دستورالعمل فنی کاشت،داشت وبرداشت لوبیاچیتی رقم محلی خمین

منشا ایران ، ازجنس وگونه phaseolus   vulgaris ،کلاس تجارتی   cranberryفرم بوته رونده ورشدنامحدود(تیپ3 ) ، متوسط ارتفاع85-100 سانتیمتر-متوسط دوره رشدونمو109 روز-متوسط وزن 100 دانه 47 گرم-حساس به آفت کنه دونقطه ای –نیمه حساس به ویروسهای BCMV و CMV وحساس بهBYMV است.ازنظربازارپسندی وکیفیت پخت مهمترین نوع لوبیا چیتی درایران بوده وخوش خوراکی ،زودپزی ولعاب مناسب دارد.

خصوصیات اکولوژی:

گیاهی است گرمادوست که روزهای گرم وشبهای خنک مناسب رشد آن می باشد.دمای موردنیازبرای رشد آن درروز20 تا28 درجه ودرشب15 تا20 درجه سانتیگراداست.دمای بیش از30 درجه مناسب رشد آن نبوده ودمای بیش از35 درجه منجربه عدم تشکیل دانه درآن میشودوهمچنین دمای کمتراز15 درجه برای رشدآن نامناسب میباشد.نسبت به طول روزخنثی میباشد.معمولا 30 تا40 روزبعدازکاشت شروع به گلدهی میکند.دوره گلدهی معمولا یک ماه است.این رقم رشدنامحدودبوده وزمان رسیدن غلافها متفاوت است.

تناوب:

بهترین تناوب برای لوبیا  ، گندم وجومیباشد.به دلیل تفاوتهای ریشه ای ومورفولوژیکی گندم ولوبیا، اغلب منافع فوق برآورده میشود.تناوب لوبیا -گندم یاجو ویالوبیا-گندم یاجو-آیش دربیشترمزارع لوبیا کاری رعایت میشود.

مرحله کاشت:

انتخاب بذر:

هرگاه درانتخاب بذربرای کاشت دقت کافی به عمل آیدبه همان نسبت نتیجه حاصل اززراعت، تولیدرضایت بخش خواهدبود.بنابراین درانتخاب بذربایدمواردزیررارعایت کرد

-1 خلوص بذر:بذرانتخابی بایدخالص ویکنواخت باشد

-2 قوه نامیه:بذرمصرفی بایدتازه ،سالم وکاملا رسیده بوده وقوه نامیه آن نبایدکمتراز95% باشد

-3 پاکی بذر:بذرلوبیا بایدازناخالصی های بذری وغیربذری وبه ویژه بذور علف های هرز پاک باشد.

بهتر است بذر از از مراجع ذیصلاح تهیه گردد و در سورتی که کشاورز از محصول تولیدی خود برای بذر استفاده                می کند،بهتر است در دو مرحلهبذر خود را خالص نماید.در مرحله اول، در زمان کاشت لوبیا قطعهای از زمین زیر کاشترا به تناسب نیاز سال اینده مشخص کرده ودر این قطعه ضمن رعایت دقیق مسائل زراعی نظیر،اب،مبارزه با افات بیماری و علف های هرز،بوته های نا خالص را که از این طریق شکل بوته،رنگ گل و اندازه و رنگ غلاف قابل تشخیص است شناسایی و جدا نماید و سپس بذور این قطعه را جداگانه برداشت کند. در مرحله دوم،بذور برداشت شده قطعه مزبور را با دقت بررسی و بذور مخلوطه ظعیف وبد شکل را جدا نماید.به عنوان مثال اگر کشاورزی یک هکتار داشته باشد ومیزان تولید ان حدود 2 تن در هکتار و مقدار بذر مصرفی جهت کاشت ان 200 کیلوگرم در هکتار باشد،این کشاورز باید حداقل 10درصد از زمین خود یعنی 1000 مترمربع (1 جریب)را جهت بذر سال اینده در نظر بگیرد.بنا بر این کلیه عملیات فوق را با دقت در این یک جریب زمین انجام بدهد.توصیه میگردد بذر مربوطه بیش از سه سال مورد استفاده قرار نگیردو بعد از ان کشاورز از بذر جدید استفاده نماید.

اماده سازی زمین :

خاکی که برای کشت لوبیا در نظر گرفته می شود باید به اندازه کافی عمق داشته ودرقسمت سطحی نرم وحاصلخیز باشد.به طورکلی هدف ازتهیه زمین لوبیازیرخاک بردن بقایای گیاهی- ازبین بردن علفهای هرز-زیرخاک کردن موادتقویت کننده –حفظ رطوبت موجوددرخاک –ایجادنفوذپذیری –نرم کردن وافزایش عمق خاک زراعی میباشد. تهیه زمین شامل مراحل مختلفی است که بادرنظرگرفتن روش زراعت (مکانیزه وسنتی ) ، بافت خاک ونوع تناوب ممکن است تفاوتهایی داشته باشد.شخم پاییزه برشخم بهاره ترجیح داده میشود، زیرااب بیشتری ذخیره شده ویخ آب حاصل کلوخه هاراخردمیکند، همچنین فرسایش حاصل ازجاری شدن آب کاهش یافته وبقایای گیاهی وعلفهای هرزدرزیرخاک زودترپوسیده میشود.دربهاربه محض اینکه زمین گاورو شدازدیسک یا کولتیواتوربرای خردکردن کلوخه هااستفاده میگردد.جهت تسطیح مقطعی لازم است ماله ای درسطح خاک زده شودتابسترمناسب برای کشت بذرفراهم گردد.درروش هیرم کاری پس ازتسطیح زمین به کمک دستگاه مرزبند، ابعادکرتهامشخص شده وزمین لازم برای کاشت آماده می گردد.قبل ازکاشت، کودموردنیازبراساس توصیه های کودی درخاک توزیع میگردد.

تراکم بوته ومیزان بذر:

براساس تحقیقات انجام شده ، درکشتهای ردیفی فواصل 50 سانتیمتر بین ردیف و5 سانتیمترروی ردیف  ، بهترین فاصله کاشت محسوب میشود.امادرشرایط کرتی استفاده ازآرایش مربعی بهترین عملکردرادارد.درمجموع براساس نتایج بدست آمده برای اغلب لوبیاهای موجودازجمله رقم محلی خمین ،تراکم 40 بوته درمترمربع بهترین تراکم تشخیص داده شده است .میزان بذرمصرفی بستگی به وزن100 دانه لوبیا دارد.باتوجه به وزن 100 دانه این رقم که حدود47 گرم میباشد ، به طورمتوسط مقدارمصرف بذردرکشت مکانیزه 200-220 کیلوگرم درهکتارمیباشد.عمق کاشت مناسب برای کاشت درشرایط هیرم 10-20 سانتیمتراست.درروش کشت سنتی (دست نشان)مقداربذرمصرفی باتوجه به فواصل کاشت که معمولا به ابعاد15*15 ،15*20 میباشد،به طورقابل ملاحظه ای کاهش می یابدوتقریبا به اندازه نصف بذرمصرفی درروش مکانیزه میباشد.کشاورزان برای تشخیص دقیق تراکم بوته میتوانند در مرحله ظهور سه برگچه دوم با استفاده عاز کادر 1*1 متر مربع به ازای هر هکتار 10 منطقه را کادر انازه نموده و تعداد بوته های موجود را شمارش نمایند.از این طریق علاوه بر تشخیص مقدار تراکم کاشته شده،مقدار تلفات بذری را در هنگام کاشت تشخیص میدهد.

تاریخ کاشت:

تاریخ کاشت لوبیا بسیار مهم بوده و بهید به گونه ای انتخاب گردد که مرحله حساس رشد ان به ویژه گلدهی با گرما و خشکی تابستان مواجه نشود.همچنین رسیدن محصول به گرمای پاییزه برخورد نکند.تاریخ کاشت در استان های لوبیا کاری کشور متنوع بوده و از اوایل فروردین (لرستان)تا اواخر تیر ماه (برخی مناطق مرکزی)کشت لوبیا مشاهده شده است.بر اساس تحقیقات انجام شده،20 اردیبهشت تا 15 خرداد تاریخ مناسب کاشت بوده و بهترین تاریخ کاشت هفته اول خرداد محسوب میشود.یکی از مشکتاتی که برای تاریخ  کاشت لوبیا کاشت دیر هنگام لوبیا به دلیل ابیاری گندم میباشد.به عبارت دیگر،به دلیل محدودیت اب ابیاری،کاشت لوبیا تا تکمیل اب گندم امکان پذیر نمیباشد.لذا کشت دیر هنگام موجب کاهش عمکرد در لوبیا میگردد.

روش کاشت:

در ایران 4 روش کاشت مرسوم است:

1 - خشکه کاری دست پاش

2-روش خشکه کاری و جوی وپشته

3 – هیرم کاری و دست نشان

 4 – هیرم کاری و کشت مکانیزه:خدر این روش پس از کشت زمین و کرت بندی،ابیاری به صورت کرتی انجام میشود.پس از 7 تا12 روز (بسته  به با فت و ساختمان خاک) ،زمین حالت گاورو پیدا میکند که در این حالت وسیله دست یا دستگاه لوبیا کار بذور کاشته میشوند.در روش کاشت با دست که به روش دست نشان یا سیخک معروف است ابتدا با یک وسیله دستی به نام سیخک حفرهای به عمق 10 تا 15 سانتیمتر در خاک ایجاد شده وبعدبه وسیله کارگربذردرداخل حفره قرارمیگیرد.این روش یک روش قدیمی وسنتی محسوب میگردد.توصیه میشودازروش مکانیزه که بذربوسیله دستگاه لوبیاکاربافواصل مشخص کاشته میشوداستفاده گردد.اگرچه درروش مکانیزه میزان بذرمصرفی جهت کاشت بیشتراست امابه علت سرعت عمل بیشتروکاهش هزینه کارگری ترجیح داده میشود.

مرحله داشت:

آبیاری:

درروش هیرم کاری فاصله اولین ودومین آبیاری بعدازکاشت باآبیاریهای دیگرتفاوت دارد.اولین آبیاری بعدازکاشت براساس بافت خاک واقلیم منطقه به فاصله 15 تا25 روزمیباشد.دراین مدت بذورلوبیاجوانه زده وبه مرحله دوبرگی میرسد.آبیاری دوم به فاصله 8 تا10 روز وآبیاریهای بعدی بسته به بافت خاک به طورمتوسط هر4  تا8 روزیکبار انجام میشود.خاکهای بابافت سبکتر3 تا4 روزوخاکهای بابافت سنگینتر5 تا 8 روزانجام می شود.مرحله حساس لوبیابه تنش آبی ازابتدای گلدهی تامرحله تشکیل غلاف میباشد.کمبودآب دراین دوره خسارت زیادی به لوبیا واردمیکند.آخرین آبیاری بایدطوری انتخاب شودکه حدود25 درصدازغلافهای لوبیا رسیده باشد.

تغذیه:

توصیه های کودی:

اساس توصیه کودی برآزمون خاک استواراست .اگردرمنطقه ای امکان تجزیه فراهم نباشد ،میتوان ازنتایج تحثیثات انجام شده قبلی درمنطقه استفاده نمود.اگردرمنطقه ای نه امکان تجزیه خاک ونه تحقیقی صورت گرفته باشد،میتوان توصیه های عمومی زیررابه کاربرد:

-کوداوره100-150 کیلودرهکتار

-کودفسفاته100-150 کیلودرهکتار

-کودپتاسه 50-100 کیلودرهکتار

درصورت استفاده ازکودکامل ماکروتوصیه های کودی به صورت زیرخواهدبود:

-کودکامل ماکروبه میزان 200  کیلودرهکتارقبل ازکاشت

-سولفات روی 40 کیلودرهکتار

-سولفات منگنز20 کیلودرهکتار

-کودمیکروکامل باغلظت 3 درهزاربه صورت محلول پاشی (3 کیلودرهکتار).

   باتوجه به اینکه اغلب خاکهای کشورجزء مناطق خشک ونیمه خشک بوده وازنظرماده آلی فقیرمیباشندازاین روکاربردکودهای حیوانی کاملا پوسیده درزمان قبل ازکاشت .درموردنپوسیده 3-6 ماه قبل ازکاشت به میزان تقریبی 40-50 تن درهکتارویاکودهای مرغی (ماکیان)نصف میزان فوق ،حداکثرهر2 تا3 سال یکبارتوصیه میگردد.بهتراست کودهای گاوی (سرد)رادرزمین های شنی(گرم)وکودهای گوسفندی (گرم)رادرزمینهای رسی (سرد)مصرف نمود.

مبارزه باآفات:

درطول رشدلوبیاآفات متعددی نظیرتریپس، زنجرک، هلیوتیس، شته ، مگس لوبیا وکنه دونقطه ای به محصول حمله می کنند.مهمترین آنهاکنه دونقطه ای است .این رقم نسبت به آفت کنه دونقطه ای حساس میباشد.درروش مبارزه شیمیایی بسته به نوع آفت ومرحله رشدی، سموم اختصاصی مشخص مصرف میگرددکه نوع ومقدارآن براساس توصیه کارشناسان میباشد.درروش مبارزه زراعی:

-1 شخم عمیق پس ازبرداشت محصول ومدفون کردن آفات زمستان گذران ازجمله کنه دونقطه ای درزیرخاک.-2 مبارزه مکانیکی وشیمیایی باعلفهای هرزاطراف مزارع که محل منلسبی برا ی زمستان گذرانی ونیزتکثیرآفت دراوایل فصل بهاربه شمارمیرود.   -3 کنترل آب آبیاری به منظورجلوگیری ازانتقال کنه هاازمزارع آلوده به مزارع سالم.-4 رعایت صحیح       تناوب زراعی

مبارزه بابیماریها:

بیماریهای مهم لوبیا شامل بیماریهای خاکزی مانندانواع پوسیدگی فوزاریومی ریشه،زردی فوزاریومی،پوسیدگی رایزوکتونیایی ریشه،پوسیدگی پیتیومی،بیماریهای ویروسی مانندویروس موزاییک معمولی لوبیا(BCMV ) وویروس موزاییک زردی لوبیا(BYMV ) ،ویروس موزاییک خیار(CMV ) ،وبیماری سوختگی باکتریایی معمولی میباشد.

مبارزه باعلفهای هرز:

لوبیا به دلیل رشدنسبتا کنددراوایل دوره رشد نسبت به رقابت باعلفهای هرزحساسیت نشان میدهد.بنابراین کنترل آنهادرمراحل اولیه رشداهمیت زیادی دارد.نوع وتعدادعلفهای هرزدرمناطق مختلف متفاوت میباشد.امامهمترین آنهاشامل:سوروف-ارزن وحشی-تاج خروس-سلمه تره-داتوره-خاکشیر-توق-تاجریزی-کنف وحشی و... میباشد.جهت مبارزه باعلفهای هرزازروشهای شیمیایی وغیرشیمیایی استفاده میشود.

برداشت:

زمان برداشت لوبیا به زمان کاشت ونوع رقم بستگی دارد.درارقام رونده مانندمحلی خمین غلافها همزمان نمیرسندوبرداشت زمانی انجام میگیردکه حدود65 تا75 درصد غلافها رسیده باشند.دراین زمان میانگین رطوبت دانه ها حدود35 تا40 درصداست.هنگام برداشت، محصول بادست برداشت شده ودرمزرعه باقی می ماند.زمانی که رطوبت دانه ها به حدود20 درصدرسیده وغلافهاخشک شده باشند،به خرمنگاه منتقل شده وخرمنکوبی میگردند.                

جدول اطلاعات بلند مدت سطح کشت، تولید و عملکرد انواع لوبیا استان گلستان
	سالهای 70-1369 لغایت 85-1384	سطح کشت			میزان تولید			عملکرد
		آبی	دیم	جمع	آبی	دیم	جمع	آبی	دیم
	1369-70	78.2	92	170.2	108.7	131.2	239.9	1389.5	1426.1
	1370-71	275	171	446	293.5	149.6	443.1	1067.3	874.9
	1371-72	269	317	586	190	227	417	706.3	716.1
	1373-74	375	0	375	368.8	0	368.8	983.5	0
	1374-75	806	1008	1814	829.1	1166	1995.1	1028.6	1156.7
	1375-76	335	1075	1410	340	522	862	1014.9	485.6
	1376-77	1056	1218	2274	998.9	1054	2052.9	945.9	865.4
	1377-78	1324	1672	2996	1339.6	982.3	2321.9	1011.8	587.5
	1378-79	52	126	178	41.7	23.4	65	801.5	185.4
	1379-80	364	900	1264	646.5	1449.6	2096.1	1776.1	1610.6
	1380-81	85	515	600	229.5	927	1156.5	2700	1800
	1381-82	313	0	313	347	0	347	1108.8	0
	1382-83	96	977	1073	122	1141	1263	1272	1167
	1383-84	98	587	685	133	756	889	1355.3	1287
	1384-85	70	784	854	107287	842134	949421	1532.67	1074.15
	میانگین	373.1	629.5	1002.5	7551.7	56710.9	64262.5	1246.3	882.4