بیماریهای مهم ذرت

بیماریهای مهم ذرت

           سیاهک معمولی ذرت

-        لکه قهوه ای ذرت

-        پوسیدگی خوشه ذرت

-        پوسیدگی باکتریائی ساقه ذرت

-        ویروس کوتولگی زبر ذرت

-        موزائیک ایرانی ذرت  

سیاهک معمولی ذرت common smut

سیاهک معمولی ذرت یکی از گسترده ترین و شایع ترین بیماریهای ذرت است و عموماً در نواحی گرم و نسبتاً خشک خسارت زیادی می زند. در ایران بیماری از گرگان و کرج دیده شده است.

علائم

گالهائی به اشکال و اندازه های مختلف روی ساقه، برگها و اندامهای نر و ماده ذرت بوجود می آید. در ابتدا گال دارای پوسته سفید براق است و پس از رسیدن پوسته ترکیده و توده اسپورهای قارچ آزاد می شود. گالهای ساقه ممکن است سبب کاهش محصول و اغلب خمیدگی ساقه شوند و گالهای روی برگها باعث پیچیدگی برگها می شوند. در آلودگی خوشه و سنبله بافتهای دانه و گل نر به ترتیب بوسیله گال جایگزین می شوند. آلودگی گیاهچه هر چند به ندرت صورت می گیرد ولی اغلب باعث کوتولگی و مرگ گیاه می شود.

عامل بیماری

عامل بیماری قارچ Ustilago maydis از Ustilaginaceae است. تلیوسپورها پس از آزاد شدن به وسیله باد گسترش می یابند و با خاک آلوده یا کود نیز پخش می شوند و به تعداد کم نیز بوسیله بذر انتقال پیدا می کنند. عامل بیماری بصورت تلیوسپور در خاک و روی بقایای گیاه از فصلی تا فصل دیگر باقی می ماند. اُپتیمم حرارتی جوانه زنی اسپورها c32⁰-26 است. عامل بیماری مستقیماً از طریق بافت مریستم جوان یا از راه زخم در بافت بالغ یا مسن نفوذ می کند.

کنترل

استفاده از ارقام مقاوم ـ اجتناب از ایجاد زخم در گیاه در طول مراحل کلتیواتورزدن یا سمپاشی ـ حفظ تعادل غذایی خاک در صورت امکان -حذف گالها از روی گیاه قبل از پاره شدن پوسته آنها و سوزاندن آنها ـ تناوب زراعی و رعایت بهداشت نیز در کاهش بیماری مؤثر است.

لکه قهوه ای ذرت Helminthosporium leaf spot

لکه قهوه ای یکی از بیماریهای مهم برگی ذرت است که اهمیت و گسترش جهانی دارد. از ایران نیز در گیلان و مازندران گزارش شده است.

علائم بیماری

علائم بصورت لکه های خرمائی رنگ مایل به خاکستری روی برگهای ذرت ظاهر می شود. لکه ها در اندازه های مختلف بطور موازی کنار هم تشکیل می شوند. حاشیه آنها زرد نخودی مایل به قهوه ای است. لکه ها ممکن است به هم پیوسته شوند و موجب سوختگی و از بین رفتن کامل برگها شوند.

عامل بیماری

عامل بیماری قارچ Drechslera maydis است . بیماری در مناطق گرم و مرطوب شیوع دارد. عامل بیماری زمستان را بصورت میسلیوم و کنیدی در بقایای ذرت بسر می برد و کنیدیها بوسیله باد یا باران های شلاقی به مزارع مجاور منتقل می شوند. دانه آلوده برای دام سمی نیست.

کنترل

زیرخاک بردن بقایای گیاهی ممکن است آلودگی اولیه را کاهش دهد ـ در مناطق تولید بذر ذرت، در صورت امکان قارچکشها نیز ممکن است استفاده شوند و شروع سمپاشی موقعی است که یک یا دو لکه در هر برگ وجود داشته باشد و قبل از اینکه بیماری اپیدمی شود.

پوسیدگی خوشه ذرت Ear Rot

از بیماریهای مهم ذرت در اکثر مناطق دنیا است، در ایران در سال 1365 آلودگی شدید در مزارع ذرت گیلان، مازندران و گرگان مشاهده شد. در اثر بروز این بیماری علاوه بر کاهش میزان محصول، کیفیت و ارزش غذائی دانه های حاصله نیز کاهش می یابد، به نظر می رسد شرایط آب و هوائی مرطوب برای رشد بیماری مناسب باشد. دانه های آلوده برای خوک و سایر حیوانات سمی هستند.

علائم بیماری

اولین علائم بیماری بصورت پوشش گیاهی صورتی رنگ روی خوشه ظاهر می شود و با پیشرفت بیماری و رشد قارچ این پوشش صورتی رنگ، حالت پنبه ای یا پودری شکل به خود می گیرد، رنگ دانه های آلوده از صورتی کمرنگ تا قرمز مایل به قهوه ای تغییر می کند.

عامل بیماری

عامل بیماری قارچ Fusarium moniliforme است که اکثراً در اطراف سوراخها و زخمهائی که توسط حشرات و یا عوامل مکانیکی دیگر ایجاد شده است مستقر می شود. از بذور آلوده نیز قارچ عامل بیماری جدا گردیده است. فرج جنسی قارچ Gibberella است که پرتیس های آبی تیره آن گاهی روی خوشه ها دیده می شود.

کنترل

استفاده از هیبریدهای مقاوم ـ برداشت زودرس ـ بهتر است برای انبار کردن رطوبت خوشه زیر 18% و رطوبت علوفه زیر 15% باشد که باعث جلوگیری از رشد بیشتر پاتوژن می شود اما این روش برای کنترل در مزرعه مؤثر نیست.

پوسیدگی باکتریائی ساقه ذرت Bacterial stalk Rot

بیماری پوسیدگی باکتریائی ساقه ذرت با آنکه بیماری چندان متداول نیست ولی تحت شرایطی می تواند خسارت قابل توجهی داشته باشد. اخیراً وجود این بیماری از منطقه دشت ناز ساری و فارس گزارش شده است.

علائم بیماری

علائم بیماری به صورت لهیدگی و قهوه ای شدن ساقه ، قاعده برگها و بلال، پژمردگی یا خشک شدن قسمت های انتهائی یا تمام بوته، پیچ خوردگی و تیره شدن قسمت هائی از ساقه و شکسته شدن و افتادن بوته ها در بسیاری از موارد دیده شده است. پیچیدگی ساقه از علائم بارز و تیپ این بیماری است.

عامل بیماری

عامل بیماری باکتری  Erwinia chrysanthemi است که یک باکتری گرم منفی و متحرک است. باکتری بصورت ساپروفیت روی بقایای محصول در خاک زندگی می کند و ذرت را از طریق روزنه ها، عدسکها و یا زخمهای ساقه یا برگ آلوده می کند و یک باکتری خاکزاد است. عامل بیماری بیشتر در مناطق دارای بارانهای شدید گسترش دارد و در مناطقی که آبیاری غرقابی یا بارانی انجام می شود شایع است و بیشتر دمای بالا c35⁰-30 به همراه چرخش کم هوا و باد را می طلبد.

کنترل

استفاده از ارقام مقاوم ـ عملیات زراعی مناسب که منجر به غرقاب سازی گیاه و زخم کردن گیاه نشود توصیه شده است.

ویروس کوتولگی زبر ذرت Maize Rough dwarf virus

اولین بار در ایتالیا و سپس در اسرائیل مورد توجه قرار گرفت و از ایران نیز گزارش شده است. در فارس حدود 4-3% و گاهی نیز تا 40% آلودگی دیده شده است.

علائم بیماری

بوته های آلوده کوتوله می مانند و ساقه ضخیم تر از معمول یا قطورتر نسبت به ارتفاع بوته می گردد. برگها بسیار به هم نزدیک می شوند و این علامت خصوصاً در انتهای بوته مشاهده می شود. برگهای انتهایی کوچکتر و صاف و مستقیم می ایستد. در صورتی که بوته های جوان آلوده شوند قسمت انتهائی بوته خشک می شود و مهمترین علامت بارز این بیماری وجود برجستگی هائی در پشت برگ روی رگبرگها به فواصل معین است که بیشتر اوقات با چشم غیرمسلح هم دیده می شود  و گاهی گالها یا برجستگی ها روی غلاف میوه نیز مشخص هستند.

عامل بیماری

ویروسی از Reoviridae است. ناقل ویروس در طبیعت زنجره ای از Delphacidae به نام Laodelphax striatellus است که وجود این زنجره نشانه وجود ویروس هم خواهد بود. رابطه ویروس و زنجره پایا و تکثیری است و حتی ممکن است ویروس از طریق تخم زنجره هم به نسلهای بعدی زنجره و به گیاه منتقل شود. علاوه بر ذرت، روی گندم و جو نیز دیده شده است.

میزان آلودگی بستگی به زمان کاشت گیاه ـ حساسیت رقم و جمعیت ناقلین دارد. عامل پایداری عمده سال به سال ویروس زنجره ناقل است که رابطه تکثیری دارد و ویروس به طریقه مکانیکی منتقل نمی شود.

کنترل

استفاده از ارقام مقاوم ـ مبارزه با زنجره های ناقل ـ تنظیم تاریخ کاشت

سمپاشی حاشیه های مزارع ذرت با سموم حشره کش سیستمیک هم مؤثر است. از بین بردن علفهای هرز اطراف مزرعه کشت قبل از ذرت (حدود سه هفته قبل) باعث از بین برده زنجره های ناقل می شود.

موزائیک ایرانی ذرت  Iranian Maize mosaic Rhabdovirus

چون این ویروس در ایران توسط دکترایزدپناه در فارس شناسائی و گزارش شده است تحت این نام معروف شده است.

علائم بیماری

علائم بصورت خطوط و نوارهای زرد روشن کوتاه تا بلند در تمام طول برگ بطور موازی دیده می شود. اگر بوته در اوایل رشد آلوده شود کاهش رشد بوجود می آید. علائم علاوه بر برگ روی غلاف برگ و غلاف بلالها هم وجود دارد. میزان خسارت این ویروس بسیار زیاد است و در برخی سالها تا 70% آلودگی هم در فارس دیده شده است ولی خسارت بستگی به زمان آلودگی دارد، هر چه گیاه جوانتر باشد و آلوده شود خسارت نیز بیشتر خواهد بود و از لحاظ وزن تر و خشک بوته و میزان تولید دانه هم سخارت دیده می شود. از عوامل مؤثر در میزان آلودگی می توان از رقم ذرت ـ زمان و موقع کاشت و جمعیت ناقل نام برد.

عامل بیماری

عامل بیماری ویروسی از Rhabdovirus است که توسط زنجره های Delphacidae منتقل می شود  رابطه ویروس و زنجره از نوع پایا و تکثیری است.

کنترل

استفاده از ارقام مقاوم ـ مبارزه با زنجره های ناقل از طریق از بین بردن زنجره ها در مکانهای زمستان گذران (علفهای هرز گرامینه کنار جوی آب) با سمپاشی و سمپاشی 3-2 متر از حاشیه مزارع ذرت با سموم سیستمیک به منظور کنترل زنجره هائی که از خارج مزرعه می آیند ـ تنظیم تاریخ کاشت که بهتر است دیرتر بکاریم تا آلودگی کمتر شود.