ضدعفونی ریشه نهال به روش پرالیناژ

برای ایجاد یک باغ خوب به  نهالهای دارای اصالت (پایه و رقم مشخص، سازگار با آب و هوا و خاک منطقه)، دارای سلامت(عاری از آفات و بیماریهای قرنطینه ای و درجه یک) و استاندارد(واجد مشخصه های فیزیکی مناسب از لحاظ باغبانی) نیاز داریم. و برای داشتن یک نهال سالم باید در کل پروسه تولید نهال اقدامات و عملیات گیاهپزشکی خاصی انجام شود، در این مطلب به اقدامات و عملیات سالم سازی و ضدعفونی ریشه نهال به روش پرالیناژ می پردازیم. اما قبل از توضیح مواد و روشهای انجام ضدعفونی ریشه نهال به روش پرالیناژ اندکی در مورد اصطلاح پرالیناژ، هدف اولیه از پرالیناژ، لزوم ضدعفونی ریشه نهالها، اقدامات لازم قبل از ضدعفونی ریشه نهالها و هدف از تلفیق و یا کاربرد پرالیناژ برای ضدعفونی نهال توضیح داده می شود.

 واژه پرالیناژ (Pralinage)، واژه ای فرانسوی است که از کلمه Praline  گرفته شده است. اما تکنیک پرالیناژ در واقع به معنای ایجاد پوشش یا لایه ای از کود حیوانی گاوی (پهن) روی ریشه گیاهان (نهال، نشاء و ...) در حال کاشت است.

هدف از این نوع پرالیناژ: 1- حفاظت فیزیکی از ریشه ها 2- جلوگیری از خشک شدن ریشه ها طی مراحل کندن نهال، جابجایی و کاشت نهال 3- ایجاد لایه واسط بین ریشه ها و خاک اطراف ریشه ها و یا ایجاد بستری از کود و مواد آلی در اطراف ریشه ها برای ارتباط بیشتر ریشه ها با خاک 4- استفاده ریشه های جدید جوان از خاصیت رطوبت گیری کود حیوانی و همچنین استفاده از مواد مغذی داخل کود حیوانی و 5- تحریک به ریشه زایی بیشتر و در نهایت استقرار و بقاء نهال.

نحوه انجام پرالیناژ:  به حجم دلخواهی از آب، آنقدر پهن الک شده گاوی و خاک رس اضافه می شود و همزمان به هم زده می شود تا مخلوط همگنی با قابلیت چسبیدن و ماندگاری روی ریشه ها بدست آید به این مخلوط گاهی انواعی از کودهای شیمایی هم اضافه می شود.

لزوم ضدعفونی ریشه نهالها: ریشه های نهالها طی خارج کردن از خاک دچار زخم و صدمات فیزیکی می شوند و شدیداً مستعد ابتلا به انواع عوامل خسارتزای خاکزی هستند و لذا نمی توان آنها را بدون حفاظت و مراقبت لازم و کافی در داخل خاک قرار داد چرا که ممکن است قبل از استقرار کافی و قبل از توسعه سیستم ریشه در خاک، در اثر عوامل خسارتزای خاکزی زنده (قارچ ها، نماتدها، آفات و ...) دچار صدمه و بیماری شوند و از بین بروند و یا به درختان ضعیف و غیر اقتصادی تبدیل شوند.

اقدامات لازم قبل از ضدعفونی ریشه ها: لازم است با قیچی تیز و ضدعفونی شده(با مواد ضدعفونی کننده مانند وایتکس ده درصد، سولفات مس2- 5 درصد، الکل و ...) ریشه های صدمه دیده، له شده، زخمی و یا دارای پوسیدگی و آفت زدگی و یا کج و رو به طرف بالا و در هم پیچیده و یا ریشه های خیلی بلند را هرس کرد. اگر حجم ریشه ها کافی نیست و محدودیت هرس داریم باید با جراحی ریشه ها، قسمتهای زخمی و صدمه دیده را توسط چاقوی تیز و ضدعفونی شده جراحی کرد و تمامی محلهای هرس و جراحی روی ریشه باید ترجیحاً با یک ماده ضدعفونی کننده و محافظت کننده مانند سولفات مس 2 درصد یا مخلوط بردو 2 درصد یا خمیر بردو ضدعفونی شوند و سپس با چسب باغبانی پانسمان شوند(حداقل پانسمان با چسب باغبانی لازم است). نگهداری ریشه ها در حین کلیه عملیات هرس و پانسمان و ضدعفونی باید طوری باشد که در معرض آفتاب، باد و خشکی قرار نگیرند و بهتر است آنها را در بین لایه های گونی کنفی مرطوب نگهداری کرد(البته حساسیت ریشه گونه های باغی مختلف به تنشهای محیطی متفاوت است ولی در هر صورت رعایت موارد فوق لازم است.). تجهیزات و مواد لازم برای این مرحله قیچی تیز، فرچه مناسب،چسب باغبانی، خمیر بردو(ترجیحاً) و ... می باشد.

هدف از تلفیق پرالیناژ و ضدعفونی و یا کاربرد پرالیناژ برای ضدعفونی نهال: تلفیق پرالیناژ با ضدعفونی ریشه ها اهداف ما از پرالیناژ و ضدعفونی را با هم برآورده می سازد. البته در حال حاضر واژه و تکنیک پرالیناژ خود به معنای انجام همه اقدامات فوق الذکر یعنی پهن و خاک اندود کردن ریشه ها و ضدعفونی به کار می رود. تلفیق پرالیناژ و ضدعفونی و در واقع اضافه کردن سموم ضدعفونی کننده و محافظت کننده (و در برخی موارد کودهای شیمیایی میکرو و ماکرو) به مخلوط پرالیناژ، توانایی ها و تاثیر مخلوط و تکنیک پرالیناژ را افزایش می دهد و علاوه بر موارد اشاره شده، در سلامت نهال و استقرار (به اصطلاح گرفتن نهال) و بقاء و طول عمر درخت حاصل از آن تاثیر مثبت فراوانی خواهد داشت.

مواد و تجهیزات لازم برای پرالیناژ: 1- کود حیوانی کاملاً پوسیده ترجیحاً پهن گاوی کاملاً آسیاب، خرد و الک شده. خرد کردن پهن می تواند توسط پا، آسیابهای سنگی، خرمنکوب، فشار و تردد چرخ تراکتور روی گونی محتوی کود گاوی خشک و یا هر روش دیگری انجام شود. 2- خاک رس کاملاً خرد و الک شده. جمع آوری ورقه های سله بسته رس در داخل جوی های آب، گودالها و یا نهر ها بهترین محل تهیه خاک رس خالص است. 3- آب 4- سموم ضدعفونی کننده و محافظت کننده: انتخاب نوع سم بستگی به نوع غالب عوامل خسارتزای خاکزی گونه باغی مورد کشت و یا عوامل خاکزی مشاهده شده در خاک محل احداث باغ دارد اما قارچ کش ها جزء اصلی سموم مورد استفاده در مخلوط پرالیناژ هستند. ترجیحاً می توان حشره کش ها را نیز برای جلوگیری و یا کاهش خسارت آفات خاکزی به مخلوط اضافه کرد. در مواردی در صورت وجود و یا احتمال وجود برخی نماتدها و یا تراکم بالای برخی نماتدها می توان از نماتدکش ها هم استفاده کرد(توضیح اینکه می توان کاربرد حشره کش ها و نماتدکش ها را هنگام کاشت نهال و در موقع خاک دهی اطراف ریشه نهال انجام داد). قارچ کش های مناسب: باید از قارچکشی استفاده کرد که توانایی محافظت از ریشه در برابر طیف تقریباً وسیعی از قارچهای خاکزی را داشته باشد و ماندگاری مناسبی در خاک داشته باشد و ترجیحاٌ از قارچ کشهای ترکیبی که مخلوطی از قارچ کش محافظت کننده و قارچ کش نفوذی (سیستمیک) است استفاده کرد. قارچ کشهایی مانند توپسین- مانکوزب، بنومیل- تیرام، کربوکسین-تیرام، ریدومیل- مانکوزب(برای نهالهای حساس به پوسیدگی فیتوفترایی ریشه و طوقه و در خاکهای زه دار ارجحیت دارد)، رورال تی اس، مانکوزب، تیرام و .... حشره کشهای مناسب: ایمیداکلوپراید(گاچو، کونفیدور)، استامی پراید(موسپیلان)، دیازینون (محلول یا گرانول 5 درصد)، دورسبان(محلول یا گرانول 5 درصد)، سموم قدیمی لیندین و سوین و ... . نماتدکش ها: گزینه های زیادی وجود ندارد ولی می توان در مخلوط پرالیناژ یا موقع کاشت از گرانول راگبی با رعایت نکات ایمنی استفاده کرد.5- ظرف مناسب مانند حلب های 20 لیتری، بشکه های پلاستیکی با حجم مورد نیاز، نیم بشکه، وان حمام فلزی آماده یا وان دست ساز(مکعب مستطیلی از جنس ورق فلزی زنگ نزن به ارتفاع و عرض نیم و طول نیم تا یک متر و یا بیشتر دارای پایه و به صورت ثابت یا چرخدار). باکتری کش خاصی مد نظر نیست اگرچه برخی سموم مسی و یا دی تیوکاربامات کم یا زیاد خاصیت باکتری کشی دارند و هر چند برای باکتری سرطان طوقه غوطه ور کردن ریشه ها در مخلوط خاصی قابل انجام است.

روش کار: ابتدا باید با توجه به نوع، تعداد نهال و حجم ریشه ی آنها میزان سم و سایر مواد مورد نیاز مخلوط پرالیناژ را تخمین زد. تقریباً برای هر یک هزار عدد نهال معمولاً یک تا دو کیلوگرم قارچ کش(اجباری است)، نیم تا یک کیلوگرم حشره کش(در صورت لزوم ولی بهتر است مصرف شود)، نیم تا یک کیلوگرم نماتدکش(در صورت لزوم)، یک تا چند کیلوگرم کود میکرومعدنی و دو برابر این مقدار کودهای ماکروکامل( باید با مشورت کارشناس تغذیه باشد و با توجه به آزمایش خاک بهتر است مصرف کودهای شیمیایی هنگام تهیه مخلوط چاله ی کاشت انجام شود.)، 20 تا 50 کیلوگرم کود حیوانی کاملاً خرد و الک شده، 20 تا 50 کیلوگرم خاک رس خرد و الک شده و حدود 80 تا 100 لیتر آب لازم است. چند نکته لازم است که حتماً رعایت شود اول اینکه خاک رس و پهن (کود) باید کاملاً خرد و پودر شده باشند دوم اینکه غلظت مخلوط بسیار مهم است و لازم است با اضافه کردن کود و خاک غلظت مخلوط را به حدی رساند که مخلوط بتواند به ریشه ها بچسبد سوم اینکه مخلوط باید در ابتدای کار به حد کافی به هم زده شود و مخلوط کاملاً همگن و یکنواخت شود و به صورت دوغاب غلیظی درآید. چهارم اینکه مخلوط توسط خود ریشه ها در حین تیمار یا با تکه ای چوب یا میله ای فلزی به هم زده شود پنجم اینکه به مرور که حجم مخلوط در اثر استفاده کاهش می یابد باید به نسبت حجم کم شده، هر یک از اجزاء را به نسبتهای گفته شده مجدد برآورد کرده و به ظرف حاوی مخلوط پرالیناژ اضافه کرد و بعد از به هم زدن کافی عملیات ضدعفونی را ادامه داد.

هدف اصلی از پرالیناژ این است که روی سطح ریشه های هر نهال مقدار خاصی از قارچکش و حشره کش که حدود یک تا دو گرم است با مقداری خاک و کود حیوانی قرار گیرد. انجام پرالیناژ نهالها باید بلافاصله بعد از کندن نهال (شستشوی نهالها با دوش آب و یا غوطه وری نهالها در آب با هدف شستشو و زدودن خاک از روی ریشه ی نهالها) انجام شود و این عمل لازم است در نهالستان زیر نظر اعضاء کمیته فنی نهال و یا کارشناس ناظر کلینیک گیاهپزشکی انجام شود.