسازی جوجه اردک‌ها: به‌منظور کنترل بیولوژیکی علف‌های هرز و بعضی از آفات و نیز افزایش حاصلخیزی خاک (رها کردن ۳۰۰-250 جوجه اردک با سن ۲ هفته در هکتار توصیه می‌شود). حدود ۱۰ روز بعد از نشاکاری زمانی که گیاه چه استقرار پیدا کرد می‌توان جوجه اردک‌های موردنظر را در شالیزار رهاسازی کرد. محصور بودن شالیزار باسیم توری یا وسایل دیگر ضروری است. شالیزارهایی که در مناطق مسکونی می‌باشند برای این روش مناسب است.
  محل نگهداری جوجه اردک‌ها: اگر لانه جوجه اردک‌ها در کنار شالیزار ایجاد شود به‌طوری‌که اردک‌ها شبانه‌روز در شالیزار فعالیت داشته باشند بهتر است.
  مدیریت تغذیه و پرورش جوجه اردک‌ها: تغذیه ۱‌بار در روز کفایت می‌نماید و بهتر است غروب انجام شود. با مشورت کارشناس دام‌پروری بهتر است از مواد غذایی نظیر سبوس برنج و باقی‌مانده مواد غذایی خانوار نظیر نان و … استفاده شود.
• شیمیایی:پس‌ازاینکه خزانه آماده بذرپاشی شد در کرت‌ها به ارتفاع ۳-2 سانتی‌متر آب وارد کرده و مقدار ششcc سم علف‌کش بنتوکارپ و یا بوتاکلر برای ۱۰ مترمربع خزانه قطره پاشی می‌گردد. بعد از ۴-3 روز، آب کرت‌ها خارج می‌گردند و به مدت ۵-4 ساعت کرت‌ها با آب شستشو داده‌شده و سپس بذرپاشی می‌گردد. برای مبارزه با علف هرز سوروف می‌توان وجین دستی انجام داد یا اینکه در مرحله ۳-2 برگی از علف‌کش پروپانیل به مقدار ۱۰-12 cc در cc ۳۰۰ آب برای سم‌پاشی ۱۰ مترمربع خزانه استفاده گردد. ۱ روز قبل از سم‌پاشی لازم است ورود و خروج آب مسدود و ۱ روز بعد از سم‌پاشی مجدداً برقرار شود. به‌منظور جلوگیری از اثر سوء علف‌کش حدود ۱ هفته بعد از سم‌پاشی از مصرف هرگونه حشره‌کش و کود شیمیایی خودداری گردد.
  برای مبارزه با علف‌های هرز در مزرعه اصلی قبل از نشاکاری، از علف‌کش تاپ استار به مقدار ۵/۳-3 لیتر در هکتار ۵-3 روز قبل از نشاکاری استفاده می‌گردد. ارتفاع آب در مزرعه ۵-3 سانتی‌متر (۱ تا ۲ بندانگشت) باشد و به مدت ۵-4 روز مبادی ورودی و خروجی آب بسته باشد. در ۴-7 روز پس از نشاکاری نیز از همین علف‌کش و یا علف‌کش‌های سان رایس پلاس (آنیلونوس + اتوکسی سولفورون) که برای جگن‌ها، پهن برگ‌ها و سوروف به ثبت رسیده است به میزان ۳ لیتر در هکتار و یا پرتیلاکلر (ریفیت) که برای جگن‌ها، پهن برگ‌ها و سوروف ثبت‌شده است به میزان ۲-5/۱ لیتر در هکتار و یا بوتا کلر (ماچتی ۹ به میزان ۴-3 لیتر در هکتار و یا مولینیت (اوردرام) به میزان ۶-5 لیتر در هکتار می‌توان استفاده نمود. علاوه بر موارد فوق ۲ بار وجین دستی در مراحل ۲۰-15 روز و ۳۰-25 روز پس از نشاکاری توصیه می‌گردد.
  مبارزه با آفت کرم ساقه خوار:با مشاهده آلودگی در زمین اصلی با استفاده از تله توری و حالات مختلف رشدی آفت در مزرعه در صورت نیاز به مبارزه شیمیایی می‌توان تا زمان حداکثر پنجه‌زنی از گرانول ریجنت ۲/۰ درصد به مقدار ۲۰ کیلوگرم در هکتار استفاده نمود. اما در مرحله پس از حداکثر پنجه‌زنی تا قبل از برداشت محصول با توجه به بیولوژی آفت و تداخل نسل ۲ و ۳ از امولسیون دیازینون ۶۰% و یا اکامت ۵۰% به مقدار ۱ در ۱۰۰۰ حداکثر ۲ نوبت استفاده نمود.
  مبارزه با آفت کرم برگ‌خوار: برای کنترل شیمیایی این آفت در شرایط طغیانی به‌ویژه نسل‌های ۳ و ۴ و شرایط آب‌وهوایی مساعد برای طغیان آن‌ها نظیر ابری بودن هوا، بارندگی خفیف و رطوبت بالا عملیات زیر توصیه می‌گردد:
  1- سم‌پاشی با پودر قابل تعلیق ۸۵% سوین (کارباریل) با سم‌پاشی که همزن مکانیکی داشته باشد به مقدار ۱ در ۱۰۰۰ پس از انجام کالیبراسیون
  2-در مزارعی که اطراف آن سایه‌انداز (درختان یا بناهای مسکونی و غیره) موجود است محل مناسب برای رشد و نمو سریع آفت و طغیان آن می‌گردد. در این شرایط مبارزه شیمیایی به‌صورت لکه‌ای توصیه می‌گردد.
  مبارزه با بیماری شیت بلایت: با توجه به حساسیت نسبی ارقام پر محصول و هیبرید به بیماری شیت بلایت در صورت آلودگی ۲۰% از ساقه‌ها از قارچ‌کش رورال تی اس (پودر و تابل ۵/۵۲%) به میزان ۱ کیلوگرم در هکتار و قارچ‌کش تیلت (۲۵% EC) به میزان ۱ لیتر در هکتار استفاده گردد. در صورت لزوم، سم‌پاشی ۱۵-10 روز بعد (در زمان ظهور پشه‌ها) تکرار شود.
  مبارزه با بیماری بلاست در مرحله برگی:قبل از انتقال نشاء به زمین اصلی ریشه نشاها در محلول قارچ‌کش قرار گیرد. با اعمال این روش در مرحله پنجه دهی نیاز به مبارزه شیمیایی علیه بیماری بلاست نیست.
  با توجه به زمان کاشت و وضعیت رویشی گیاه (مرحله پنجه‌زنی) با ظهور علائم بیماری روی برگ‌ها و مساعد بودن شرایط آب‌وهوایی برای گسترش بیماری (هوای ابری و غیر آفتابی) بارندگی‌های مستمر، رطوبت نسبی بالا) با محلول قارچ‌کش وین، بیم (تریسیکلازول) علیه بیماری استفاده شود.
  مبارزه با بیماری بلاست در مرحله ظهور خوشه: از قارچ‌کش‌های فوق به میزان‌های توصیه‌شده در زمان ظهور ۲۰ درصد خوشه‌ها استفاده شود.
• مبارزه زراعی با بیماری‌های مهم برنج:کاشت ارقام مقاوم و متحمل به آفات و بیماری‌ها، شخم عمیق بقایای گیاهی بعد از برداشت محصول
• رعایت اصول صحیح زراعت برنج مانند فاصله کاشت، زمان کاشت (کاشت زودهنگام برای فرار از بیماری بلاست توصیه می‌گردد)، آبیاری مناسب ۳. مصرف بهینه کودها به‌ویژه مصرف تقسیطی کودهای ازته ۴. از بین بردن علف‌های هرز میزبان واسط ۵. رعایت تناوب بین ارقام محلی و پر محصول ۶. زهکشی مناسب شالیزار ۷ رعایت بهداشت زراعی

4. مرحله برداشت برنج

1. قطع آب و خشکاندن شالیزار:بر اساس نوع رقم و دوره رشد، شرایط آب‌وهوایی و بافت خاک و نیز مشورت کارشناس تعیین می‌شود. به‌طورکلی حدود ۲۰ روز بعد از نشاکاری می‌توان اقدام به قطع آب نمود (البته حضور اردک نیاز به مدیریت ویژه آب دارد باید دقت شود).
2. برداشت محصول: الف) ایستگاهی: برداشت می‌تواند با دست یا کمباین صورت پذیرد با دست، جهت کاهش رطوبت، جمع‌آوری و خرمن‌کوبی باید حداقل ۲۴ ساعت بعد صورت گیرد و در برداشت با کمباین، بذور باید پس از خرمن‌کوبی در مکانی مناسب هوادهی شوند یا بلافاصله وارد خشک‌کن شده تا رطوبت کاهش یابد. زمانی که حدود ۹۰-85 درصد خوشه به رنگ زرد درآید.در ارقام محلی ۳۰-20 روز بعد گلدهی بسته به شرایط اقلیمی استان. ب)مکانیزه:مطلبی که در برداشت مکانیزه موردتوجه است مناسب بودن مزرعه شالیزاری برای کار کمباین است. شرط اساسی این مطلب داشتن زهکش مناسب است تا کشاورز بعد از رسیدن محصول در کمترین زمان (حدود ده روز) بتواند مزرعه را خشک کرده تا ادوات کشاورزی به‌راحتی در آن حرکت کرده و کار انجام دهد. در این روش محصول برداشت‌شده برای کاهش رطوبت حتماً باید به خشک‌کن برده شود.
3. روش دیگر برداشت، درو محصول با ماشین و یا دستی است که بعد از کاهش رطوبت خرمن‌کوبی با کمباین انجام می‌شود و محصول برداشت‌شده احتیاج به خشک‌کردن شلتوک ندارد ولی هزینه برداشت بیشتر از هزینه برداشت مستقیم است.

5. مرحله پس از برداشت

خرمن‌کوبی: در عملیات خرمن‌کوبی استفاده از خرمن‌کوب‌های مناسب مانند خرمن‌کوب‌های جریان محوری و تنظیم درست آن‌ها می‌تواند باعث کاهش ضایعات خرمن‌کوبی گردد. برای خرمن‌کوبی باید از خرمن‌کوب یا کمباین مخصوص شالی استفاده کرد.