کشت هیدروپونیک کاهش هدررفت آب و خاک

با توجه به کم ­آبی­های شدید و شرایط بحرانی که در اکثر مناطق ایران، به­خصوص نواحی کم آب به­وجود آمده، اهمیت استفاده بهینه از آب بخصوص برای مصارف کشاورزی دو چندان شده است. همچنین در آبیاری­های سنتی که اغلب به روش غرقابی انجام می­شود، علاوه بر اینکه خاک، بذر و مواد غذایی در معرض شستشو قرار گرفته، هدررفت منابع آبی را نیز به­ دنبال دارد.

روش هیدروپونیک که اخیرا در کشت تجاری و صنعتی مورد استقبال قرار گرفته، به معنای کشت در محیط بدون خاک یا کشت در محیط دارای محلول­های شیمیایی می­باشد. اساس این نوع کشت، آب است. شاید اولین کشت هیدروپونیک به کشت سبزه­های هفت سین عید نوروز در حدود 2500 سال پیش بر­گردد که در ظرف­های حاوی مقداری آب تهیه می­شد. در ایران اولین گلخانه بدون خاک در ایلام برای کشت گیاهان دارویی مورد استفاده قرار گرفت.

مزایای کشت هیدروپونیک:

- کاهش هدر رفت آب و خاک: همانطور که در بالا هم اشاره شد از مزایای اصلی این نوع کشت استفاده بهینه از آب و خاک می­باشد.

- عدم وجود بیماری­ها و آفت­ها و علف­های هرز بدلیل حذف خاک در آن

- نیاز به نیروی انسانی و ادوات کشاورزی کم و ناچیز. در کشت هیدروپونیک کارهایی سنگین، وقت­گیر و پرهزینه­ مثل شخم زمین، ضدعفونی کردن بذر، آبیاری، وجین، آیش و سایر کارهای معمول انجام نمی­گیرد.

- کنترل آسان نور, دما، رطوبت و مواد شیمیایی محلول یا غیرمحلول موجود در محیط رشد گیاه، زیرا  تمامی شرایط گیاه زمان­بندی شده و درصورتی که مدیر گلخانه برای مدتی نتواند به محل مراجعه کند گیاهی تلف نخواهد شد. مدیریت سریع و آسان از ویژگی های بارز این کشت است.

- امکان استفاده از این سیستم در تمام نقاط؛ این سیستم برای مکان‌هایی که شرایط خاک برای کشت مناسب نیست یا خاک آلوده شده و به خصوص در مناطقی که با کمبود آب مواجه هستند بسیار کارا و مناسب می­باشد.

- بالا بودن راندمان تولید محصول در واحد سطح؛ در این نوع کشت تراکم محصول در واح سطح بالاست. چون می­توان گیاهان زیادی را در کمترین سطح و کمترین زمان پرورش داد. همچنین امکان کشت در جعبه‌هایی که به صورت چند طبقه در روی هم قرار گرفته­اند وجود دارد.

- امکان کنترل محلول شیمیایی منطقه رشد گیاه؛ با توجه به اینکه محلول­های غذایی مورد نیاز گیاه به راحتی توسط یک تکنسین تعیین و به محیط گیاه اضافه می­شود لذا امکان مسمومیت­های گیاهی ناشی از نمک­های معدنی کاهش می‌یابد.

معایب کشت هیدروپونیک:

1-  بالا بودن هزینه­های سرمایه­گذاری اولیه به دلیل احداث کانال‌ها، حوضچه­ها و پمپ که ممکن است برای کشت هر نوع محصولی با صرفه نباشد.

2-  بالا بودن هزینه­های  برقی برای به کار انداختن تاسیسات

3-  مشکل تهویه: در این سیستم تهویه از طریق تعویض محلول­های غذایی یا تهویه­های مصنوعی انجام می­گیرد.

4-  عدم وجود خاصیت تامپونی (بافری): در خاک خاصیت بافری برای عناصر غذایی وجود دارد ولی در محلول غذایی این خاصیت وجود ندارد.

5-  نیاز به حضور تکنیسن­هایی برای تهیه محلول غذایی، تجزیه، ترکیب و بازسازی آن

لزوم ترویج بحث هیدروپونیک در جوامع کشاورزی

حسین شریعتمداری، رئیس انجمن کشت بدون خاک، در حاشیه دومین کنگره ملی هیدروپونیک در شهرستان محلات، برگزاری چنین همایش­هایی را به منظور ارتقاء سطح علمی افراد، ترویج بحث هیدروپونیک با کمک محققین شرکت کننده و ارائه راهکارهایی به منظور اجرای بهتر این نوع کشت تاثیرگذار دانست و افزود: در کشت هیدروپونیک متخصص خود اجزا محیط را می­سازد. به همین دلیل راحت­تر می‌تواند آن­را اداره کند. وی تاکید کرد به دلیل کمبود آب در کشور و هدررفت آب در محیط­های خاکی.