ساخت حسگر محافظ گیاهان در برابر آفات توسط محقق ایرانی

ساخت حسگر محافظ گیاهان در برابر آفات توسط محقق ایرانی

ساخت حسگر محافظ گیاهان در برابر آفات توسط محقق ایرانی

محقق ایرانی دانشگاه معتبر "بریتیش کلمبیا" تحولی نوین در صنایع کشاورزی جهان ایجاد کرده است. وی حسگر گیاهی را ساخته است که می تواند به کشاورز بگوید گوجه فرنگی ها یا سایر محصولات کشاورزی مستعد آفت زدگی هستند یا نه! به گزارش خبرگزاری مهر، معمولا شته ها و سایر حشرات آفت زا از وضعیت محصولات کشاورزی نظیر گوجه فرنگی آگاه تر از کشاورزان هستند اما حسگر گیاهی ارایه شده از سوی پروفسور صابر میراسماعیلی، محقق برجسته دانشگاه بریتیش کلمبیا از این پس آگاهی بشر را جلوتر از آگاهی شته ها درخصوص وضعیت محصولات کشاورزی پیش خواهد بود. فناوری نوینی که این محقق ایرانی ارایه کرده است در حقیقت دستگاه کنترل کننده ای است که به راحتی آفت زدگی محصولات کشاورزی را نشان می دهد. او سیستم پیچیده ای را متصور شده است که به کشاورزان این اجازه را می دهد تا علایم هشدار دهنده ارسالی از جانب گیاه را دریافت کرده و به پیش بینی مشکلات مربوط به جلوگیری از گسترش آفت ها بپردازند. این محقق برجسته گفت : برخی گیاهان به هنگام مورد حمله قرار گرفتن از سوی حشرات موذی نوعی پیام موسوم به SOS منتشر می کنند. در حقیقت گیاهان به هنگام قرار گرفتن در شرایط استرس زا این علائم را منتشر می کنند. دانشمندان نشان داده اند که این علائم در واکنش به حملات "گیاه خواران" منتشر می شوند. ما اکنون می توانیم با استفاده از این فناوری نوین از این علائم استفاده کرده تا به بررسی دقیق وضعیت سلامتی گیاه بپردازیم. محصولات کشاورزی به ویژه محصولات و سبزیجات گلخانه ای به شدت مستعد مورد حمله قرار گرفتن از سوی حشرات موذی و آفات هستند. درحالی که روش های سنتی کنترل آفات بر روی کنه ها متمرکز هستند، پروژه پروفسور میراسماعیلی این نگرش را به خود گیاه متوجه کرده است. درحال حاضر برنامه های مدیرت آفات در محیط های گلخانه ای ترکیبی از بررسی های دقیق و تصادفی است اما به گفته این محقق ایرانی زمانی که پای گلخانه های عظیم به میان می آید چنین روشی به یک چالش بزرگ علمی تبدیل می شود. پروفسور میراسماعیلی که در سال 2003 راهی کانادا شد تا به ادامه تحقیقاتش بپردازد، افزود: ما با مشکل بزرگی روبرو هستیم. کشاورزان و باغبان ها به وسیله پخش کردن جانداران غارتگری که این حشرات موذی را می خورند به مبارزه با آنها پرداخته و در شرایطی که وضعیت بحرانی شود از حشره کش ها استفاده می کنند. به همین دلیل بوده است که راه حلی موثر ارایه کرده ام. اگر بتوانیم این آفات را پیش از گسترش کلنی آنها شناسایی کنیم، کنترل های بیولوژیکی نظیر استفاده از جانداران غارتگر می توانند موثرتر باشند. طی سال آینده پروفسور میراسماعیلی به گردآوری پایگاه داده پردازی از ترکیبات شیمیایی گیاهان موسوم به volatiles می پردازد. قرار است که این محقق نمونه هایی از اطلاعات مربوط به سه محصول مهم کشاورزی یعنی گوجه فرنگی، خیار و فلفل سبز را تهیه کند.

قارچها و کنترل بیولوژیک پاتوژنهای گیاهی

قارچها و کنترل بیولوژیک پاتوژنهای گیاهی

قارچها و کنترل بیولوژیک پاتوژنهای گیاهی

قارچها و کنترل بیولوژیک پاتوژنهای گیاهی  استفاده از قارچ ها در کنترل عوامل بیمارگر گیاهی خصوصا قارچها و نماتد ها در جهان رو به افزایش است. قارچ های بسیار با اهمیتی مانند Phytophthora و Fusarium و  Pythium که بیماری های عمده ای در گیاهان مهم زراعی و باغی ایجاد می نمایند اخیرا در معرفی کنترل با سایر قارچ ها قرار گرفتند. با توجه به خسارت عمده ای که قارچهای خاکزی فوق الذکر به گیاهان وارد می کنند در سراسر دنیا سموم زیادی برای کنترل آنها معرف می شود. احتمال جایگزینی استفاده از قارچها بجای مصرف سموم شیمیایی برای کنترل آنها با استقبال زیادی روبرو خواهد شد. در اینجا بعضی از بیماری های گیاهی و کنترل بیولوژیک آنها را تشریح می کنیم. کنترل سفیدک سطحی Powdery Mildew: برای کنترل بیولوژیکی قارچهای عامل بیماری سفیدک سطحی در گیاهان جالیزی، توت فرنگی، کدوئیان، گوجه فرنگی، گیاهان زینتی، مو و همچنین درختان سیب از قارچ عامل کنترل بیولوژیک Amplomyces quisqualis استفاده می شود. این قارچ به صورت تجاری با نام قارچ کش بیولوژیک Aq10 به فروش می رسد و به صورت پودر قابل تعلیق در آب مصرف می گردد. قارچ کش بیولوژیک مذکور علیه عامل سفیدک پودری چنار Sphaerotheca fuliginea عامل سفیدک پودری مو Uncinula necatorT عامل سفیدک سطحی سیب Podosphaera leucotricha بکار می رود. کنترل قارچ گونه های Penicillium spp  و Botrytis spp: برای کنترل گونه های مختلفی از قارچ های Penicillium و  Botrytis که پوسیدگی نرم و پوسیدگی قهوه ای در مرکبات ایجاد می کنند از قارچ Candida Olephila به عنوان عامل کنترل بیولوژیک استفاده می گردد. این قارچ با نام تجاری Aspire در آمریکا و کشورهای اروپایی به صورت پودر قابل تعلیق در آب موجود است. معمولا از این فرمولاسیون به صورت اسپری بعد از برداشت بر روی مرکبات استفاده می گردد تا بیماری های پوسیدگی ناشی از پنیسیلیوم و بوتری تیس کنترل شوند. طبیعتا توسعه استفاده از قارچهای کنترل بیولوژیک برای کنترل قارچهای فوق الذکر که بسیار گشترده بوده و خسارت عمده ای به خصوص به محصولات وارد می کنند بسیار ارزنده و مفید خواهد بود. کنترل زنگ گندم Puccinia graminis: قارچ Aphanocladium album بر روی تاول های یوردیال بر روی گندم که توسط Puccinia graminis f.sp tritici بوجود می آید، کنترل می شود. قارچ Sphaerellopsis filum به عنوان بیمارگر قارچ (مایکوپارازیت) روی قارچهای عامل زنگ مخصوصا قارچهای Puccinia spp, uromyces spp از جمله زنگ برگ گندم P.recondita فعالیت می کند. بیماری پاخوره گندم Take-all Disease: این بیماری گسترش جهانی دارد و در اغلب مناطق در مورد کشت گندم در دنیا یافت می شود و خسارت عمده ای به گیاه گندم وارد می نماید. پاخوره گندم یک بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه گیاه گندم و سایر خانواده  غلات می باشد و توسط قارچی به نام Gaeumannomyces graminis که متعلق به رده آسکومایستها است، ایجاد می شود این بیماری به خصوص در کشتهای هر ساله و مداوم یک محصول شیوع بیشتری داشته و خسارت زیادی را در مزارع ایجاد می کند. در اثر این بیماری بوته آلوده می میرد(Take-all) و گیاه نابود می شود و محصول تولید نخواهد شد. در مراتع و چمن زارها نیز آلودگی به صورت منطقه ای یا کچلی (Patch) مشاهده می شود. این قارچ با افزایش قارچ Phialophora graminicola که یک بیمارگر ضعیف در خانواده غلات است تا حدودی کنترل می شود. در حقیقت افزایش قارچ Ph. graminicola موجب کاهش جمعیت G.graminis گشته و بیماری پاخوره به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. دلیل این امر یا افزایش مقاومت گیاه میزبان به بیماری پاخوره و یا رقابت Ph. graminicola با قارچ عامل بیماری می باشد که برای استقرار، رشد و گسترش آن ممانعت ایجاد می کند. پارازیت ضعیف دیگری در امر کنترل بیماری پاخوره در چمن زارها G.graminis var.graminis می باشد. استرالیا و سایر کشورها با آب و هوای معتدل دو قارچ و دو آنتی بیوتیک پایرون (Pyrone) به طور موثری پاخوره را کنترل می کنند. این قارچ عامل کنترل بیولژیک با نامهای Contans WG و Intercept WG در کشورهای مختلف خصوصا آلمان به صورت گرانول های قابل تعلیق در آب اسپری می شود. کنترل بیماری پوسیدگی ریشه گندم: بیماری پوسیدگی ریشه گندم Fusarium culmorum بوسیله قارچهای Cladosporium و Alternaria کنترل می شود. کنترل ساق سیاه خربزه: عامل بیماری ساق سیاه خربزه Macrophomina Phaseoline توسط گونه های T.harzianum و  T.viride قابل کنترل می باشد. باید توجه نمود که این آنتاگونیست ها، مقاومت بالایی در برابر سم کاربندازیم یعنی موثرترین قارچ کش مورد استفاده در کنترل Macrophomina دارند. کنترل بیماری پژمردگی (ورتیسلیوز) پنبه: برای کنتل Verticillium dahlia عامل پژمردگی گیاه پنبه نیز از قارچهای مختلفی استفاده شده است. با استفاده از قارچ Trichoderma viride یک پوشش در اطراف بذر ایجاد نمایند که این قارچ عامل کنترلبیولوژیک از آلودگی و رشد قارچ ورتیسیلوم  روی بذر یا نشاء اولیه جلوگیری می کند. البته در خاک هایی که مواد آلی کمی دارد بهتر است بجای قارچ T.vride از قارچ Gliocladium roseum در کنترل عامل بیماری استفاده گردد. در این رابطه مقدار 5 الی 10 کیلوگرم قارچ با تراکم 200 الی 300 میلیون ماده تلقیح در گرم همراه با کوددهی قبل از نشاء استفاده می شود. با این روش توانسته اند مقدار 30 الی 4 درصد بیماری پژمردگی را کاهش داده و میزان 14%-12% تولید محصول را افزایش دهند. بسیاری از جدایه های قارچ G.roseum می توانند میکرواسکلروت های ورتیسلسیوم را در خاک از بین ببرند. گونه هایی از قارچ های Talaromyces , Chaetomium , Stachybotry , Fimetaria , Podospora , Aspergilus  بعنوان عامل کنترل کننده بیولوژیک برای مبارزه با قارچ Verticillium عامل بیماری پژمردگی، در آزمایشگاه و در گلخانه استفاده شده و موثر بوده اند. اصولا این قارچها برای کنترل قارچهای بیماری زا توانایی خوبی دارند و بعنوان عوامل کنترل بیولوژیک قارچها مورد نظر می باشد.

http://www.parsbiology.com/mailing_list/view.asp?tid=5&mid=52

شناسایی علایم و بیماری‌های گیاهی

مقدمه :

در این جلسه در مورد شناسایی علایم بیماری­های گیاهی مطالبی را بیان می­کنیم. شناسایی علایم در شناخت عامل بیماری‌زا بسیار مؤثر است ولی یک راه قطعی برای تشخیص بیماری نیست. تشخیص صحیح یک بیماری باید از طریق مِتُدها و روش‌های دقیق آزمایشگاهی صورت گیرد.

 شناسایی علایم بیماری‌های گیاهی

الف) ایجاد رنگ غیرطبیعی در گیاه؛

- ایتوله شده

- ملانوز

- کلروز

- موزائیک

ب) پلاسیدگی؛

ج) لکه‌دار شدن برگ و میوه؛

د) ریزش اندام‌های گیاهی؛

هـ) تغییر شکل و رشد غیرطبیعی در اندام‌های گیاهی؛

- نانیسم

- روزت

- ژیگانتیسم

- طاولی شدن

- عدم تقارن

- غده یا گال

- جارویی شدن

ر) تغییر استحکام بافت گیاهی؛

و) نکروژ؛

ز) ترشحات گیاهی.

ایجاد رنگ غیر طبیعی در گیاه

از علایم مهمی که ممکن است در گیاهان بروز بکند ایجاد رنگ غیرطبیعی در آن‌ها است.

- ایتوله شدن

 تغییر رنگ در اندام­های گیاهی را در اثر فقدان نور، ایتوله شدن می­نامند و در این عارضه هرگاه گیاه مجدداً در مقابل نور قرار بگیرد رنگ طبیعی خودش پیدا می­کند؛

- کلروز

به تغییر رنگ اندام­های گیاهی در اثر کمبود مواد غذایی و یا حمله پاتوژن­ها با وجود نور کافی گفته می­شود. بنابراین کلرز با برطرف شدن عامل آن محو می­شود و رنگ طبیعی خودش را دوباره به دست می­آورد؛

- ملانوز

به قهوه­ای یا سیاه شدن غده و اندام­های گوشتی ملانوز گفته می­شود که در اثر دگرگونی بعضی از مواد متشکله بافت­ها به وجود می­آید. در حالت معمولی تیروزین در غده­ها وجود دارد و بی‌رنگ است ولی اگر تحت آنزیم تیروناژ قرار بگیرد تبدیل به ملانین شده و به رنگ سیاه در می‌آید. ملانین در بیماری قلب سیاه غده­ها و همچنین در اثر کمبود اکسیژن عارض می‌شود.

- موزائیک

 یکی از مهم‌ترین علائم بیماری‌های ویروسی بوده که در متن پهنک لکه­های زردی را ایجاد می­کند.

پلاسیدگی

وقتی که ریشه‌ها و آوندها مورد حمله واقع می­شوند پلاسیدگی غالباً در گیاه رخ می­دهد.

لکه‌دار شدن برگ و میوه

بسیاری از بیماری‌ها در برگ و میوه لکه تولید می­کنند لذا اندازه، شکل و رنگ لکه­ها می­تواند در تشخیص بیماری مهم باشد.

ریزش اندام‌های گیاهی

از علائم بعدی که ما را در تشخیص بیماری کمک می­کند، ریزش اندام‌های گیاهی، مثل ریزش برگ، گل، جوانه و میوه است. طبیعی است که ریزش در گیاهان زینتی رخ می­دهد. ولی اگر ریزش بیش از حد و غیر طبیعی باشد از علائم بیماری به شمار می رود.

تغییر شکل و رشد غیر طبیعی در اندام‌های گیاهی

تغییر شکل و رشد غیر طبیعی در اندام‌ها معمولاً به چندین حالت اتفاق می‌افتد.

- نانیسم یا کوتولگی

 در اثر کاهش تعداد سلول‌های گیاهی یا هیپوپلازی، و یا کوچک شدن اندازه سلول‌های گیاهی هیپوتروفی در اندام‌های گیاهی به وجود می­­آید؛

- ژیگانتیسم؛ برعکس نانیسم است و عبارت است از رشد بی ­اندازه اندام­های گیاهی در اثر افزایش تعداد سلول‌ها (هیپرپلازی) و یا رشد بی اندازه سلول‌ها (هیپرتروفی). که در اثر زیادی ازت خاک و عوامل نامساعد محیط پدید می­آید و به دنبال آن بیماری‌های باکتریایی و غیره در گیاهان زینتی بروز می­کند؛

- عدم تقارن

 از بین رفتن تقارن بین دو قسمت پهنک نسبت به محور اصلی از علائم بیماری­های ویروسی و مایکو پلازمایی است؛

- جارویی شدن

در بیماری جارویی شدن، شاخه‌ها از فواصل نزدیک بهم رشد می­کنند و شکل جارو را به خود می­گیرند. این عارضه در بیماری‌های مایکوپلازمایی و ویروسی و حتی قارچی هم دیده می‌شود.

- روزت

 در این بیماری فاصله میان‌گره­‌ها کم می‌شود و برگ به صورت انبوه در اطراف
گره­ها می‌روید.

- طاول

 در این نوع بیماری بافت بین رگ‌برگ‌ها رشد فوق­العاده­ای پیدا می­کند و در روی پهنک به شکل طاول ظاهر می‌شود.

- غده یا گل

 پیدایش غده و گال در اثر تحریک سلول‌ها و عمل هیپرتروفی یا هیپوپلازی ایجاد می‌شود. مثل بیماری سرطان در گیاهان زینتی.

تغییر استحکام بافت گیاهی

در اثر بیماری، بافت گیاهی استحکام خودش را از دست می‌دهد و پوسیده می‌گردد. که ممکن است، در اثر ترشحات گیاهی مثل ترشح صمغ و آلوده شده به باکتری‌ها اتفاق می‌افتد.

http://www.irib.com/amouzesh/j/poudman_gol/bimariha/page05.htm

آفات مهم گندم و مدیریت کنترل آنها در ایران

آفات مهم گندم و مدیریت کنترل آنها در ایران

آفات مهم گندم و مدیریت کنترل آنها در ایران

منوچهر رضابیگی ¹  و  غلامرضا رجبی ²

       1- استادیار پژوهش موسسة تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی، تهران

 2- استاد پژوهش موسسة تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی، تهران

فهرست مطالب

مقـدمـه

آفات گندم  و اهمیت اقتصادی آنها

راست بالان زیان آور گندم

سن های زیان آور گندم

جوربالان زیان آور گندم

بال ریشک داران زیان آور گندم

سخت بالپوشان زیان آور گندم

بال پولک داران زیان آور گندم

دو بالان زیان آور گندم

بال غشائیان زیان آور گندم

کنه های زیان آور گندم

مدیریت تلفیقی آفات گندم

منابع

مقـدمـه                                                                                                 ابتدای صفحه

گندم عمده ترین محصول زراعی کشور است. سطح زیر کشت گندم آبی و دیم کشور در سال 1380 به ترتیب27/2 و51/3 میلیون هکتار و متوسط عملکرد آن در شرایط آبی و دیم به ترتیب 3 و 7/0 تن در هکتار بوده است. نرخ خودکفایی گندم در سال های مختلف بین 60-80 درصد نوسان داشته است. در صورتی که متوسط عملکرد در شرایط آبی و دیم به ترتیب تا سطح 8/4 و16/1 تن در هکتار افزایش یابد، خودکفایی در تولید این محصول تحقق خواهد یافت(کشاورز و همکاران، 1380).

مهم ترین عوامل تآثیرگذار در کاهش عملکرد گندم کشور به شرح زیر می باشند(آهون منش،1371):

      ×        پایین بودن آگاهی و دانش علمی و عملی کشاورزان

      ×        نارسایی در تآمین و توزیع به موقع نهاده های کشاورزی(بذر، کود، سم و  ...)

      ×        بالا بودن میزان ضایعات در مراحل مختلف تولید

      ×        محدود بودن منابع آب و یا عدم وجود نظام صحیح آبیاری در اغلب مناطق کشور

      ×        خسارت آفات، بیماریهای گیاهی، علف های هرز و عدم مدیریت صحیح کنترل آنها

      ×        عدم مصرف صحیح و بهینة کودهای شیمیایی و یا کمبود و عدم توزیع به موقع آنها

      ×        کاربرد غیر اصولی و نامنظم ماشین آلات و ادوات کشاورزی

      ×        عدم توسعة مکانیزاسیون کشاورزی در بسیاری از نظام های بهره برداری

      ×        کمبود وسایل، ابزار و اعتبار در زمینه های مختلف تحقیق، ترویج و آموزش کشاورزی

      ×        کمبود سرمایه گزاری در تولید محصولات کشاورزی

      ×        نارسایی سیاست ها و برنامه های کشور برای تولید محصولات کشاورزی

 آفات گندم  و اهمیت اقتصادی آنها                                                               ابتدای صفحه

در اکوسیستم های زراعی کشور که گندم و جو بستر زیست را تشکیل می دهند، عوامل زنده و غیر زنده ای در تولید محصول تآثیرگذار هستند که انسان برای بدست آوردن محصول بیشتر مدام آنها را تغییر می دهد. شناخت این عوامل و روابط متقابل بین آنها در حفظ تعادل کمی و کیفی گونه های تشکیل دهندة یک اکوسیستم اهمیت بسیار زیادی دارد. در ایران بیش از 70 گونه حشرة گیاه خوار شناسایی شده اند که به عنوان مصرف کنندگان اولیه از گندم و جو تغذیه می کنند. این حشرات گیاه خوار، خود مورد تغذیه حشره خواران (حشرات انگل، انگل های بالقوه و شکارگران) که مصرف کنندگان ثانویة هستند، قرار می گیرند. اتلاق واژة آفت به گونه هایی که زیان اقتصادی ندارند جایز نیست و تلاش برای حذف این گونه ها، نابودی دشمنان طبیعی آنها، طغیان احتمالی آفات بالقوه و کاهش تنوع زیستی در اکوسیستم های زراعی را به همراه خواهد داشت.

گسترش و طغیان سن گندم در اثر تخریب مراتع به عنوان زیستگاه های دائمی این حشره و تبدیل آنها به اراضی دیم کم بازده و فراهم آوردن بستر زیست مناسب تر برای تغذیه و تولید مثل آن، مثال خوبی برای نشان دادن چگونگی ایجاد یک آفت در اثر تغییر اکوسیستم توسط انسان است. 

 محدود بودن دامنة میزبانی آفات غلات و مکان زمســـتان گذرانی تعداد زیادی از آنها که در خاک و بقــایای محصول صورت می گیرد،  موجب می شود که جمعیت اکثر این آفات، با تناوب زراعی و انجام عملیات زراعی پس از برداشت، به مقدار قابل توجهی کاهش یابند. علیرغم این مسئله، حدود 15 گونه از حشرات زیان آور گندم و جو را می توان نام برد که به عنوان آفات درجة اول و دوم، زیان اقتصادی قابل توجهی به این محصولات وارد می کنند.

خسارت ناشی از آفات، بیماریها و علف های هرز در کشور ما حدود 30-35 درصد برآورد گردیده است که
10-12 درصد آن به حشرات زیان آور اختصاص دارد. بدین معنی که با مدیریت کنترل این عوامل، می توان
10-12 درصد عملکرد واقعی گندم را افزایش داد و آن را به حداکثر عملکرد قابل دسترس که در شرایط دیم و آبی به ترتیب 4 و 14 تن در هکتار ذکر شده است، نزدیک تر ساخت.

راهکارهای توصیه شده برای مدیریت منطقی کنترل آفات در مزارع گندم و جو کشور، مبتنی بر استفاده از
 روش های غیر شیمیایی است. کنترل شیمیایی سن گندم به عنوان مهم ترین حشرة زیان آور مزارع گندم و جو کشور که به تفصیل به آن پرداخته خواهد شد، از این قاعده مستثنی است. طبق استنتاجی از  گزارش عملکرد فعالیت های سازمان حفظ نباتات  در سال 1378، سالانه در سطحی معادل 22-25 درصد کل اراضی گندم کشور، برای کنترل حشرات زیان آور مبارزة شیمیایی صورت می گیرد(1200000 هکتار برای کنترل سن گندم و حدود 75000 هکتار برای کنترل سایر حشرات زیان آورگندم). میانگین مصرف آفت کش ها در این محصول حدود
4/0- 5/0 کیلوگرم در هکتار است که2/0-25/0 کیلوگرم آن به حشره کش ها اختصاص دارد و این میزان در مقایسه با میانگین مصرف آفت کش ها در درختان میوه(5/9 لیتر درهکتار)، برنج (7/18 لیتر در هکتار)، پنبه(9 لیتر در هکتار) و چغندر قند(1/8 لیتر در هکتار) مقدار قابل توجهی نیست(سازمان حفظ نباتات، 1378).

 علیرغم این مسئله سیاست جاری وزارت جهاد کشاورزی و دیگر سیاست گزاران تولید گندم کشور، رسیدن به کشاورزی پایدار(تولید بهینه و مستمر محصولات کشاورزی با حفظ و یا حداقل زیان وارده به محیط زیست) است وخودکفایی در تولید گندم و کاهش ســطوح مبارزة شــیمــیایی با آفات گندم، از مهم ترین برنامه های بخش کشاورزی و زیر بخش های تابع آن( سازمان حفظ نباتات و موسسة تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی) می باشد.

در این مجموعه نکات مهم و کلیدی در رابطه با مناطق انتشار، خسارت، زیست شناسی و مدیریت کنترل آفات مهم گندم و جو کشور، به اختصار بیان شده است و تصاویری در رابطه مهم ترین آفات گندم و جو ارایه شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر و جزئیات دقیق تری در خصوص این آفات می توان به منابع و مراجع علمی مورد استفاده در این نوشته، مراجعه کرد.

راست بالان زیان آور گندم                                                                             ابتدای صفحه

      تا کنون چندین گونه ملخ که میزبان آنها گندم ذکرگردیده است، جمع آوری و شناسایی شده اند. در بین این ملخ ها گونه های زیرحائز اهمیت می باشند(شکل 1):

ملخ مراکشی                                                  Dociostaurus maroccanus (Thunb.)

                                                                                               (Acrididae, Orthoptera)

مناطق زیست این ملخ در ایران، دامنه های کوه های البرز و زاکرس در شمال غربی ، شمال شرقی، غرب، جنوب و جنوب غربی کشور می باشد و در مناطق مرکزی ایران بندرت دیده می شود. گیاهان زراعی مختلف خصوصآ غلات به عنوان میزبان آن ذکر شده است و بیشتر از سایر ملخ های بومی ایران که میزبان آنها گندم و جو ذکر شده است، خسارت زا است(غزوی، 1379).

 این ملخ در خاک های رسی سفت و عاری از پوشش گیاهی تخم ریزی می کند و قسمتی از تابستان، پائیز و زمستان (حدود 9 ماه از سال) را به صورت تخم سپری می کند و یک نسل در سال دارد. خاک نرم و پوشش گیاهی انبوه از تخم گذاری، افزایش جمعیت و تبدیل حالت انفرادی به گله ای آن جلوگیری می کند(غزوی، 1379). در بعضی از سال ها جمعیت های قابل توجهی از این ملخ در کانون های دائمی آن مشاهده می شود اما به محض مشاهدة افزایش جمعیت و ایجاد گله در کانون ها، توسط عوامل اجرایی سازمان حفظ نباتات کنترل می شوند.

ملخ صحرایی                                                            Schistocerca gregaria (Forsk.)                                                                                                   (Acrididae, Orthoptera)

کانون های دائمی این ملخ در افریقا، عربستان، هندوستان و پاکستان قرار دارد و تحت شرایط خاصی از فاز انفرادی به فاز گله ای تبدیل شده و به مناطق دیگر از جمله ایران حمله می کنند. این ملخ دامنة میزبانی وسیعی داشته و گندم و جو نیز از گیاهان میزبان آن به شمار می آید.

این ملخ در سال هایی که حالت گله ای آن به ایران حمله کرده است تا دو نسل در سال ایجاد کرده است (بهداد،1375). درسال های اخیر شاهد حملة دسته های مهاجر این ملخ به ایران نبوده ایم. فاز انفرادی این آفت در سیستان و بلوچستان و حاشیه دریای عمان و خلیج فارس نیز وجود دارد که در صورت مساعد بودن شرایط محیطی افزایش جمعیت داده و به زراعت های هم جوار محل زیست خود خسارت وارد می سازند (رفیعی، 1372 و غزوی و جمسی، 1373).

ملخ آسیایی                                                                                   Locusta migratoria L.

                                                                                                  (Acrididae, Orthoptera)

فاز انفرادی این ملخ در اکثر نقاط ایران وجود دارد و گندم و جو نیز به عنوان میزبان های این ملخ چند میزبانه ذکر شده است. اولین گزارش حمله آن به ایران در سال 1325 بوده که از خاک روسیه به نواحی شمالی ایران حمله کرده است (بهداد، 1375 ). در سال های اخیر این ملخ خسارت های شدیدی به مزارع نیشکر و برنج خوزستان وارد نموده است. زمستان گذرانی این ملخ به صورت تخم است و در شرایط خوزستان تا 3 نسل در سال ایجاد می کند(خواجه زاده،1381) .

برخی دیگر از ملخ های بومی در ایران وجود دارند که گندم و جو میزبان آنها ذکر شده است و در برخی
سال ها خسارت های قابل توجهی به غلات وارد می کنند. اسامی علمی مهم ترین آنها به شرح زیر می باشد:

Dociostaurus  crassiusculus (Pantel) (Acrididae, Orthoptera)

Dociostaurus  hauensteini Bolivar (Acrididae, Orthoptera)

Ramburiella turcomana (F.W.) (Acrididae, Orthoptera)

Calliptamus barbarus Costa (Acrididae, Orthoptera)

Calliptamus turanicus (L.) (Acrididae, Orthoptera)

Oediopoda miniata (Pall) (Acrididae, Orthoptera)

Ailopus talassinus (Acrididae, Orthoptera)  

Pyrgodera armata (F.W.) (Acrididae, Orthoptera)

Tettigonia viridissma (L.) (Tettigonidae, Orthoptera)

Decticus albifrons (F) (Tettigonidae, Orthoptera)

زیست شناسی

زیست‌شناسی از علوم طبیعی و دانش مربوط به مطالعه جانداران زنده است. این دانش به بررسی ویژگی‌ها و رفتار سازواره‌ها، چگونگی پیدایش گونه‌ها و افراد، و نیز به بررسی برهمکنش جانداران با یکدیگر و محیط پیرامونشان می‌پردازد. زیست‌شناسی شامل موضوعات وسیعی است که دارای تقسیم‌بندی بسیاری از مباحث و رشته‌های مختلف است. از جمله مهم ترین موضوعات آن عبارت از پنج اصل به‌هم‌وابسته است که می‌توان آن‌ها را اساس زیست‌شناسی مدرن نامید:^[۱]

1. سلول‌ها به عنوان واحد اصلی حیات هستند.
2. گونه‌های جدید و صفات موروثی، محصول فرگشت هستند.
3. ژن‌ها واحد اصلی وراثت هستند.
4. ارگانیسم‌ها محیط داخلی خود را برای حفظ یک وضعیت پایدار و ثابت، حفظ می‌کنند.
5. موجودات زنده انرژی مصرف می‌کنند و آن را به صورت دیگری تبدیل می‌کنند.

رشته‌های فرعی زیست‌شناسی به وسیله مقیاسی که در آن موجودات زنده‌ای که قبلاً مطالعه شده‌اند، انواع موجودات زنده مورد مطالعه و روش‌های استفاده شده در مطالعه آنها، تعریف می‌شود:بیوشیمی، مطالعه شیمی اولیه زندگی؛ زیست‌شناسی مولکولی، مطالعه فعل و انفعالات پیچیده در میان مولکول‌های زیستی؛ گیاه‌شناسی، مطالعه زیست‌شناسی گیاهان؛ زیست‌شناسی سلولی، بررسی واحدهای ساختمانی همه حیات، سلول؛ فیزیولوژی، بررسی عملکردهای فیزیکی و شیمیایی بافت‌ها، اندام‌ها و دستگاه زیستی هر موجود زنده؛ زیست‌شناسی فرگشتی، بررسی فرایندهایی که تنوع زیستی را ایجاد می‌کنند؛ و بوم شناسی بررسی فعل و انفعالات موجودات زنده در محیط خود.^[۲]

کیاه شناسی

گیاه‌شناسی یا علوم گیاهی یکی از رشته‌های زیست‌شناسی است که به مطالعه و بررسی زندگی و رشد و نمو گیاهان می‌پردازد. گیاه‌شناسی دربرگیرنده شاخه‌های بسیاری از علوم زیستی است که به بررسی گیاهان، جلبکها و قارچها می‌پردازند. از زیرشاخه‌های گیاه‌شناسی می‌توان به ریخت‌شناسی، فیزیولوژی، سیستماتیک و گرده‌شناسی اشاره نمود.^[۱] 

تاریخچه[ویرایش]

اولین اقدامات مربوط به گیاه‌شناسی که در حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد نوشته شده دو رساله بزرگ توسط تئوفراستوس (فیلسوف یونانی) دیده می‌شود: دربارهٔ تاریخچه گیاهان (Historia Plantarum) و دربارهٔ اهداف گیاهان. این دو کتاب روی هم بیشترین تأثیر را در دوران باستان و قرون وسطی در علم گیاه‌شناسی داشته‌اند. Dioscorides نویسنده رومی شواهد مهمی مبنی بر دانش یونانیان و رومیان دربارهٔ گیاهان دارویی ارائه می‌دهد.

رابرت هوک در سال ۱۶۶۵ با استفاده از یک میکروسکوپ ابتدایی، سلول را در چوب پنبه و اندک زمانی بعد در بافت گیاه زنده کشف کرد. او با نگاه به یک برش باریکی از چوب پنبه نوشت: من توانستم تعداد بسیار زیادی منفذ و سوراخ در آن مشاهده کنم که بیشتر شبیه کندوی عسل هستند. این روزنه‌ها یا سلولها عمق زیادی نداشتند اما تعداد بسیار زیادی جعبه کوچک محسوب می‌شوند. (Leonhart Fuchs) نویسنده آلمانی، (Conrad Gessner) نویسنده سوئیسی و (Nicholas Culpeper) و (John Gerard) نویسندگان انگلیسی یک کتاب گیاهی منتشر کردند که اطلاعاتی را دربارهٔ گیاهان داروئی ارائه می‌کرد.

• تاکسونومی: یا سیستماتیک گیاهی با نامگذاری و تقسیم‌بندی گیاهان سرو کار دارد.
• ریخت‌شناسی گیاهی: شکل و ساختمان و توسعه آنها همراه با روابط قسمت‌های گیاهان با یکدیگر را بررسی می‌کند؛ و شامل مطالعه کالبدشناسی، سیتولوژی و جنین‌شناسی گیاهی است.
• ریخت‌شناسی گیاهی: اعمال این عیسم و تولید مثل در گیاهان است.
• بیماری‌شناسی گیاهی: با امراض نباتی سروکار دارد.
• بوم‌شناسی: علم بررسی روابط موجودات زنده با محیط اطرافشان می‌باشد.
• ژنتیک گیاهی: با مطالعه توارث در گیاهان سروکار دارد.
• قارچ‌شناسی: علم مطالعه قارچها می‌باشد.
• جلبک‌شناسی: علم مطالعه جلبکها