انگور درختی است با طول عمر زیاد کشت این درخت در برخی از کشورهای جهان صورت می گیرد در ایران نیز درخت انگور به صورت وسیع کشت می شود .ایران از نظر میزان تولید انگور در جهان در رده هفتم قرار دارد و در این بین ایتالیا ،چین و آمریکا بیشترین میزان تولید انگور را دارا می باشند.نام علمی این گیاه Vitis vinifera می باشد.
نوع بی دانه و کشمشی انگور از نظر شیرینی بهترین نوع است. البته انواع دانه‌دار بخاطر درشتی آنها از شکل بسیار زیبایی برخوردار هستند.
انگور
عمر درخت انگور به طور متوسط۷۵ تا ۸۰ سال است. درخت انگور به ۲ تا ۳ ماه سرمای زمستانی نیاز دارد برای تامین این نیاز سرمایی دمایی بین ۷ تا ۱۰ درجه سانتیگراد به مدت ۲ تا ۳ ماه لازم است.
این گیاه حالت بوته‌ای و رونده دارد و دارای پیچک در مقابل بعضی از برگها میباشد.
میوه انگور به نوع دانه‌دار و بیدانه تقسیم میشود. هر یک از این دو جور در رنگهای سرخ و سیاهو زرد و تقریباً سبز دیده می‌شوند.
این میوه بهشتی که شامل ویتامین های A , B ، C می باشد هم چنین دارای مقداری منیزیم ، کلسیم ، آهن ، فسفر ، پتاسیم و آلبومین است
هر شخصی باید در روز انگور میل کند زیرا میوه ای ضد عفونی کننده است . امروزه در طب درمان های طبیعی ( نتروپت ) ، از رژیم های مختلف انگور استفاده می کنند . هم چنین این میوه را برای درمان بیماری های یبوست ، عوارض رماتیسم ، کم خونی و حتی پیش گیری از سرطان سودمند می دانند.
در صد گرم حبه انگور مواد زیر موجود است :
آب ۷۵ گرم
پروتئین ۱/۳ گرم
مواد قندی ۲۰ گرم
کلسیم ۱۲ میلی گرم
فسفر ۰/۴ میلی گرم
آهن ۰/۴ میلی گرم
سدیم ۳ میلی گرم
پتاسیم ۱۷۵ میلی گرم
ویتامین آ ۱۰۰ گرم
ویتامین ب ۱ ۰/۰۵ میلی گرم
ویتامین ب ۲ ۰/۰۳ میلی گرم
ویتامین ب ۳ ۰/۳ میلی گرم
ویتامین ث ۴ میلی گرم
تهیه زمین و بستر سازی :
در این زمینه، بایستی همزمان دو کار متفاوت انجام گیرد:
. در حوزه نفوذ ( اطراف تنه ) می بایست نفوذپذیری را افزایش و روان آبی را کاهش داد به این منظور، باید این منطقه را شخم زد از مالچ و از مواد جاذب الرطوبه، کود دامی و مواد آلی نیز در این منطقه استفاده کرد.
. سطح زمین را بصورتی شیب بندی کرد که برای هر درختچه مو یک حوزه آبگیر ایجاد شود، بطوریکه این حوزه آبگیر در فاصله بین دو بوته مجاور تقسیم شده باشد، با این کارآبهای ناشی از بارندگی های فصلی را به سمت هربوته هدایت نموده و بدین ترتیب استفاده بهینه از نزولات جوی بعمل می آید.
تامین نهال :
نهال مورد استفاده از ارقام مرغوب تجاری ، اصیل ، سالم و با کیفیت انتخاب شود که تحت نظارت کمیته فنی نهال استان تولید ودارای گواهی بهداشتی از مدیریت حفظ نباتات و مورد تایید موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال باشد، از نهال انگور سالم و مناسب برای تازه خوری که دارای حبه درشت، بازار پسند، بیدانه و خاصیت حمل و نقل بالا باشد استفاده شود.
استاندارد نهال انگور :
ارتفاع نهال حداقل ۳۰ سانتیمتر و قطر آن یک سانتیمتر سن نهال از زمان کاشت قلمه حداکثر ۲ سال باشد.
چاله کنی :
می بایست از اواخر مرداد تا اوایل شهریور ماه چاله های کاشت حفر شوند. ابعاد گودال ۱۰۰×۱۰۰ سانتی متر با ارتفاع ۱۲۰ سانتی متر انتخاب می شود، البته در خاکهای حاصلخیزتر می توان ابعاد چاله ها را کمتر از میزان فوق الذکر در نظر گرفت. جهت پرکردن چاله های کاشت، علاوه بر خاک سطحی می توان از کود دامی ، پوشال برنج، سوپرجاذبها و یا مواد دیگری که نفوذپذیری خاک را افزایش می دهند استفاده کرد. معمولاً تا حدود ۲۰ سانتی متر از ته چاله را با مخلوط کودهای دامی، فسفاته و پتاسه پر نموده و سپس بر روی آنها ۳۰-۲۰ سانتی متر خاک سطحی ( ترجیحاً خاک سبک ) ریخته و سپس قلمه انگور را که در حال گذراندن دوران خواب است داخل گودال می کاریم سطح چاله بایستی پایین تر از سطوح خاک اطراف بوده بصورتیکه با یک شیب ملایم آب اطراف را به چاله ها هدایت نماید، پس از سبز شدن قلمه، توصیه می شود از مالچ پلاستیکی روی سطح چاله استفاده کرده و آن را با لایه نازکی از خاک بپوشانند، این کار به منظور کاهش میزان تبخیر و تعرق، انجام می شود.
کاشت قلمه انگور :
اگر در منطقه مورد کاشت، زمستان با یخبندان شدید توام باشد بایستی در اواخر زمستان اقدام به کشت قلمه نمود، لیکن اگر زمستان ملایم باشد می توان قلمه را در اواسط پاییز در محل اصلی کاشت در این حالت، آب حاصل از بارش باران و برف، باعث استقرار اولیه قلمه می شود. قلمه به طول یک متر خواهد بود که بصورت مورب در چاله قرار می گیرد(بهتر ایت از قلمه پاشنه دار استفاده شود).
فواصل کاشت انگور دیم به میزان بارندگی بستگی دارد و از ۴*۵متر در منطقه با بارندگی بیش از ۵۰۰ میلیمتر تا ۷*۷ متر در مناطق با بارندگی ۲۰۰ میلیمتر متغیر است. ( در مناطق با بارندگی ۳۰۰-۲۰۰ میلیمتر فواصل کاشت ۶*۶ متر است ).
در بسیاری از موارد کاشت نهال نتیجه بهتری از قلمه بدنبال خواهد داشت بخصوص اینکه دارای تلفات کمتری خواهد بود.
– انجام هرس فرم دهی :
پس از اینکه نهالهای انگور جدید کشت شدند سر نهال در ۵۰ سانتی متری از سطح خاک قطع می شود. در طول اولین فصل رشد، جوانه برداری بهاره یا تابستانه که رشد درخت در فصل اول را هدایت می کند می تواند نخستین هرس دوره خواب را تسهیل نماید اما این عمل ضروری نیست. قطع شاخه های متقاطع، پاجوش و نرکها می تواند موثر باشد. به عنوان یک قاعده تا آنجا که ممکن است باید سطح برگ را بیشتر کرد تا رشد درخت به حداکثر برسد.
هرس انگور پس از اولین فصل رشد در تعیین شکل نهائی و عملکرد آن سرنوشت ساز است. حذف شاخه های غیراصلی غالباً نخستین هرس دوره خواب نامیده میشود.
در کاشت دیم بایستی طوری هرس کنیم که اولاً رشد رویشی بیش از حد نشود و ثانیاً نور زیاد به درون تاج نرسد. معمولاً هرس شدید زمستانه منجر به رشد رویشی زیاد از حد در تابستان خواهد شد که در کشت دیم، نامطلوب می باشد. اگر چه انجام هرس زمستانه در انگور ضروری است در کشت دیم حتی الامکان از بریدن شاخه های اضافی اجتناب می شود.
– پوشش و قیم گذاری نهال :
نهال هایی که واکاری می شوند می بایست از قیم برای هدایت رشد و حفاظت نهال در برابر باد استفاده گردد، پوشانیدن نهالها با شاخ و برگ درختان برای حفاظت آنها در برابر سرمازدگی زمستانه امری بسیار مهم می باشد.
– نگهداری باغ قبل از شروع باردهی :
این عملیات شامل مواردی نظیر شخم سالیانه بین ردیفها ، تهیه ، حمل و پخش کودهای دامی وشیمیایی، مبارزه با آفات، بیماریها و علفهای هرز، هرس و… می باشد.
– نیاز آبی درخت انگور :
آب مورد نیاز در کشت دیم : تنها در سال اول بمنظور استقرار بوته ها ، ۲ الی ۳ نوبت آبیاری در تابستان لازم است.
نیاز آبی انگور بر حسب منطقه و رقم ۷-۵ هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد. در آبیاری قطره ای نیاز آبی حدود ۵-۴ هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می
تغذیه :
در زمان کاشت قلمه ۱۵۰ گرم کودفسفاته و ۱۵۰ گرم کود پتاسه بهمراه کود دامی پوسیده در چاله کاشت قرار می گیرد. میزان کود دامی مورد نیاز ۱۰ تن در هکتار در زمان کاشت و سپس هر دوسال یکبار۲۰ تن در هکتار می باشد. البته به منظور تولید میوه مطلوب و اقتصادی، تغذیه تکمیلی باغ دیم ضروری می باشد که بهتر است با استفاده از نتایج آزمون برگ و خاک انجام شود. ضمناً توصیه می شودکه کود نیتراته و پتاسه را بصورت سرک و سالانه در اوایل بهار و در صورت امکان بهمراه آبیاری تکمیلی، در اختیار گیاه قرار دهند.
– مراقبت و نگهداری :
در سالهای خشک و کم باران و در موارد حاد، معمولاً یک یا چند نوبت آبیاری تکمیلی انجام می دهند و همچنین به منظور جلوگیری از آفتاب سوختگی تنه از چسب چوب سفید یا رنگ پلاستیک سفید برای پوشش تنه استفاده می شود. ضمناً در سالهای کم آب بایستی مبارزه با علفهای هرز و کنه ها با جدیت و در چند نوبت انجام شود.
اجرای سیستم رو سیمی روسیمی : انتخاب نوع سیستم روسیمی یا کوردون به شرایط آب و هوای هر منطقه بستگی دارد . سیم مورد استفاده می بایست گالوانیزه از نوع مرغوب باشد و از نظر استحکام و مقاومت توان تحمل بار اضافه شده را داشته باشد. در صورتی که از آهن آلات برای پایه های استفاده شود زدن ضد زنگ برای پیشگیری از خورده شدن آهن ضروری است و اگر از پایه های بتنی استفاده شود عیار بتن مورد استفاده باید طوری باشد که بتواند مقاومت کافی را ایجاد کرده و در برابر یخبندانهای زمستانه دوام کافی را داشته باشد. ( عیار سیمان ۲۵۰ باشد ) همچنین استفاده از میلگرد مناسب در درون بتن پایه ها الزامی است. ( رعایت کلیه اصول مربوط به استحکام بتن از جمله دانه بندی و نوع شن و ماسه و استفاده از ویبره و … ضروری است ). فواصل پایه ها از یکدیگر حداکثر ۶ متر و از مهار بتنی یا مهارکششی برای ثابت نگهداشتن ستونهای ابتدا و انتهای خط استفاده شود.
پایه ها می بایست طوری در خاک قرار گیرند و مهار شوند که در اثر بار حاصل از شاخ و برگ و میوه های باغ و همچنین سرعت و قدرت باد منطقه دچار خمش یا جابجایی نشوند.
– عملیات ذخیره و حفظ رطوبت :
به منظور افزایش ظرفیت نگهداری آب خاک در منطقه ریشه از مواد جاذب الرطوبه مثل خاک برگ، پوکه های معدنی، کود دامی، مالچ و سوپرجاذب ها استفاده می شود که بویژه سوپرجاذب ها قادرند تا چندین برابر وزن خود آب جذب کرده و ضمن بهبود نفوذ پذیری خاک، در جذب و نگهداری رطوبت و در اختیار گذاشتن آن برای گیاه در مواقع مورد لزوم موثر باشند. بطور کلی در کاشت دیم بایستی طوری عمل کرد تا از یک بارندگی مختصر، حداکثر بهره برداری بعمل آید و آب در نواحی بین درختان جاری شده ( نفوذ نکند ) و به سمت منطقه ریشه (حوزه نفوذ) هدایت شود، این کار به روشهای مختلفی صورت می پذیرد که از جمله می توان به:
نوارهای کنتوری، تراسهای کنتوری، تراسهای ابرویی، انواع بانکتهای هلالی، مثلثی و قایقی شکل، ریز حوضه مربعی، کرت بندی و نیم بندهای دایره ای اشاره نمود.
۱-هرس پس از کاشت : بهتر است سربرداری قلمه های کاشته شده پس از پایان خطر یخبندانهای بهاره انجام گیرد بطوریکه شاخه هایاضافی حذف و تنها دو جوانه سالم بر روی قویترین شاخه باقی بماند.
۲- هرس فرم : با توجه به عادت رشد ارقام مهم انگور دیم استان ، هرس فرم بصورت پاچراغی کوتاه انجام گیرد. به عبارتی بوته مو طی سالهایاولیه به گونه ای هرس گردد که فقط یک تنه اصلی داشته باشد و بازوها از ارتفاع نیم متری منشعب شده باشند.
۳- هرس باردهی : انجام هرس تعادلی بصورت سبک (فرمول ۲۰+۴۰ برای ارقام رشه و خوشناو) با حفظ فرمبوته و باقی گذاشتن شاخه های جانشین
* انجام هرنوع هرس می بایست بوسیله قیچی ضدعفونی شده با محلول ۱۰% وایتکس انجام گیرد تا از انتقال بیماریهای مهم جلوگیری شود.
*بهترین زمان هرس خشک، اوایل بهار قبل از باز شدن جوانه هاست. اگر بوته ها زودتر هرس شوند، بیشتر در معرض خطر یخبندان قرار می گیرند.
کودهای مورد نیاز انگور
الف) کودهای معدنی :
ازت برای کود دهی باغهای انگور استفاده میشود که میتوان به عنوان کودبرگی با غلطت یک درصد هم داد.زیاده روی در دادن کودهای ازته اثرات منفی در رشد دارد که مهمترین انها عبارتند از رشد بیش از حد و بهم زدن رشد طبیعی گل ها ودر نتیجه کم شدن محصول و حساسیت گیاه در مقابل سرمای زمستان.
فسفر : به عنوان کود فسفره از سوپر فسفات استفاده میشود که در اب محلول است.
پتاسیم : برای ساختن ساختمان برگها و چوبی و سخت شدن شاخه بویژه ساقه ها و همچنین برای رسیدن شاخه های انگور وجودش لازم است.
منیزیم : یکی از کودهای اصلی مورد نیاز است وجودش در برگها برای ساختن کلروفیل و در نتیجه جذب co2 از هوا وتبدیل ان به قند ضروری است و معمولا به صورت سولفات منیزیم به زمین داده شده که براحتی در اب حل میشود.
کلسیم : از کودهایی است که انگور شدیدا به ان وابسته است و باید همه ساله به مقدار لازم به باغهای انگور داد
ب) کودهای الی : از لحاظ مواد غذایی در درجه دوم اهمیت قرار دارند مهمترین تاثیر انها بر روی خاک بهتر کردن خواص فیزیکی است که از راهای زیر انجام میشود*بهتر کردن ساختمان بافت خاک *فعال کردن میکروارگانیسم خاک* تنظیم نسبت اب به هوا در داخل خلل و فرج خاک
مقدار کود مورد نیاز جهت درختان بارده به قرار زیر است :
اوره ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار
سوپر فسفات ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار
کود حیوانی۳۰ تن در هکتار
برای درختانی که در حال حداکثر میوه دادن هستند ۲۵۰ کیلو سولفات پتاسیم در سال میباشد.
نکات مهم هنگام استفاده از کود ها برای کشت انگور :
کود الی : معمولا در پاییز یا زمستان یکباره میدهند
کودهای معدنی : نباید یکباره داد.انها را میتوان در۳بار هر دفعه به فاصله ۲ماه به زمین داد.
کود ازته : از اول شهریور نباید به تاکستانها داد چون باعث ادامه رشد و در نتیجه نارس ماندن چوب درختها میشود.
* روش چالکود : حفر ۴-۲ چاله به عمق ۳۰ سانتیمتر و به فاصله ۵۰-۳۰ سانتیمتر از تنه درخت و یا توزیع کود در فاصله ۵۰-۳۰ سانتیمتری اطراف تنه و مدفون نمودن آن با بیل.
– به منظور افزایش تشکیل میوه انجام محلولپاشی با کودهای اوره، سولفات روی و اسید بوریک با غلظت ۱۵ در هزار(به نسبت مساوی از هر کود) بلافاصله پس از هرس خشک و قبل از باز شدن جوانه ها توصیه می گردد.
۵- کنترل آفات و امراض :
مبارزه با آفات درخت انگور : آفات مهم انگور به شرح زیر می باشد :
۱٫ زنجره مو
۲٫ زنجرک مو
۳٫ خوشه خوار انگور
و بیماری های انگور عبارت اند از :
۱٫ بیماری سفیدک دروغین یا داخلی مو
۲٫ بیماری پوسیدگی سفید ریشه ی مو
۳٫ بیماری سفیدک سطحی یا حقیقی مو
شایع ترین بیماری بوته ی انگور سفیدک سطحی یا حقیقی مو می باشد که عامل آن گونه ای از قارچ ها به نام تر پازول ها است . جهت مبارزه با این نوع بیماری گوگرد جامد را به شکل پودر روی برگ ها می پاشند همچنین برای این کار از قارچ کش آبی توپاس استفاده می کنند این عمل ۳ بار در تابستان به فاصله ی ۱ ماه انجام می شود .
– کنترل علف های هرز انگور :
پابیل بموقع تاکستان ، استفاده از علف کش های قبل از رویش علف هرز، استفاده از علف کش های عمومی بصورت هدایت شده بین ردیف .
مرحله برداشت انگور :
– زمان برداشت : بهترین زمان برداشت انگور هنگامی است که دم خوشه ها شروع به خشبی شدن کند.
– روش برداشت : خوشه ها بوسیله قیچی باغبانی یا چاقوی تیز به گونه ای برداشت شوند که هیچ نوع فشار یا آسیب مکانیکی به حبه ها وارد نشود. هنگام بسته بندی حبه های فاسد و خوشه های آسیب دیده جدا گردند.
برخی از انواع انگور که در ایران کشت می شوند عبارتند از :
انگور کندری ، انگور شاهرودی ، انگور یاقوتی ، انگور عسگری ، انگور مهدی خانی ، انگور بی دانه ، انگور بی دانه قرمز ، انگور مهره ، انگور شانی ، انگور ریش بابا ، انگور کشمشی ، انگور چیرکینک بستک ، انگور صاحبی ، انگور فخری ، انگور نباتی ، انگور شاهانی ، انگور یزدانی ، انگور مراغه ای ، انگور خلیلی ، انگور گوهر ، انگور لعل حسینی ، انگور دم خروسی ، انگور رازقی شیرازی ، انگور الوان ، انگور شصت عروسان ، انگور نارا ، انگور مادر وبچه ، انگور مسکه ، انگور گزنه ای ، انگور ملائی ، انگور مثقالی ، انگور ورچه ای ، انگور ابی ، انگور الفی سیاه ، انگور لوغن ، انگور شاماما.
