مروری بر مشکلات دانش آموختگان رشته مکانیزاسیون

مروری بر مشکلات دانش آموختگان رشته مکانیزاسیون

من یک مکانیزاسیونی هستم!

دام، کشت و صنعت: مفهوم مکانیزاسیون، از سال 1308 که اولین تراکتور در ایران، به مدرسه عالی فلاحت (پردیس کشاورزی و منابع طبیعی فعلی) وارد شد، وارد فرهنگ کشاورزی ایران شد. از آن زمان تا‌کنون، تعاریف متعددی از اصطلاح "مکانیزاسیون کشاورزی" ارائه شده‌است. بسیاری مکانیزاسیون کشاورزی را فقط ماشینی کردن عملیات کشاورزی معنا کرده‌اند.

آنچه واضح است امروزه مکانیزاسیون کشاورزی در دنیا گام‌ها را فراتر از فعالیت‌های ملموس بصری گذاشته‌است و با ورود به مرز‌های علم و استفاده از تکنولوژی‌های نوین تمامی علوم ریاضی، کامپیوتر، الکترونیک، فیزیک و مکانیک را توسعه فنی، و علوم انسانی مختلف را در ترویج عملی کشاورزی پیشرفته به خدمت گرفته‌است. اگر تنها بخواهیم به توسعه فنی مکانیزاسیون توجه داشته باشیم و وظیفه ترویج آن‌را با شرط احتمالی تفکیک پذیری از زیرساخت‌های مهندسی به بخش ترویج و آموزش کشاورزی واگذار کنیم، سؤالی که پیش می‌آید این است که وضعیت مکانیزاسیون کشاورزی ایران در برهه کنونی تا چه حد توانسته است پاسخگوی نیاز‌های بالقوه و بالفعل جامعه کشاورزی نوین باشد؟

در سلسله گزارش‌های "من یک مکانیزاسیونی هستم" می‌توانید اخبار مکانیزاسیون کشور، گزارش‌هایی از وضعیت مکانیزاسیون کشاورزی کشور در سطوح مختلف، و تازه‌های علمی دنیای مکانیزاسیون کشاورزی و ... را دنبال کنید. در شماره‌های آتی، به وضعیت علمی آکادمیک رشته مکانیزاسیون کشاورزی در ایران پرداخته می‌شود. در این شماره پای درد دل‌ چند تن از دانشجویان مکانیزاسیون کشاورزی در مقاطع و دانشگاه‌های مختلف می‌نشینیم تا با مشکلات آنها آشنا شده و پاسخ مسئولین به خواسته‌هایشان را بیابیم.

در این گپ و گفت‌های دوستانه، از دانشجویان و دانش‌‌آموختگان رشته مکانیزاسیون کشاورزی، خواسته شد.

نخست سطح رضایت‌مندی و انتظارات خود را از رشته تحصیلی‌شان بیان نموده و به میزان برآورده شدن انتظاراتشان اشاره نمایند.

 همچنین از آنها درباره علل انتخاب این رشته سؤال شد.

نکته قابل توجه و همگانی در صحبت با آقایانی که به ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد این رشته پرداخته‌اند، به تعویق انداختن خدمت سربازی بوده‌است.  یکی از دانشجویان نوبت دوم مقطع کارشناسی ارشد رشته مکانیزاسیون کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی که مدرک کارشناسی خود را نیز در همین رشته و همین دانشگاه اخذ کرده‌است و به واردات تجهیزات هیدرولیکی و پنوماتیکی در شهر تبریز مشغول می‌باشد، در پاسخ به سؤالات مطروحه به عدم کفایت علمی این رشته در بین رشته‌های دانشگاهی دیگر و مفید نبودن آن اشاره کرد و اذعان داشت فقط به دلیل اخذ مدرک کارشناسی ارشد به ادامه تحصیل در این رشته پرداخته‌است. وی در پاسخ به این سؤال که چرا تحصیلات تکمیلی خود را با توجه به شناخت این رشته در مقطع کارشناسی و هزینه‌های گزاف تحصیل در نوبت شبانه مقطع کارشناسی ارشد، در رشته‌ی دیگری ادامه نداده‌است گفت: با دوران «سربازی» و فرصت کم  برای مطالعه و قبولی در رشته‌ی دیگر به مثابه، انتخاب چاهی برای فرار از چاله!

دانشجوی کارشناسی ارشد مکانیزاسیون کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، یکی دیگر از افرادیست که علاقه‌ی چندانی به این رشته نداشته است و از گرافیک و رشته‌های هنری دیگر، به عنوان زمینه‌های مورد علاقه خود یاد می‌کند، وی دلیل انتخاب این رشته را پیشوند مهندسی و همچنین نام و محل دانشگاه محل تحصیل ذکر کرد و گفت: آینده کاری این رشته  بسیار مبهم است و یکی از دلایل من برای انتخاب این رشته ورود به هیات علمی دانشگاه و تدریس بود، که با این وضع دیگر به ادامه تحصیل در دکترا نمی‌اندیشم و به دنبال شغلی درآمدزا هستم. وی همچنین به عدم کفایت سطح علمی دروس تدریس شده در دانشگاه‌ها اشاره داشت و با وجود اینکه از سطح علمی دانشگاه فردوسی مشهد به نسبت دانشگاه تهران رضایت بیشتری داشت، اما در نهایت دروس و موضوعات مطروحه در رشته مکانیزاسیون کشاورزی را، پاسخگوی نیاز‌های مکانیزاسیون کشور ندانست.

 این دانشجو حتی از تاسیس رشته مکانیزاسیون کشاورزی گله‌مند است و اضافه می‌کند: کسانی این رشته را دارد دانشگاه‌ها کرده‌اند، به ناکامی تعداد بسیاری از دانش‌آموختگان در اسم دهن پرکن دانشگاه تهران و تله‌ای به نام مکانیزاسیون دامن زده‌اند. وی معیارهای مهم برای ارزیابی یک رشته دانشگاهی را سه عامل؛ درآمد، شخصیت اجتماعی و علاقه شخصی اعلام کرد و افزود: اگر  قادر بودم در شهر محل زندگی خود (تهران) کاری با شأن اجتماعی و مزایا در زمینه مکانیزاسیون پیدا کنم، حتما با وجود بی‌علاقگی به رشته مکانیزاسیون کشاورزی، در همین رشته کار می‌کردم.

برخلاف موارد قبلی، هنگام گفتگو با دو دانشجوی دختر، که کارشناسی خود را در رشته مکانیزاسیون کشاورزی به اتمام رسانده بودند، متوجه علاقه این دانشجویان به رشته تحصیلی خود شدم. یکی از این دانشجویان که مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه تهران اخذ کرده و در طی دوران کارشناسی، به اخذ مدرک مهمانداری هواپیما نائل شده‌است، اکنون مشغول تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی صنایع در دانشگاه آزاد اسلامی می‌باشد.

از انگیزه‌اش برای یادگیری مهارت‌های شغلی مختلف و تغییر رشته تحصیلی خود در مقطع کارشناسی ارشد پرسیدم. او ضمن اظهار علاقه  به رشته مکانیزاسیون کشاورزی، گفت: در صورتی که می‌توانستم کاری در حد توانایی‌های بانوان در زمینه کشاورزی، ولو خوداشتغالی، برای خود ایجاد کنم، به سراغ رشته صنایع و مهمانداری نمی‌رفتم. وی  با توجه به جذب دانش‌آموختگان  دبیرستانی رشته ریاضی- فیزیک در رشته مکانیزاسیون کشاورزی به  آگاهی ناکافی آنها از مباحث گیاه‌شناسی و کشاورزی اشاره کرد و گفت: تدریس این حجم از مباحث ماشین‌آلاتی بدون آگاهی از مباحث اولیه کشاورزی، به پیچیدگی مباحث فنی و مربوط به ماشین‌آلات نیز کمک می‌کند. این در حالیست که در صحبت با بسیاری از دانشجویان به خصوص دانشجویان دانشگاه تهران، متوجه گلایه آنها از تعداد زیاد واحدهای مربوط به کشاورزی شدم.

در واقع این دانشجو، از نا توانانی واحد‌های ارائه شده در افزایش بار علمی دانشجویان مکانیزاسیون، در زمینه کشاورزی و ورود بی مقدمه به مباحث ماشین‌آلات کشاورزی گلایه می‌کرد.

خانم مهندس عمید، که کارشناسی خود را در رشته مکانیزاسیون کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی به پایان رسانده بود و پس از کسب سهمیه استعداد‌های درخشان، موفق به ورود به مقطع کارشناسی ارشد همان رشته و دانشگاه شده بود، دلیل اصلی برای انتخاب این رشته را تطابق با رتبه کنکور خود اعلام کرد، وی با اشاره به اینکه پس از ورود به این رشته علاقه زیادی به آن پیدا کرده‌است، تنها هدف خود از ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر را، علاقه به درس خواندن و تدریس در دانشگاه بیان نمود. مهندس عمید در صحبت‌های خود اشاره کرد به هیچ وجه به جنبه اشتغال زایی یک رشته تحصیلی اهمیت نمی‌دهد و به صرف درس خواندن علاقه دارد. اما با این حال فقط 50% از سرفصل‌های ارائه شده در برنامه تدریس این رشته را مفید دانست و معتقد بود ارائه دوره کارورزی می‌تواند تا حد زیادی به توانایی عملی دانشجویان پس از اتمام دوره تحصیل کمک کند. وی همچنین از رشد فزاینده ظرفیت پذیرش دانشجو در این رشته در چند ساله اخیر ابراز نگرانی کرد و یکی از علل علاقه خود به این رشته را، تعداد کم دانشجویان و دانشگاه‌های فعال در این زمینه، به خصوص نبود این رشته در بسیاری از دانشگاه‌های آزاد و غیرانتفاعی اعلام کرد.

در کنار اینها، با دو تن از دانشجویانی که مدرک کارشناسی خود را در رشته‌هایی به جز مکانیزاسیون کشاورزی، از قبیل مکانیک ماشین‌های کشاورزی اخذ نموده و به ادامه تحصیل در رشته مکانیزاسیون کشاورزی در مقطع کارشناسی ارشد پرداخته‌اند هم‌صحبت شدیم. خانم مهندسی که مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه ایلام اخذ نموده و در حال تحصیل در دانشگاه محقق اردبیلی در مقطع کارشناسی ارشد بود، دلیل انتخاب این رشته برای ادامه تحصیل را، بازار کار بهتر رشته مکانیزاسیون کشاورزی برای بانوان اعلام کرد. او اضافه کرد قبولی در این رشته با توجه به تعداد واحد‌های ریاضی کمتر، نسبت به رشته مهندسی مکانیک ماشین‌های کشاورزی آسان‌تر بوده‌است اما پس از قبولی، نظرش در مورد بازار کار رشته مکانیزاسیون عوض شد. فرد دیگری که کاردانی را در رشته تکنولوژی ماشین‌های کشاورزی، کارشناسی را در رشته مهندسی ماشین‌های کشاورزی و کارشناسی ارشد را در رشته مهندسی مکانیزاسیون کشاورزی انتخاب کرده‌است، دلیل انتخاب رشته مکانیزاسیون را تطابق با رتبه کسب شده در کنکور اعلام کرد. وی اذعان داشت: هیچ آشنایی قبلی با رشته مکانیزاسیون نداشته است و واحد‌های درسی گذرانده در دانشگاه نیز نتوانسته‌است کمکی در شناخت رشته به وی داشته باشد. همچنین وی تفاوتی در دانشگاه‌های ارائه دهنده این رشته مشاهده نمی‌کردند.  

به صورت کلی در یک جمع بندی از مشکلات دانشجویان در حال تحصیل و دانش آموخته رشته مکانیزاسیون کشاورزی می‌توان به موارد زیر به عنوان مهم‌ترین مشکلات این رشته، اشاره کرد؛

1. وجود نداشتن  بازار کار مناسب
2. ناتوانانی واحد‌های ارائه شده‌ی برنامه درسی در افزایش کیفیت علمی و عملی دانشجویان
3. شأن اجتماعی و شناخت کم عموم مردم و مسئولان نسبت به این رشته
4. نبودن محیط شغلی مناسب برای بانوان
5. دور از دست بودن محیط‌های شغلی برای کلیه دانش‌آموختگان مقیم پایتخت و کلان‌شهر‌ها
6. جای خالی مباحث نوین مکانیزاسیون کشاورزی دنیا در بین مباحث درسی
7. افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو بدون ایجاد فرصت‌های مناسب برای جذب دانشجویان قبلی به محیط کار
8. ناهمپوشانی ضعف فارغ‌التحصیلان شاخه ریاضی- فیزیک در مباحث کشاورزی و گیاه‌شناسی و مباحث مطرح شده در واحد‌های درسی  ارائه شده در این زمینه در دانشگاه‌ها؛
9. تهدید‌های بیرونی از قبیل به تعویق انداختن سربازی و نگاه مثبت اجتماع به پیشوند "مهندسی" که به انتخاب ناآگاهانه و عجولانه این رشته با توجه به رتبه مورد نیاز آن دامن می‌زند؛
10. عدم وجود یا ارائه نامناسب واحد‌های عملی درخور هدف رشته در دانشگاه‌ها
11.  ایجاد رشته بدون توجه به وجود یا عدم وجود زیر‌ساخت‌های آن

قابل ذکر است که در سال‌های اخیر اصلاحات و بازبینی‌های مکرری در سرفصل‌های ارائه شده توسط دکتر شاهین رفیعی، استاد دانشگاه تهران و دیگر همکاران ایشان انجام شده‌است که خود جای بسی سپاسگزاری  دارد. امید که  این گزارش کمکی باشد در جهت تحقق اهداف این عزیزان دلسوز.  در گزارش‌های آینده، حتما به سراغ متولیان رفته و پاسخ‌ها، نظرات و برنامه‌های پیش روی آنها برای پیشرفت و اعتلای رشته مکانیزاسیون کشاورزی منعکس خواهیم ساخت.

حسن ختام این گزارش را با لطیفه‌ای تلخ از مهندس لطفی، دانشجوی کارشناسی ارشد مکانیزاسیون کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد دنبال می‌کنیم:

یک روز شخصی در رشته اژدها شناسی دانشگاه شریف قبول می‌شود. پس از 4 سال درس خواندن و فراغت از تحصیل، نزد استاد خود رفته و با اشتیاق می‌گوید: استاد! پس از 4 سال درس خواندن حالا می‌توانم به شخصه اژدها را شناخته و آن‌را بکشم؛ استاد با تمسخر می‌گوید: آرام باش، تو تازه لیسانس گرفتی، تو می‌توانی پس از آنکه فوق لیسانس شکار اژدها را گرفتی، تازه در این مورد حرف بزنی. دانشجو پس از دو سال و اخذ مدرک کارشناسی ارشد به نزد استاد خود باز می‌گردد و باز با تمسخر استاد خود مواجه می‌شود که: زهی خیال باطل، مگر با یک مدرک فوق لیسانس می‌توان اژدها کشت؟ دانشجو دوباره به ادامه تحصیل می‌پردازد و پس از 5 سال با مدرک دکترای رشته اژدها شناسی به نزد استاد خود باز می‌گردد. استاد این بار به او می‌گوید: تو این همه درس خواندی و هنوز آنقدر بیسوادی که نمی‌دانی اژدها وجود خارجی ندارد و فقط یک افسانه است؟!!! ...