کودهای بیولوژیک

کود های بیولوژیک

از آنجا که برداشت محصول به تدریج باعث کاهش مواد غذایی خاک می شود، بشر از دیرهنگام به فکر جبران کمبود مواد غذایی خاک بوده و در گذشته نه چندان دور کودهای آلی(بقایای گیاهی و فضولات حیوانی) را به کار برد.اما چون تولید زیاد این کودها امکان پذیر نبود و قادر به کنترل بیماریهای مشترک بین نسانو حیان نبودند به استاده از نسل دوم کودها(کود شیمیایی) روی آوردند،ولی آسیب های زیست محیطی و تغییر ساختار شیمیایی،فیزیکی و زیستی خاک و ... انسان را به جایگزینی دیگر انداخت که در گام بعدی نسل سوم کودها(کود بیولوژیک) در قالب کشاورزی پایدار و کشاورزی ارگانیک پای به عرصه کشاورزی نهاد.

کودهای بیولوژیک، مواد نگهدارنده ای با انبوه متراکم یک یا چند نوع ارگانیسم مفید خاک‌زی و یا به صورت فرآورده‌ی متابولیک این موجودات می‌باشد که صرفاً برای تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، تولید می‌شوند. انواع رایج آن‌ها مایه تلقیح‌های میکروبی هستند که با نام میکروارگانیسم مورد استفاده یا گیاه مورد تلقیح و یا اکثراً با اسامی خاص تجاری، برای فروش عرضه می‌شوند(عباس زاده، 1388)

انواع مختلف کود های بیولوژیک:

1- میکروارگانیسم‌های تثبیت کننده‌ی ازت مولکولی هوا

2- باکتری‌های PGPR

3- باکتری‌های پتاسیمی

4- قارچ‌های میکوریزی

5- میکروارگانیسم‌های حل کننده‌ی فسفات‌های نامحلول که ما به معرفی کوتاه گروه دوم و پنجم این کودها می پردازیم.

باکتری‌های محرک رشد گیاه( PGPR)

باکتری‌های محرک رشد گیاه PGPR (Plant Gowth Pomoting Rizobacteria) باکتری‌های ریزوسفری هستند که با استفاده از یک یا چند مکانیسم خاص موجب بهبود شاخص‌های رشد و نموگیاه می‌گردند.استفاده از باکتری‌های محرک رشد موجب افزایش شاخص‌های متعددی مانند سرعت جوانه‌زنی، رشد ریشه، میزان تولید در واحد سطح، بیوکنترل عوامل بیماری زا، سطح برگ، محتوی کلروفیل، مقاومت به خشکی، وزن ریشه و‌ اندام هوایی و فعالیت میکروبی میشود (Lucy et al.,2004).علاوه بر این این باکتری ها از خاک گرفته شده و منشاء طبیعی دارند، بنابراین نوعی رجوع به طبیعت و بهره برداری از طبیعت برای بهتر ساختن آن محسوب می شود و همچنین این کودها آلودگی زیست محیطی کودهای شیمیایی را نداشته و موجب احیاء و حفظ محیط زیست می شوند.

توانایی باکتری‌های همزیست با گیاهان یا انواع آزادزی یا همیار در تامین عناصر غذایی (نظیر نیتروژن) در گیاهان از اولین جنبه‌های امیدبخش بود. توانایی میکرو ارگانیسم‌های خاک زی در تولید انواع مواد محرک رشد مانند سیدروفورها، مواد هورمونی مانند گروه اکسین‌ها و ژیبرلین‌ها، آزادسازی عناصر مغذی گیاهان مانند فسفر و پتاسیم، تجزیه‌ی ترکیبات آلی پیچیده در خاک و کنترل آفات و بیماری‌های گیاهی می باشد که امروزه به نحو مطلوبی در جهت کشاورزی پایدار مورد استفاده‌ی کشورهای پیشرو در این امر قرار میگیرد.(عباس زاده،1388).

میکروارگانیسم‌های حل کننده‌ی فسفات‌های نامحلول(PSMs)

فسفر عنصری ضروری است که به شکل فسفات از خاک جذب می‌شود. ترکیب فسفر با مواد موجود در خاک موجب محدود شدن انتشار فسفر به سیستم ریشه می‌شود بنابراین حتی در غلظت‌های بالای فسفر خاک، ممکن است فسفر در دسترس گیاه نباشد از آنجایی که استفاده از کودهای بیولوژیکی در جایگزینی کودهای شیمیایی حائز اهمیت است میتوان ازگروهی از باکتری‌هایی که دارای خاصیت حل کنندگی فسفات می‌باشند استفاده نمود.

استفاده از میکروارگانیسم های حل کننده فسفات (Phosphate Solubilizing Bacteria) برای بسیاری از محصولات از جمله گندم و ذرت آزمایش شده و نتایج خوبی به دست آمده است. استفاده از PSMs در مقایسه با خرید کودهای شیمیایی مقرون به صرفه است. تحقیقات نشان می‌دهد که از این کود میکروبی می‌توان برای کاهش مصرف کود فسفره تا مرز 50% استفاده نمود. این کود میکروبی شامل انواع مختلفی از میکروارگانیسم‌های خاکزی هستند که ترکیبات نامحلول فسفر را به فرم محلول تبدیل می‌کنند (Raju and Reddy,1999). Aspergillus و Penicillium از جنس‌های مهم قارچ‌های حل کننده فسفات‌های نامحلول (Motsara et al., 1995) و باکتری‌های جنس Bacillus و Pseudomonas از انواع مهم باکتری‌های حل کننده‌ی فسفات (PSB) می‌باشند (Schippers, 1998، Motsara et al., 1995). گزارش شده است که برخی از سویه‌های معینی از باکتری‌های ریزوبیومی نیز می‌توانند فسفات‌های آلی و غیر آلی نامحلول را حل کنند (Abd-Alla, 1994).

در میان باکتری‌های محرک رشد گیاه، باکتری جنس سودوموناس(دو گونه فلوروسنت و پوتیدا) به دلیل توضیع گسترده‌ی آنها در خاک، توانایی کلونیزاسیون ریزوسفر بسیاری از گیاهان و تولید طیف متنوعی از متابولیت‌ها از اهمیت ویژه ای برخوردارند. این باکتری‌ها دارای طیف گسترده ای از صفات محرک رشد گیاهی مانند تولید اکسین ، تولید آنزیم ACC دآمنیاز حل کنندگی فسفات ، تولید سیدروفور ، سالیسیک اسید ، کیتیناز وسیانیدهیدروژن می‌باشند که به طور مستقیم یا غیر مستقیم باعث افزایش رشد گیاه می‌گردند. (عباس زاده،1388).

ویژگی های میکروارگانیسم‌های حل کننده‌ی فسفات‌های نامحلول(PSMs)

1. سازگاری با اقلیم کشور ایران

2. کاهش مصرف کود شیمایی فسفات

3. حمل و نقل آسان

4. افزایش عملکرد

5. کاهش برخی از بیماری های خاک زی (البته دراین مورد استفاده از باکتری های مناسب با اقلیم و نوح محصول ضروری می باشد)

6. سازگاری ا سایر کودها و سموم

7. مقرون به صرفه بودن آنها

8. حفظ خصوصیات ژنتیکی

9. پایداری در انبارداری

10. روش مصرف آسان

روش مصرف

1. به طور کلی این PGPRها به چهار روش زیر استفاده می شوند

2. تیمار بذر: شامل اختلاط کود با بذر مرطوب و یا تیمار بذر در محلول رقیق شده آن

3. هنگام انتقال نشاء: درست کردن محلول رقیق و فرو بردن بسته های نشائ در آن به مدت چند ثانیه و کشت بلافاصله ی آن

4. با استفاده از مسیز های آبیاری

5. استفاده به منظور سرک

منابع:

1. عباس زاده، م (1388). بررسی تاثیر باکتری‌های سودوموناسه با توانایی حلالیت فسفات بر خصوصیات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاه برنج رقم طارم. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی گرگان، 166 صفحه

2. Abd-Alla, M.H., (1994). Phosphatases and the utilization of organic phosphorus by Rhizobium leguminosarum biovar viceae. Lett. Applied Microbiol., 18: 294-296.

3. Motsara, R.M.R., Bhattacharyya, P.B. and Srivastava, B. (1995). Biofertilizers-their Description and Characteristics In : Biofertilizer Technology, Marketing and Usage, A source book-Cum-Glossary. Fertilizer development and consultation organization 204-204 A Bhanot corner, 1-2 Pamposh Enclave, New Dehli, 110048, India, PP : 9-18.

4. Raju, R.A. and Reddy, M.N. (1999). Effect of rock phosphate amended with phosphate solubilizing bacteria and farm yard manure in wetland rice (Oryza sativa). Indian J. Agric. Sci., 69: 451–3.

5. Schippers, B., Bakker, A.W., Bakker, P.A.H.M. and Vanpeer, R. (1998). Beneficial and deleterious effects of HCN-production Pseudomonas on rhizospher interaction. Plant soil,129: 75-83.