بخش پایانی آفات کش و سم

پروپوکسور ( Propoxur)

پروپوکسور حشره کشی است که بیشتر برای مبارزه با آفات خانگی مورد استفاده بوده است .

حشره کشی این ترکیب بعد از سمپاشی حدود 6 هفته ادامه دارد ، بعلاوه حشرات را به سرعت از پا می اندازد .

این حشره کش در مبارزه با حشراتی مثل مگس و پشه کارایی بسیار خوبی دارد . پروپوکسور تقریباً تمام ماده های پشه آنوفل ( Anopheles Albimanus ) را در مرحله تخم از بین می برد .

پروپوکسور برای زنبور عسل ترکیبی بسیار خطرناکی است و در موقع گل دهی ، درختان را نباید سمپاشی کرد . فرمولاسیون ULV شامل پروپوکسور و فوکسیم ( Phoxim ) به نسبت 4/.  لیتر در هکتار برای کنترل ملخ مراکشی توصیه شده است .

متایوکارب (  Methiocarb ) (Mesurol)

متایوکارب یک حشره کش است که به مقدار 100 گرم ماده خالص در هکتار خاصیت آفت کشی دارد . این ترکیب روی حلزون و لیسک اثر خوبی داشته و نیز به عنوان دور کنندهرندگان روی گیلاس مصرف دارد ، همچنین در ضد عفونی بزر هم به کار می رود .

در ایران به صورت پودر قابل تعلیق 50 % موجود است که برای دفع نرم تنان باغ مرکبات و گیاهان زینتی به میزان 20 -25 کیلو در هکتار به صورت طعمه مصرف می شود .

پریمیکال (Pirimor ) (Pirimicarb ) این ترکیب ناپایدارترین حشره کش کاربامات بوده و در سال 1969 به عنوان یک شته کش سریع و اختصاصی وارد بازار شده است این حشره کش هم به صورت تماسی و هم به صورت تدخینی مؤثر است وقتی روی گیاه مصرف می شود ، به سرعت نفوذ می کند ولی اثر سیستمیکی آن وقتی بروز می کند که در خاک مصرف شود ، در این صورت جذب ریشه شده و در آوند چوبی حرکت می کند .

پیریمیکال یک حشره کش مطلوب در مدیریت تلفیقی آفات است .

بندیوکارب (  Bendiocarb )

یک حشره کش تماسی گوارشی است ، که روی گیاهان زراعی تا اندازه ای اثر سیستمیک دارد . همچنین روی انواع حشرات خانگی و آفات انباری مؤثر است . این ترکیب برای مصرف داخل ساختمان ها مؤثر است. چون بوی آن کم بوده و اثرات جنبی مثل خوردگی و نیز رنگی شدن در و دیوار به علت سمپاشی بر جای می گذارد . این ترکیب در ایران به صورت پودر 80% موجود است  برای مبارزه با سوسری می توان 100 گرم آن را در 20 لیتر آب حل کرد و سمپاشی نمود .

تیودیکارب (Thiodicard )

تیودیکارب یک حشره کش از نوع اگزایم کاربامات است که دارای اثر گوارشی و تماسی بوده و علیه آفات راسته بال پولکداران ، دوبالان و سخت بال پوشان مصرف می شود . این ترکیب روی حشران مفید تأثیر کمی دارند و برای مبارزه تلفیقی توصیه می شود . در ایران به صورت فرمولاسیون روان ریز خشک 80% موجود است و علیه کرم غوزه به نسبت 75 % -1 کیلو در هکتار توصیه می شود . این حشره کش دارای خاصیت تخم کشی در برابر گونه های مختلف هلیوتیس و چندین گونه از راسته بال پولکداران است ، که این خاصیت دو دلیل عمده دارد : اول سمیت گوارشی زیاد این ترکیب برای لارو حشره است وقتی در طی تفریخ شدن شروع به هضم لایه های پوسته تخم می کنند و سم وارد بدن او می شود و دوم در بعضی حالات نتیجه اثر تماسی مستقیم با این حشره کش است . دوام اثر حشره کشی این ترکیب بعد از سمپاشی حدودا 14 روز است . تیودیکارب با بعضی از قارچ کش های دیتیوکاربامات ، ترکیبات اسیدی و بازی و نیز روغن های گیاهی قابل اختلاط نیست . مصرف لاروین به میزان بیشتر از حد توصیه شده ( 5 در هزار ) برای ضد عفونی بذر پنبه باعث اثرات منفی در سبز شدن وسرعت جوانه زنی بذر شده و آن را برای حمله پاتوژن ها حساس تر می کند . لاروین 2در هزار ، در مقایسه با فوزالون و انلوسولفان نتایج بهتری برای کنترل سوسک برگ خوار نارون داشته است .

ترکیبات سیستمیک کاربامات

آلدیکارب ، کاربوفوران ، اگزاماین اشاره کرد ، که به عنوان نمانتد کش هم کاربرد دارند .

آلدیکارب ( Aldicarb )

آلدیکارب از جمله اگزایم کاربامات هاست ، که حلالیت زیادی در آب دارد و سمی ترین آفت کش ثبت شده است . این ترکیب به صورت گرانول برای مصرف در خاک علیه آفات فرموله شده و به نسبت 5/0 - 11 کیلو در هکتار مصرف می شود . مصرف گرانول 10% آفت کش به میزان 50 کیلو در هکتار ، نماتد چغندر قند را کنترل کرده و محصول را 5/1 برابر افزایش می دهد .

کاربوفوران (Carbofuran )

کاربوفوران یک ترکیب سیستمیک طیف وسیعی با خاصیت حشره کشی ، کنه کشی و نماتد کشی است ، که به مقدار 10- 6 کیلو در هکتار برای مبارزه با آفات ریشه مخصوصا نماتد ها مصرف می شود .

اگزامایل ( Oxamyl )

اگرامایل در سال 1969 معرفی شد . این ترکیب آفت کشی است سیستمیک که علیه حشرات نماتد ها و کنه ها مصرف دارد . اکسامایل هم در خاک و هم روی گیاه مصرف می شود . گاهی هم آن را در آب سیستم قطره ای برای اثر سیستمیکی از راه ریشه حل می کنند . خاصیت سیستمیکی این ترکیب به نحوی است که در بعضی از گیاهان وقتی روی اندام های هوایی سمپاشی شود به ریشه منتقل می شود .

حشره کش های کلره

Organochlorine insecticides

خاصیت حشره کشی بعضی از ترکیبات کلره در طی جنگ دوم جهانی ، یعنی سال های 1945- 1939 کشف شد . این ترکیبات در ابتدا به عنوان حشره کش های موثر مورد استقبال قرار گرفت . هزینه تولید نسبتا کم ، اثر قاطع حشره کشی در برابر طیف وسیعی از حشرات و کم خطر بودن ظاهری این ترکیبات برای انسان و حیوانات اهلی ، همهگی از دلایل موفقیت اولیه آنها به شمار می روند .

حشره کش های کلره برای دودهه به طور وسیعی در مبارزه با آفات مورد استفاده قرار می گرفت ، ولی به علت پایداری فوق العاده و خطراتی که از جانب آنها متوجه محیط زیست وحیات وحش و انسان می شود ، مصرف اکثر آنها ممنوع شده است .

لازم به ذکر است که هر حشره کش که دارای اتم کلر باشد از جمله حشره کش های کلره نیست بسیاری از حشره کش های گروه های دیگر آفت کش هم ، دارای اتم کلر هستند .با وجود این که کمتر حشره کش کلره جدیدی در سال های اخیر عرضه شده ، اما حدود 45% آفت کش هایی که از سال 1989 تا سال 2000 وارد بازار شده اند ، دارای پیوند کلر - کربن هستند . این ترکیبات نسبت به ترکیبات مشابه بدون کلر ، کارایی بهتری دارند و نسبت سود به هزینه تولید آنها بسیار بالاتر است .

د. د . ت (DDT )

مهمترین ترکیب کلره د.د.ت است که برای اولین بار در سال 1874 به وسیله زیدلر (Zeidler ) تهیه شده ، ولی خاصیت حشره کشی آن را مولر (Muller ) هنگام جستجو برای یک حشره کش پایدار در مبارزه با بید لباس ، در سال 1939 کشف کرد . علل موفقیت اولیه د.د.ت را می توان در پایداری و دوام اثر حشره کشی آن ، تولید ارزان ، کم خطر بودن آن برای پستانداران (LD50=118-114mg/kg ) و بلاخره مؤثر بودن علیه انواع مختلف حشرات دانست . یکی از موارد مهم مصرف د.د.ت دربهداشت علیه ناقلان بیماری های انسانی نظیر مالاریا و تب زرد بود ، به طوری که برای یک دوره به خصوص تاریخی د.د.ت کاملا در مهار کردن ناقلین این بیماریها موفق بوده و شاید بتوان گفت که هیچ ماده شیمیایی سنتزی بیشتر از د.د.ت جان انسان ها را از خطر مرگ نرهانید .

د.د.ت یک حشره کش تماسی - گوارشی است ، که به آسانی از جلد حشرات عبور می کند محل تأثیر این حشره کش سیستم عصبی بوده و با نفوذ در غلاف سلولهای عصبی موازنه حساس یون سدیم و پتاسیم را به هم می زند وسرانجام انتقال پیام عصبی را مختل می کند این عمل باعث انقباض ماهیچه ای و تشنج و مرگ می شود . د.د.ت نیز مانند بعضی از حشره کش های دیگر همبستگی حرارتی منفی دارد . به آسانی در بافت چربی حل و ذخیره می شود (Cumulative effect ) . حلالیت در بافت چربی باعث می شود که مثلا اگر به گاو علوفه آلوده به د.د.ت خورانده شود ، مقدارزیادی از آن چربی شیر گاو منتقل می شود . به این دلیل که د.د.ت به وسیله آب به خوبی دفع نمی شود در چربی بدن موجودات زنده انباشته شده ودر زنجیره غذایی از موجودی به موجود دیگر منتقل می شود . بنابراین د.د.ت از نظر زیست محیطی یک ترکیب نامناسب بوده و به علت نشان دادن اثرات سرطان زایی در آزمایشگاه به عنوان یک حشره کش خطرناک تشخیص داده شده است و مصرف آن از سال های قبل در کشورهای مختلف از جمله ایران ممنوع شد .

بنزن هگزاکلراید (HCH )

این ترکیب با فرمول بسته C6H6CL6 برای اولین بار در سال 1825 ساخته و خواص حشره کشی آن در سال 1940 به طور همزمان در فرانسه و انگلستان کشف شد . حلقه تشکیل دهنده مولکول این ترکیب مسطح نبوده و به فرم صندلی است .

لیندین یک حشره کش تماسی است و اثر حشره کشی آن از راه جلد قابل توجه می باشد . این حشره کش همچنین فشار بخار بالایی داشته وبه آسانی تصعید می شود . بنابراین به صورت فشنگ های دودزا نیز برای ضدعفونی انبار و گلخانه مصرف می شود .

در ایران ایزومر گاما تحت نام آلن (Alon ) (WP 25% ) مصرف می شد . مصرف عمده آن بر علیه ملخ ، کرم طوقه بر ، آبدوزک ، به صورت طعمه مسموم بوده است . طعمه مسموم برای ملخ شامل سبوس گندم با برنج (100 کیلو گرم ) لیندین (100 تا 500 گرم ) همراه با آب کافی برای مخلوط کردن است .

ترکیبات سیکلودی (Cyclobidnes )

آلدرین ، دیلدرین ، ایزودرین ، هپتاکلر و آندوسولفون

آلدرین (Aldlin )

آلدرین در بدن موجودات زنده و نیز در مجاورت هوا و نور وخاک ، اکسیده شده و تبدیل به دیلدرین می شود . هر دو ترکیب آلدرین ودیلدرین در طبیعت پایدار هستند . آلدرین ترکیب تماسی گوارشی است ، که از راه تنفس هم باعث مسمومیت حشرات می شود . این ترکیب برای پستانداران سمیت فوق العاده دارد .

آلدرین همراه با سبوس گندم به صورت طعمه مسموم و نیز به صورت محلول برای مبارزه با ملخ دریایی و ملخ مهاجر مصرف می شده است . درمبارزه با آفات ریشه نظیر کرم سفید ریشه و آبدزدک هم تأثیر خوبی داشت . طرز تأثیر ترکیبات سیکلودین تقریباً شبیه د.د.ت و گامکسان است .

دیلدرین (Dieldrin )

دیلدرین از اکسیده شدن آلدرین به دست می آید . این ترکیب از آلدرین سمی تر بوده (LD50 = 35mg/kg ) و پایداری بیشتری  دارد .

اندرین (Enderin )

اندرین ترکیب دیگری است که ایزومر دیلدرین می باشد . اندرین ترکیبی است که برای پستانداران سمیت زیادی دارد ( LD50  = 4mg/kg ) و در ایران علیه آفات پنبه مانند کرم غوزه و کرم برگ خوار و نیز کرم خاردار مصرف می شده است . امروزه مصرف کلیه این ترکیبات در ایران ممنوع شده .

اندوسولفان (Endosulfan )

اندوسولفان که در سال 1956 معرفی شد ، یک سولفید حلقوی است و سیکلودین حقیقی نیست . این ترکیب در آب غیر محلول بوده ولی در حلال های عالی حل می شود .

اندوسولفان یک حشره کش تماسی گوارشی با خاصیت کنه کشی است . این حشره کش برای انسان نسبتاً خطرناک است (LD50 = 70-110 mg/kg ) ولی برعکس بسیاری از ترکیبات کلره در بدن موجودات زنده جمع نمی شود . همچنین در بدن انسان و نیز روی اندام های هوایی گیاه به اندوسولفان سولفات تبدیل می شود که سمیتی معادل خود اندوسولفان دارد . این حشره کش در شرایط مزرعه حدود 15 روز دوام دارد و به صورت مایع غلیظ امولسیون شونده 35% عرضه شده ودر ایران مصرف می شود .

برای ماهی بسیار خطرناک است ، ولی برای حشرات مفید نظیر زنبور عسل چندان خطری ندارد .

یکی دیگر از ترکیبات کلره که سابقاً در ایران مصرف می شده توکسافن (Toxaphen ) نام دارد که از دسته پولی کلروترپنها است . مصرف عمده توکسافن به صورت مخلوط با د.د.ت علیه کرم غوزه بوده است .

سایر ترکیبات حشره کش

1- دی نیتروفنل ها ( Dinitrophenols   )

 دی نیتروفنل ها آفت کش های طیف وسیع هستند . این ترکیبات به عنوان حشره کش ، علف کش و قارچ کش مصرف می شوند و اثر آنها روی سیستم تنفسی موجودات زنده است .

نخستین ترکیب این گروه دی نیتروکروزول (DNOC ) (Dinitro-o-cresol ) است که به عنوان تخم کش ، علف کش ، قارچ کش و تنک کننده شکوفه مصرف می شد و برای پستانداران سمی .

دینوزب ( Dinoseb ) ، بینا پاکریل (Binapacryl ) ، و قارچ کش دینوکاپ (Dinocap ) از جمله این ترکیبات هستند دینوزوب سالها همراه با روغن های معدنی به نام گبوتکس روغنی (Gebutox oil ) در بازار ایران عرضه می شد و در زمستان برای از بین بردن تخم کنه و شته مورد استفاده قرار می گرفت مصرف آن در سال 1370 ممنوع شد .

2- حشره کش های گازی  (Fumigamtx )

حشره کش های گازی ترکیباتی هستند که با فرمولاسیون های مایع ، جامد و گاز مصرف می شوند و در بالای 5 در جه سانتی گراد به حالت گاز هستند . بیشتر این ترکیبات مشتق هالوژنه هیدروکربور ها سبک می باشند .

متیل بروماید (CH3Br ) یکی از ترکیبات گازی پر مصرف است ، که نقطه جوش آن 6/3 درجه سلسیوس است این گاز دارای بو نیست . میتل بروماید سال ها برای کنترل آفات در انبارها و مکان های در بسته و نیز در خاک مورد استفاده قرار می گرفت . این ترکیب برای پستانداران سمی است و به علت اثرات مخربی که روی لایه ازون دارد ، از فهرست آفت کش های جهانی حذف خواهد شد . اتیلن دی کلراید CLCH2CH2CL ( Ethylen dichloride ) ترکیبی دیگر ی است که در خمیر آنتی تارلو مورد استفاده قرار می گرفت

از دیگر ترکیبات گازی می توان به نفتالین ، گاز سیانول و دیکلروپروپن و متام سدیم اشاره کرد .

متیل یداید و پروپارگیل بروماید (3-Bromo-1-Propyne ) (Propargy Bromide )به عنوان جانشین پیشنهاد شده اند . گاز فسفین (PH3 ) در مواردی مانند کنترل حشرات در انبار ها ، جایگزین متیل بروماید شده است ولی به علت وارد آوردن خسارت به محصولات تازه و نیز جذب شدن در روغن ، مصرف آن محدود است .

گاز دهی

گازها در همه فضا پخش شده و روی تخم ، حشره کامل و سایر مراحل زندگی اثر می گذارد سمیت یک گاز به غلظت (C ) و زمان در معرض بودن (t ) موجود زنده بستگی دارد و به صورت معادله زیر نشان داده می شود :                    C.t = K

Kعدد ثابتی است برای اندازه گیری فعالیت یک گاز مقدار k مساوی 5 میلی گرم در لیتر بر ساعت یا بیشتر است .

آفت کش های گازی معمولاً باید نقطه جوش پائینی داشته باشند . لازم به ذکر است که گاز های خاک مصرف به طور نسبی نقطه جوش بالاتری دارند تا در خاک برای مدت بیشتری بمانند .

برای یک عمل گاز دهی نکات زیر باید در نظرگرفته شود .

1- کارگران باید نکات ایمنی مانند لباس مخصوص و ماسک و غیره را رعایت کنند

2- دز و زمان گاز دهی باید به دقت محاسبه شود .

3- عمل گاز دهی به گیاهان زنده باید در تاریکی انجام شود جون ممکن است نور خورشید به گیاه آسیب برساند .

4- گاز دهی در باد و هوای سرد نباید انجام شود .

5- در مورد گاز دهی بزر ها ، رطوبت نباید از 14 % تجاوز کند چون ممکن است قوۀ نامیه بزر از دست برود .

جذب گاز بوسیلۀ اجسامی که باید گاز دهی شوند به مواد تشکیل دهنده و رطوبت بستگی دارد .

3- فرمامیدین ها ( Formamidines )

دارای عامل فرمامیدی (RN=CH-RHR ) هستند این ترکیبات روی تخم و لارو های جوان بعضی از حشرات و نیز بیشتر مراحل رشدی تنها مؤثرند اولین ترکیب این گروه به نام کلر دایمفرم این ترکیب روی تخم ، پوره و کنه بالغ مؤثر بود . کرم غوزه پنبه و دیگرحشرات راسته بال پولکداران هم مصرف می شد ، ولی در سال 1988 مصرف آن متوقف گردید . از ترکیبات دیگر این گروه آمیتراز است که آفت کشی تماسی و تنفسی بوده و برای کنترل انواع شپشک ها ، کرم غوزه ، سفید بالک ، کرم سیب و نیزتار عنکبوتی توصیه شده است . فرمولاسیون امولسیون شونده 20% آن نسبت 5/1 - 1در هزار برای کنترل پسیل پسته قبل از نیمه مرداد توصیه می شود .

این ترکیب روی آفاتی که نسبت به سموم فسفره و کاربامات مقاوم شده اند ، از جمله کنه ها مؤثر است . اصولاً فرمامیدین ها به وسیله تغییر رفتاری که در حشرات و کنه ها ایجاد می کنند مشخص می شوند . علائم مسمویت این مواد در مجموع با بقیه حشره کش ها فرق دارد و مثلا     ً مصرف مقدار کمی از آنها روی کرم شاخدار توتون Manduca sexta باعث تحریک اعصاب حرکتی شده و حشره از روی گیاه میزبان سقوط می کند . بنابراین این گروه از حشره کش ها نحوه تأثیر متفاوت و جدیدی دارند .

4- مشتقات نرایستوکسین (Nereistoxins )

ترکیبات هستند که ساختمان آنها شبیه نرایستوکسین است که از یک کرم دریایی با نام علمی Lumbrineris heteropoda در اطراف جزایر ژاپن جدا شده است .

مهمترین ترکیب این گروه کارتاپ نام دارد که روی آفات راسته بال پولکداران و سخت بال پوشان مؤثر است . کارتاپ در محیط اسیدی پایدار ولی در محیط خنثی و قلیایی تجزیه می شود . بنابراین به صورت نمک اسید کلریدریک تهیه می گردد و حشره کشی تماسی با تأثیر کند است . مصرف عمده آن علیه کرم ساق خوار برنج ، سوسک کلرادو و سرخرطومی هاست .

این حشره کش در ایران به صورت گرانول 4% موجود است و به نسبت 40-30 کیلو در هکتار علیه کرم ساقه خوار برنج مصرف می شود . کارتاپ در آب محلول بوده و بعد از جذب انتقال پیدا می کند . همچنین در گیاه پایدار است و در صورتی که حداقل به نسبت 2 کیلوگرم ماده مؤثر در هکتار مصرف شود ، تا 40 روز خاصیت حشره کشی خواهد داشت .

پی متروزین (Pymetrozine )

پی متروزین حشره کشی از مشتقات پیریدین آزومتین است و روی آفات مکنده مؤثر می باشد . این ترکیب از نظر ساختمان شیمیایی و نیز نحوه تأثیر حشره کش جدیدی است .

مصرف آن بیشتر علیه شته و سفید بالک در مزارع سبزیجات ، گیاهان زینتی و درختان میوه سرد سیری و مرکبات می باشد .

پی متروزین برای کنترل مگس سفید در گلخانه مؤثر است و بیماری های ویروسی را کنترل می کند .

پی متروزین اثر نفوذی و سیستمیک داشته و قابل استفاده در خاک و روی اندام هوایی گیاه می باشد . این ترکیب دارای حرکت بن سو ( Basipetal ) و تارک سو ( Acropetal ) است و در هر دو آوند چوبی و ابکش حرکت می کند .

پی متروزین به صورت پودر و تابل 25% و گرانول قابل پخش در آب 50% عرضه می شود . در ایران به نسبت 250 گرم در هکتار علیه شته مومی کلم ، شته سبز هلو و شته پنبه توصیه می شود .

6- ایندوکساکارب (Avaunt )

ایندوکساکارب حشره کشی است تماسی-گوارشی ، که با بستن کانال سدیم باعث قطع تغذیه ، عدم هماهنگی در حرکات ، فلج و مرگ در حشرات می شود .

سوسپانسیون غلیظ 15 % ( SC15 ) آن نسبت به 250-200 میلی لیتر در هکتار علیه کرم غوزه پنبه مصرف می شود

7- فیپرونیل ( Regent )

گروه فنیل پیرازول ها در سال 1987 کشف شدند. حشره کش فیپرونیل از جمله این ترکیبات است فیپرونیل یک حشره کش تماسی ، گوارشی طیف وسیع و روی انواع حشرات خاکزی و برگخوار و مکنده مؤثر است بنابراین علاوه بر مصرف روی اندام هوایی ، در خاک ، برای ضد عفونی بزر نیز به کار برده می شود .

یک نوع فرمولاسیون ژل حاوی این ترکیب برای کنترل سوسری به کار می رود . در ایران گرانول 2/. % آن نسبت به 20 کیلو در تناوب با سموم دیگر برای کنترل نسل اول یا دوم کرم ساقه خوار برنج توصیه می شود .

8- ترکیبات مؤثر بر رشد و رفتار در حشرات

بیشتر حشره کش های متداول روی سیستم عصبی حشرات مؤثرند و با توجه به شباهت سیستم عصبی حشرات و انسان مصرف آنها با خطر همراه است . این آفت کش ها تحت عنوان حشره کش های نسل سوم ( نسل اول حشره کش های گوارشی و نسل دوم حشره کش های تماسی ) و یا گاهی از گروه Biorationals معرفی می شود . از مشخصات این گونه آفت کش ها این است که یا از ترکیبات طبیعی هستند و یا  سنتز آنها بر اساس فیزیولوژی ، بیولوژی و بکولوژی حشرات صورت گرفته است این ترکیبات روی آفت هدف ویژه ای مؤثر بوده و خطرات کمتری را متوجه محیط می کند . این حشره کش ها به گروه های زیر تقسیم می شود :

8-1 جلب کننده ها ( Attractants )

متیل اوژنول ( Methyl eugeol ) یکی از ترکیبات و جلب کننده مگس میوه است

فرمون های جنسی ( Pheromones ) فرمون ها می توانند در غلظت بسیار کم ( حدود 50 ملکول ) عکس العمل مناسب را در حشره دیگر و در فواصل دور ایجاد کند . بیشتر فرمون هایی توسط بال پولکداران ترشح می شود . هیدروکربور های زنجیری با تعداد کربن زوج (C10 - c18  ) هستند ، که اغلب دارای عامل استات و گاهی آلدهید و یا ستون می باشند . بعضی از فرمون های دو بالان عوامل حلقوی نیز دارند .

فرمون ها در دفع آفات به روش های مختلفی مصرف می شوند .

روش اول ، جمع آوری حشره نر ( Male trapping ) به کمک تله های فرمونی است . روش دوم ، مطالعه روی چگونگی تحرک و مهاجرت ( Movement studies ) حشرات در محیط است . روش سوم ، کاهش جمعیت ( Population monitoring ) حشره و زمان اوج پرواز .

اختلال در جفت گیری حشرات ( Mating disruption )

پی بردن به وجود یک آ فت خاص ( Detection trograms )

فرمون ها برای جلب کردن حشرات به طرف محل سمپاشی شده و کشتن ( Lure and kill )

فرمون کرم سیب Codlelure و فرمون ابریشم بافت ناجور Bisparlure نام دارد . در ایران پوشش هایی برای جدا کردن و شناسایی فرمون مگس خربزه انجام گرفته است . تعدادی از فرمون ها مانند فرمون کرم سیب و کرم ساقه خواربرنج نیز در ایران سنتز شده و مورد آزمایش قرار گرفته است .

8-2 دور کننده ها ( Repellents )

دور کننده ها یا به صورت تماسی و یا از طریق فاز بخار اثر کرده و باعث دور کردن حشرات می شوند .

یکی از قدیمی ترین دور کننده ها نفتالین است که در مبارزه با بید لباس به کار می رود . این ترکیبات در مواقعی مثل جنگ جهانی دوم توسط سربازان متفقین در مواجه با ناقلان بیماری ها ، در مناطق گرم سیری مورد استفاده قرار گرفته است . و بسیار مفید واقع شدند . از دور کننده های پر مصرف می توان به ان ، ان  - دی اتیل - ام - تولوآمید ( Deet ) اشاره کرد که روی حشراتی مانند پشه و مگس و تعداد زیادی از حشرات گزنده مؤثر است .

کروزوت و پنتاکلروفنل دور کننده های دیگر ی هستند  که الوار را به آنها آغشته می کنند تا از حمله موریانه در امان باشد . ان - متیل نئود کانامید ، دور کننده جدیدی است که در کف ساختمان ها و اتاق ها به کار می رود تا سوسری ها و مورچه ها را دور کند . دور کننده ها را به صورت افشانه ، کرم و روغن فرموله می کنند

8-3 مواد اشتها بر ، ضد تغذیه ای ( Antifeedants )

این ترکیبات موادی هستند که باعث می شوند حشرات از میزبان خود تغذیه نکنند . یکی از قدیمی ترین ترکیبات اشتهابر روغن بالنگ است که به علت دارا بودن ترپن ها ( Terpens ) باعث جلوگیری از تغذیه حشره می شود . آزاد یراختین اشتها بر دیگری است که از درخت چریش به دست می آید .

8-4 تنظیم کننده رشد حشرات ( IGR ) ( Insect growth regulators )

در بین حشره کش های نسل جدید ، ترکیباتی که در رشد و نمو حشرات  تغییر ایجاد می کنند ، از اهمیت بیشتری برخوردارند . ترکیبات تنظیم کننده رشد حشرات با بر هم زدن فعالیت های عادی سیستم های ترشحی داخلی ، باعث اختلال در روند رشد و نمو آنها می شوند . اثر این ترکیبات اغلب در مراحل جنینی ، لاروی ، پورگی و تولید مثلی و همچنین رفتار و دیاپوز حشرات است . مهار کننده های سنتز کتین ، و ترکیبات مؤثر روی هورمون جوانی و هورمون پوست اندازی از گروه های مهم تنظیم کننده رشدحشراتند .

هورمون جوانی چگونگی کوتیکول تشکیل شده در حشرات را کنترل می کند . این هورمون در مرحله لاروی نقش حفظ خصوصیات جوانی دارد . در این مرحله وقتی مقدار هورمون جوانی به اندازه کافی باشد ، کوتیکول جدید بیشتری تشکیل می گردد . ولی اگر هورمون کافی وجود نداشته باشد ، لارو زودتر از موعد کامل می شود . همچنین در حالت طبیعی وقتی لارو به سن آخر می رسد ، تغذیه توقف شده و به شفیره تیدبل خواهد شد . در این مرحله هورمون جوانی در جریان خون نباید وجود داشته باشد . هورمون جوانی در حشره کامل ، تکامل تخمدان را نیز کنترل می کند . اگر حشره در مرحله لاروی در معرض هورمون جوانی زیادتر از حد معمول قرار گیرد ، فرایند رشدی آن مختل شده و در همان مرحله می ماند و نمی تواند به شفیره تبدیل شود . برخی از حشره کش های جدید فعالیتی مشابه هورمون جوانی دارند که از مهمترین آنها ترکیبی به نام متوپرن است . این حشره کش روی دوبالان مؤثر است و وقتی علیه لارو مصرف می شود ، از تشکیل حشره کامل جلوگیری می کند .

8-4-1- فنوکسی کارب Fenoxycarb

از ترکیبات شبیه هورمون جوانی است که سمیت شدیدی برای آفات دارد و از طریق تماس و گوارش مؤثر است . این ترکیب برای گونه های مختلف حشرات خاصیت تخم کشی و لارو کشی دارد و ضمن دارا بودن خاصیت تخم کشی از دگردیسی جلوگیری کرده و باعث مرگ لارو و شفیره در آخرین مرحله می شود .

8-4-2- پایریپرکسی فن (Admiral )

پایریپروکسی فن یک شبه هورمون جوانی است و از مشتقات فنوکسی کارب است که از تکوین جنین و پیدایش حشره کامل جلوگیری می کند . این حشره کش روی شپشک ها و بالشک های مرکبات و سفید بالک پنبه و نیز ، روی پشه و مگس ها که جزء آفات بهداشتی هستند موثر است . اگر ترکیبی از سنتز هورمون جوانی جلوگیری کند ، ممکن است اختلالات بیشتری از ترکیبات یاد شده ایجاد کند . اینگونه مواد که با نام عمومی پیش رساننده (Precocenes ) مشهورند ، باعث دگردیسی زود رس و بی هنگام می شوند. مصرف این مواد روی حشرات باعث می شود که در حشره بالغ مقدار هورمون جوانی زیر حد نرمال نگه داشته شود .

8-5- بازدارنده های سنتز کیتین (Chitin synthesis inhibitors )

متابولیسم کیتین یکب از اهداف مناسب برای حمله حشره کش ها در برابر حشرات است . کیتین ماده ای است که در بدن پستانداران وجود ندارد ، ولی در حشرات از اهمیت خاصی برخوردار است بنابراین ترکیباتی که روی متابولیسم کیتین موثرند ، دارای اثر انتخابی بوده و برای حشرات سمی هستند در حالیکه برای موجوداتی مانند پستانداران سمی نیستند .

8-5-1- دیفلوبنزورون (Dimilin ) (Diflubenzuron )

از مهمترین ترکیبات این گروه دیفلوبنزورون است ، که در سال 1937 معرفی شد . دیفلوبنزورون از مشتقات بنزویل اوره (Benzoylurea ) بوده و یک ترکیب گوارشی با اثرات نفوذی روی تخم حشرات است ، که روی لارو بعضی از حشرات در سنین پایین موثر است ، مصرف عمده آن برای مبارزه با ابریشم بافت ناجور در جنگل هاست .

دیفلوبنزورون در سنتز و یا تثبیت کیتین اختلال ایجاد می کند . اثر آن روی حشره به صورت بدشکلی و شکسته شدن کوتیکول و مرگ در اثر گرسنگی ظاهر می شود . در لاروهای تیمار شده ، تشکیل پوسته جدید به صورت عادی انجام می گیرد ، ولی پوست اندازی مختل نمی شود . حشره تیمار شده یا درون کوتیکول خود می میرد یا به طور ناقص از کوتیکول قدیمی خود خارج می شود .

8-5-2 - تفلوبنزورون (Nomolt , dartone )

تفلوبنزورون ترکیبی است غیر سیستمیک که از راه گوارش باعث مسمومیت می شود و یک ترکیب موثر روی سنتز کیتین و پوست اندازی حشرات است ، که روی لارو و بالپولکداران و سخت بالپوشان موثر است . امولسیون تفلوبنزورون - فوزالون (EC21.7 ) نسبت به 5/2 در هزار برای کنترل پسیل پسته ، به کار می رود .

 فلوفنوکسورون (Flufenoxuron )

یک حشره کش - کنه کش و مهار کننده سنتز کیتین است . این ترکیب آفت کشی ، تماسی - گوارشی است و لارو تیمار شده با آن در زمان پوست اندازی می میرد . این ترکیب مراحل غیر بالغ کنه ها را نیز کنترل می کند . نسبت 5/1 در هزار برای کنترل کنه قرمز اروپایی روی درختان میوه سرد سیری و به نسبت 5/0 در هزار برای کنترل پسیل پسته ، بکار می رود

8-5-4 هگزافلومورون (Colsult )

از ترکیبات بنزویل اوره است که خاصیت سیستمیک دارد و روی لارو بعضی از بال پولکداران ، سخت بال پوشان و جور بالان مؤثر است . هگزافلومورون روی درختان میوه ، پنبه و سیب زمینی مصرف می شود . فرمولاسیون 10 % آن ( SC10 ) به نسبت 5/0 تا 7/0 در هزار برای کنترل پسیل پسته توصیه می شود . هگزافلومورون برای کنترل موریانه در اطراف منازل و ساختمان ها نیز به کار می رود برای این منظور طعمه حاوی هگزافلومورون را در مسیر موریانه قرار می دهند .

لوفنورون و نوالرون از ترکیبات دیگر این گروه اند . لوفنورون روی بال پولکداران و سخت بال پوشان مؤثر است . نوالرون روی کرم غوزه پنبه از طریق گوارش بر روی لارو سفید بالک ازراه تماس مؤثر است .

تبوفنوزاید ( Tebufenozibe )

تبوفنوزاید ترکیب دیگری است که دارای خاصیت انتخابی بوده و عمل پوست اندازی را تسریع می کند . تبوفنوزاید روی بال پولکداران درختان میوه ، گیاهان زراعی و درختان جنگلی استفاده می شود .

8-5-5  بوپروفزین( Applaud ) ( Buprofezin )

یکی دیگر از ترکیبات بوپروفزین نام دارد که در سال هزار و نهصد و هشتاد سه تولید شده است . بوپروفزین خالص از بلور های سفید تشکیل شده که کمی در آب حل می شود . این ترکیب یک حشره کش - کنه کش است که به طور اختصاصی روی آفات راسته جور بالان مانند سفید بالک گلخانه اثر دارد .

بوپروفزین روی مرحله تفریخ تخم و لاروی مؤثر است و لارو و پوره را در آخرین سنین از بین می برد . این ترکیب باعث عقیم شدن تخم ها نیز می شود و به نسبت 25/1 لیتر در هکتار علیه عسلک پنبه توصیه شده است بوپروفیزین برای شکارگرها و پارازیتوییت ها کم خطر است .

گیاهان حشره کش

گیاه حشره کش به گیاهان ترا ریخته ای گفته می شود که از نظر ژنتیکی دست کاری شده و حاوی ژنهای تکسین می باشند . گیاهانی که محصول این گونه فن آوری هستند با ترشح مولکول هایی که خاصیت حشره کشی دارند در برابر حشرات مقاومت می کنند . در حال حاضر چندین نوع بزر ترا ریخته شامل ذرت ، پنبه و کلزا به بازار معرفی شده اند ، ضمن اینکه احتمال دارد سیب زمینی ، برنج و آفتاب گردان هم در آینده عرضه شوند . این گیاهان حامل ژن های بیان کننده دلتا اندوتکسین هستند که از منشاء باسیلوس تورینژینسیس منتقل شده اند . نقش مهمی از تحقیقات مربوط به حشره کش ها روی این گیاهان متمرکز شده است . تخمین زده می شود که فروش محصولات ترا ریخته شامل گیاهان مقاوم به حشرات و تحمل در برابر علف کش ، در سال 2006 از مرز 6 میلیارد دلار فراتر رود .

کنه کش ها ( Acaricides )

کنه کش های کلره

این کنه کش ها عبارت اند از :

دیکوفول (Kelthane )

دیکوفول یک کنه کش غیر سیستمی با اثرات حشره کشی خفیف است این کنه کش دارای خاصیت نفوذی خوبی بوده و گرچه روی تمام حالات مختلف تکاملی کنه ها مؤثر است ، ولی خاصیت تخم کشی چندانی ندارد و به همین دلیل سمپاشی را به فاصله ده تا 15 روز تکرار می کنند . دیکوفول به نسبت 5/2 لیتر در هکتار برای مبارزه با کنه تار عنکبوتی روی پنبه ، بعد از تیر ماه مصرف می گردید . کلتان روی بعضی از حشرات مفید مثل زنبور عسل تأثیری ندارد ولی روی کنه های شکاری مؤثراست .

کلروبنزیلات ( Chlorobenzilate )

ترکیب دیگر کلروبنزیلات نام دارد که با نام تجاری آکار در ایران مصرف می شده است ، ترکیبی است به رنگ زرد کم رنگ که در آب غیر محلول بوده و در حلال های نفتی و عالی مثل زایلین حل می شود . همچنین در محیط های قلیایی صابونی شده و تشکیل نمک می دهد .

کلروبنزیلات یک کنه کش تماسی است بنابراین در موقع سمپاشی باید اندامهای مختلف گیاه به محلول آغشته شود این کنه کش برای کنترل کنه روی مرکبات ، پنبه و سویا توصیه می شده ولی گاهی روی درخت سیب و گلابی و آلو لکه هایی ایجاد می کند .

یکی ازمشخصات این کنه کش سمیت کم آن برای حشرات از جمله زنبور عسل است بطوری که در مبارزه با کنه های آفت این حشره ،استفاده می شود . برای این منظور نوارهای دودزا برای دود کردن در کندو و با نام تجاری Folbex عرضه شده است .

بروموپروپیلات ( Neoron )

بروموپروپیلات یک کنه کش تماسی نسبتاً با دوام است و علیه کنه های خانواده Tetranychidae روی پنبه ، درختان میوه ، انگور و گیاهان زینتی مصرف می شود در ایران این کنه کش به نسبت 2/1 لیتر در هکتار علیه کنه تارعنکبوتی روی چغندر و نیز به نسبت 1 در هزار علیه کنه قرمز مرکبات و کنه زرد شرقی و کنه تار عنکبوتی روی درختان میوه مصرف می شود .

ترکیبات آلی گوگرد

گوگرد و بعضی از ترکیبات آن دارای اثر  کنه کشی هستند . گوگرد به عنوان یک کنه کش در کنترل کنه پنبه توصیه می شود . همچنین پودر وتابل 90% گوگرد برای کنترل کنه های تار تن روی چغندر توصیه شده است .

تترادیفون (Tedion V18 )

تترا دیفون از کنه کش های آلی گوگرد دار قدیمی است که مصرف زیادی دارد . این ترکیب پایدار است و در روغن بخوبی حل می شود . تترادیفون روی تخم و مراحل نمو کنه ها مؤثر بوده و نیز کنه ماده را نازا می کند ، سیستمیک نیست ولی خاصیت نفوذی خوب دارد به طوری که می تواندکنه های هر دو سطح برگ را از بین ببرد . این کنه کش روی جمعیت حشرات اثری ندارد بنابراین در مدیریت تلفیقی آفات بکار گرفته می شود همچنین روی کنه های تارعنکبوتی خاصیت تخم کشی و لارو کشی دارد . یکی از معایب این کنه کش مسئله مقاومت است که مصرف آن را محدود می کند . ولی روی خانواده کدوییان ایجاد گیاه سوزی می کند . مصرف عمده آن علیه کنه های خانواده Tetranychidae است . این کنه کش روی زنبور عسل بی اثر بوده و سمیت کمی برای پرندگان دارد .

پروپاراژیت (Omite)

این ترکیب با نام تجاری اوماست علیه کنه عمومی نباتات و درختان میوه به کار می رود . پروپارژیت کنه کش تماسی با اثر درزا مدت است پروپارژیت به صورت مایع غلیظ امولسیون شونده 57% وجود دارد و به نسبت 5/1-1 لیتر در هکتار علیه کنه تار عنکبوتی روی پنبه ، چغندر قند ، سویا و حبوبات مصرف می شود .

بعضی از قارچها نیز خاصیت کنه کشی دارند . از مهمترین ترکیبات این گروه می توان به بیناپاکریل ( مروسید ) اشاره کرد که مصرف آن اکنون منسوخ شده است .

ترکیبات آلی قلع

کنه کش های این گروه عبارتند از

آزوسیکلوتین (Propql)

آزوسیکلوتین روی کنه بالغ و حالت لاروی کنه موثر بوده و روی مرکبات ، درختان میوه و پنبه مصرف می شد .

فن بوتاتین اکساید (Fenbutatin-oxide)

فن بوتاتین اکسایدکنه کش دیگری از این گروه است که دارای طیف وسیعی بوده و برای شکارگرها خطر کمی دارد . این کنه کش علیه کنه قرمز اروپایی روی درختان میوه سردسیری مصرف می شد .

بنزوکسی میت ( Citrizon) ( Benzoxymate)

سیترازون یک کنه کش غیر سیستمیک و تماسی است که روی کنه نابالغ و تخم کنه موثر است و به میزان 13-10 گرم ماده خالص در 100 لیتر آب علیه کنه ها مصرف می شود و به نسبت 1 در 1000 علیه کنه دو نقطه ای درختان میوه در اوایل تابستان و نیز علیه کنه قرمز مرکبات در اواخر زمستان و بهار مصرف می شود .

کلوفنتیزین (Appolo) (Clofentzin)

خاصیت تخم کشی آن در آزمایشگاه به ثبوت رسیده است این کنه کش اثر انتخابی روی تحم زمستان گزاران کنه قرمز اورپایی دارد . اثر تخم کشی این ترکیب در نتیجه جلوگیری از تکامل جنین است و به نسبت 25% تا 5/0 در 1000 علیه کنه قرمز اورپایی در زمستان قبل از متورم شدن جوانه ها و نیز کنه شرقی مرکبات توصیه می گردد .

 ترکیبات پایریتروئیدی

فلووالینات (Fluvalinaate ) یک حشره کش - کنه کش طیف وسیعی است و علیه کنه واروآ استفاده می شود . نوع به خصوصی از فرمولاسیون این ترکیب به صورت نوار اشباع از سم با نام آپیستان (Apistan ) است که حاوی g/kg 10 ماده فعال بوده و بعد ازقرار گرفتن در کندو بخار سم را وارد محیط می کند .

فرمامیدین ها

ترکیبات فرمامیدین مانند کلرادیفرم و آمیتراز خاصیت کنه کشی  دارند .

پیرایدابن (Sanmite ) (Pyridaben )

ترکیبی است غیر سیستمیک که خاصیت کنه کشی دارد . پیرابدن آفت کشی است که با تأثیر ماندگار و روی مراحل مختلف به ویژه مراحل لاروی و پورگی کنه ها ، سفید بالک ها و شته ها مؤثر است .

هگزی تیازوکس (Nissorun )(Hexythiazox )

هگزی تیازوکس یک کنه کش نفوذی با اثرات گوارشی است . این کنه کش روی تخم ، لارو و پوره موثر است ، ولی روی کنه بالغ اثری ندارد . این کنه کش روی کنه نقره ای ، کنه قرمز وکنه شرقی مرکبات موثر است . هگزی تیازوکس روی تخم کنه خانواده Tetranychidae اثر انتخابی دارد و بنابراین در مدیریت تلفیقی آفات توصیه می شود .

فن پروکسی میت (Ortus ) (Fenpyroximate )

این ترکیب با نام تجاری اورتوس از کنه کش های تماسی - گوارشی است که روی لارو ،  پوره و کنه بالغ موثر است همچنین مهار کننده انتقال کننده الکترون در میتوکندری است  فرمولاسیون سوسپانسیون غلیظ 5/0 آن علیه تارعنکبوتی درختان میوه و کنه قرمز مرکبات مصرف می شود . کاربرد این کنه کش به تنهایی و همراه با روغن ، در باغ های مرکبات مازندران ، پوره و کنه قرمز بالغ را کنترل می کند .

فنازاکویین (Matador ) (Fenazaquin )

از متابولیسم جلوگیری کرده ، روی تخم کنه نیز موثر بوده و از تفریخ تخم کنه جلوگیری می کند . سوسپانسیون غلیظ 20%  آن نسبت به 4% در هکتار علیه کنه قرمز اروپایی روی درختان میوه سرد سیری توصیه می شود .

اتوکسازول (Baroque) (Etoxazole)

اتوکسازول با نام تجاری باروک است که روی مراحل نابالغ کنه قرمز اروپایی موثر است و به صورت سوسپانسیون غلیظ 10%  عرضه می شود .

اسپیرودایکلوفن (Envidor )(Spirodiclofen )

اسپیرودایکلوفن کنه کشی از گروه تترونیک اسیدهاست که دامنه تاثیر زیادی دارد . این کش کهبا نام تجاری انویدور عرضه می شود به نسبت 5/0 در هزار برای کنترل کنه قرمز اروپایی و کنه تارتن و به نسبت 2/0 در هزار برای کنترل کنه زنگار مرکبات توصیه می شود . بهتر است مصرف این کنه کش در اوایل فصل صورت گیرد . نحوه تاثیر آن ویژه بوده و مهارکننده بیوسنتز چربی است ، بنابراین آن را برای کنترل کنه های مقاوم به سایر کنه کش ها توصیه می کنند .

جونده کش ها (موش کش ها ) (Rodentiocides )

مصرف موش کش ها سابقه زیادی دارد وانسان از زمان های قدیم با این جانور مزاحم مبارزه می کرده است . موش مقدار زیادی از مواد غذایی انسان را مصرف کرده و به مزارع ، محصولات کشاورزی ، تاسیسات صنعتی محیط زندگی انسان خسارت وارد می کند . طعمه های مرطوب با چغندر قند ، سیب زمینی و هویچ رنده شده و نیز علوفه سبز و همچنین خمیر آرد گندم و برنج پخته شده ساخته می شود . معمولا از طعمه های خشک در زمستان و از طعمه های مرطوب در تابستان استفاده می شود .

موش کش ها را از نظر سرعت تاثیر به دودسته تقسیم می کنند . دسته اول موش کش های تک دزی هستند که بایک بار مصرف یه سرعت باعث مرگ موش می شوند ، دسته دوم موش کش های چند دزی هستند که چندین بارباید خورده شوند و معمولا کند اثرند .

1- ترکیبات تند اثر یا حاد

مهمترین ترکیب این گروه فسفر دو زنگ است .

فسفر دوزنگ (Zinc phosphide )

فسفر دوزنگ (P2Zn3 ) گردی با رنگ خاکستری متمایل به سیاه است ، که بوی سیر می دهد و به صورت پودر 80% عرضه می شود . رنگ و بوی فسفر دوزنگ برای بیشتر جانوران دور کننده است ، ولی به نظر می رسد موش صحرایی و خانگی از آن دوری نمی کنند . فسفر دوزنگ ، در معده جانوران گاز فسفین (PH3 ) تولید می کند که این گاز روی سیستم عصبی و و اندام های داخلی موش اثر می گذارد . دانه های غلات که محتوی 2% فسفر دورنگ باشد ، قادرند یک موش صحرایی را ظرف مدت 17 دقیقه از پای دراورند . بنابراین این ترکیب سمی است (LD50 = 45 ) و در هنگام مصرف احتیاطات لازم باید انجام گیرد .

سیانور سدیم یا سدیم سیاناید (Sodium cyanide ) (Cymag )

ترکیب دیگر سیانورسدیم (NaCN ) است که با نام تجارتی سیماگ خوانده می شود . سیمیاگ به صورت پودر 40% است که آن را در لانه موش یا خرگوش می ریزند . سیماگ تحت تأثیر رطوبت هوا تدریجاً گاز کشنده اسید سیانیدریک (HCN ) آزاد می کند . در صورتی که بخواهند از آن برای گازدهی استفاده کنند ، باید آن را با اسید تماس دهند . در این صورت گاز اسیدسیانیدریک به سرعت آزاد می شود .

2- موش کش های کند اثر یا مزمن

مهم ترین گروه موش کش های کند اثر ترکیبات ضد انعقادی هستند . این ترکیبات علیه موش خانگی و صحرایی به کار می روند .

در حقیقت تمام ترکیبات ضد انعقادی با مهار کردن آنزیم های رداکتاز از به وجود آمدن فرم فعال ویتامین K1 جلوگیری می کنند . ویتامین K1 در تشکیل پروترومبین که عامل لخته شدن خون است نقش دارد . همراه با این تحولات جدار مویرگ ها نیز در اندام های حساس مانند مغز ، ریه و کبد نازک می شود . مجموعه این اختلالات منجر به خونریزی در این اندام ها و مرگ موش می گردد . در موارد مسمومیت با ترکیبات ضد انعقادی ، از ویتامین K1 به عنوان پادزهر استفاده می شود . ترکیبات ضد انعقادی مهم در زیر شرح داده خواهد شد .

وارفارین(Warfari)

وارفارین اولین ترکیب موفق ضد انعقادی و از مشتقات کومارین بود ، وارفارین به صورت گرد 5/0% عرضه می شد که با آن طعمه مسموم را تهیه می کردند .

کومالور (Coumachlor) از ترکیبات مشابه وارفارین است ، که در ساختمان آن کلر وجود دارد و از آن به عنوان یک سم ردیاب (Tracing poison) استفاده می شد . برای این منظور فرمولاسیون گرد را در محل رفت و آمد موش ها قرار می دادند ، که موش ها بدان آلوده شوند و بعد با لیسیدن دست و پا و نقاط آلوده ، سم وارد بدن آنها شود . این روش باعث مرگ موش می شود . ترکیب مشابه دیگر کوماتترالیل (Coumatetralyl) بود که در ایران با نام تجارتی راکومین عرضه می گردید .

کلروفاسینون(Chlorofacinone)

از ترکیبات ضد انعقادی است . کلروفاسینون علاوه بر جلوگیری از تشکیل پروترومبین ، ناجور کننده اکسیداتیوفسفوریلاسیون وعامل تشدید تنفس نیز هست . موش کش چند دزی است و چندبار تغذیه باعث خوردن دز کشنده شده و موش تقریباً پنج روز بعد می میرد . برای کنترل موش ورامین ، استفاده از دو موش کش برومودیالون و اکتوسیندر اواخر زمستان برای مناطق سردسیر کشور که با مصرف فسفردوزنگ نتیجه قطعی حاصل نشده ، توصیه می شود .

یکی از مشکلات ترکیبات ضد انعقادی نسل اول ، بروز مقاومت در موش ها در برابر مواد بود .

برادیفاکوم (Brodifacoum ) (Kelerat)

برادیفاکوم به نام تجاری کلرت موسوم است و به صورت طعمه 005/0% عرضه می شود . یک نوع فرمولاسیون آن به صورت مکعب ساخته شده که روی آن با یک لایه پارافین پوشانده شده است تا مانع از جذب رطوبت گردد . فاصله بین محل طعمه گذاری بستگی به جمعیت موش دارد ولی به طور کلی فاصله 5 مترو مقدار 1تا3 کیلوگرم در هکتار کافی خواهد بود.

برومادیالون (Bromadialone )

برومادیالون موش کشی است با نام تجاری لانیرت که به صورت طعمه 005/0 % عرضه می شود و معمولاً در مزارع کاربرد دارد . برومادلیون در ایران برای کنترل موش ورامین و مغان توصیه شده . گفته می شود یک بار تغذیه از طعمه مسموم برومادلیون برای از بین بردن موش کافی است . استفاده از دو موش کش برومادلیون و فسفر دو زنگ به طور پی در پی نتایج بهتری را نسبت به استفاده جداگانه هر یک از دو موش کش برای موش کلاهو در کبودرآهنگ همدان در برداشته است .

دیفتیالون ( Difethialone )

دیفتیالون ترکیبی مشابه برادیفاکوم است که در ساختمان آن گوگرد وجود دارد . دیفتیالون به صورت طعمه مسموم 0025/0 % با نام تجاری باراکی عرضه شده و برای مبارزه با موش ورامین و موش مغان توصیه می شود . دیفتیالون روی موش مقاوم به وارفارین نیز مؤثر است .

سایر ترکیبات موش کش

کولی کالسیفرول (Quintox ) ( Cholecalciferol )

کولی کالسیفرول یک فرم پایدار ویتامین D (ویتامین D3 ) است .کولی  کالسیفرول در موش رفتار گریز از طعمه ایجاد نمی کند ، همچنین کولی کالسیفرول در  آب محلول نیست ولی در چربیحل می شود . این ترکیب باعث می شود که مقدار زیادی کلسیم از استخوانها به داخل خون برود . افزایش کلسیم خون باعث اختلال در کار کلیه و قلب شده و باعث مرگ موش می شود این ترکیب برای انسان و جانوران سمیت کمتری دارد .

آنتو ( Antu )

نحوه تأثیر آن شبیه ترکیبات کومارینی است ، ولی تنها جدار مویرگ ها را نازک کرده و باعث خونریزی می شود .

تأثیر اختلاط در سمیت حشره کش ها

مصرف همزمان آفت کش ها

سینرژیسم در حالتی اتفاق می افتد که سمیت دو ترکیب وقتی به صورت همراه و یا پی در پی مصرف شوند نسبت به زمانی که به تنهایی مصرف شوند تشدید گردد .

پدیده آنتاگونیسم ( Antagonism ) به عکس پدیده تشدید اثر است و وقتی روی می دهد که اختلاط دو ترکیب باعث کاهش اثر حشره کشی آن شود .

اولین مورد تشدید اثر مربوط به روغن کنجد بود . امروزه تشدید کننده ها ( سینرژیست ها ) کاربرد نسبتاً زیادی را در فرمولاسیون پایریتروئید ها و نیز بعضی از ترکیبات کاربامات و فسفره دارند و غالباً در بعضی از انواع فرمولاسیون مانند ایروسل یافت می شود . مهمترین گروه سینرژسیت ها ترکیبات متیلن دی اکسی فنیل هستند که با مهار کردن آنزیم های اکسید کننده باعث تشدید سمیت حشره کش ها می شوند از ترکیبات این گروه می توان به سزامکس (Sesamex ) و پایپرونیل بوتوکساید (Piperonyl Butoxide ) اشاره کرد . یکی دیگر از سینرژسیت ها ترکیبی است که با کد SKF- 525A معرفی شده است . سینرژسیت ها را به نسبت 1 : 8 و یا 1 : 10 با حشره کش های معینی مخلوط می کنند . تأثیر سنرژسیت ها را معمولاً با نسبت سینرژیستی (Synergistic ratio : SR ) نشان می دهد .                                                  

                                                                                                                              SR=

 اگر SR< 0/7 باشد حالت آنتاگولیسم و اگر SR=0/7-1/8 باشد حالت افزاینده و در صورتی که SR> 1/8 باشد تشدید اثر اتفاق می افتد .

سازگاری فیزیکی ، حالتی است که در مخلوط هیچ گونه ژل ، دلمه و فاز جداشده تشکیل نشود . تشکیل این گونه فازها ممکن است باعث گرفتگی نازل شود و یا گیاه سوزی ایجاد کند .

سازگاری شیمیایی ، حالتی است که اجزای مخروط با هم واکنش ندهند مثلاً حشره کش های فسفره و کاربامات در آب هایی که PH قلیایی دارند یا در اختلاط با ترکیبات قلیایی در مخزن سمپاش تجزیه می شوند و اثر آنها کاهش می یابد .

اختلال در مورد فرمولاسیون ها هم مهم است . به طور کلی باید گفت فرمولاسیون هایی که از نظر حالت فیزیکی متفاوت اند ، غالباً غیر قابل اختلاط می باشند . ترتیب اختلاط باید رعایت شود البته همیشه بهترین راهنما ، دستور العمل روی بسته آفت کش است ولی به طور کلی ترتیب زیر در نظر گرفته می شود .:

1- فرمولاسیون های خشک قبل از فرمولاسیون های مایع در محلول ریخته شوند

2- فرمولاسیون روان ریز خشک در مرحله دوم اضافه شود .

3- امولسیون ها باید در آخر اضافه شوند .

مثلاً می توان گفت که در اختلاف چند فرمولاسیون ، ابتدا بسته های قابل حل در آب سپس پودر وتابل و بعد از آن فرمولاسیون روان ریز اولویت دارند ، مایعات غلیظ امولسیون شونده بعد از آن و در آخر روغن اضافه می شود . ترتیب اختلاط در مورد مواد کمکی هم صادق است برای مثال یک پهن کننده - چسباننده غیر یونی آخرین جزیی است که به محلول اضافه شده و به هم زده می شود .

چگونگی نفوذ و پخش حشره کش ها در بدن حشرات

جلد حشرات که سطح خارجی بدن آنها را می پوشاند شامل کوتیکول و اپیدرم است کوتیکول در سطح خارجی جلد قرار داشته و همچنین سطح داخلی روده و منافذ تنفسی را هم می پوشاند ضخامت آن در حشرات مختلف و حتی نقاط مختلف بدن حشره متفاوت است میزان نفوذ ترکیبات حشره کش به داخل بدن حشره به چند عامل بستگی دارد ، شیب غلظت در عرض پوست بدن حشره ، سطح تماس ، ضخامت پوست و ضریب پخش ماده سمی .

*

در اینجا C غلظت ترکیب سمی ، t زمان و K ثابت انتشار است

*

 و یا C0 غظت حشره کش است که در ابتدا روی بدن حشره گذاشته شده و Ci غلظت نهایی است . K ثابت انتشار است و به صورت زیر نشان داده می شود .

*

که در آن A سطح تماس حشره کش با بدن و d ضخامت مانعی است که ترکیب باید در آن نفوذ کند . اگر غلظت ترکیب باقیمانده در سطح بدن را نسبت به زمان رسم کنیم ، یک خط به دست می آید که نشان دهنده سینتیک درجه اول است .

نفوذ حشره کش ها از نقاط مختلف بدن حشرات

تاثیر مواد همراه در نفوذ حشره کش ها

روغن ها با چسباندن ذرات حشره کش به سطح بدن حشرات ، حل کردن و مخدوش نمودن لایه مومی اپیکوتیکول و نیز به هم زدن پیوستگی ساختمان پروتئین ها در داخل کوتیکول ، باعث نفوذ بهتر و در نتیجه تشدید اثر حشره کش ها می شود .

گرده هایی مانند خاک نرم و سیلیکاژن باعث ایجاد شکاف و جذب موم سطح کوتیکول شده و میزان نفوذ حشره کش هایی تماسی را به داخل کوتیکول افزایش می دهد .

نفوذ حشره کش ها در پوست بدن انسان

چگونگی تاثیر آفت کش ها

دستگاه عصبی و پیام عصبی

ویژگی های دستگاه عصبی حشرات

1- بر خلاف مهره داران ، پیام رسان سیناپس های عصب - ماهیچه در حشرات استیل کولین نیست . در حشرات پیام رسان اعصاب حرکتی برای تحریک ، اسید گلوتامیک (Glutaminergic ) و برای مهار کردن و پایداری ، گاما آمینو بوتیریک اسید (GABAergic ) می باشد . ولی لین پیام رسان ها در همره داران تنها در سیستم عصبی مرکزی وجود دارد .

2- در نخاع مهره داران ، سیناپس های بیشتر آکسون ها - جسم سلولی و یا آکسون - دندریت بوده و در ناحیه پیرامونی قرار دارد ، ولی در گره های عصبی حشرات سیناپس ها غالبا آکسون - آکسون بوده و در مرکز گره عصبی یا نروپیل قرار دارد .

3- در حشرات استیل کولین تنهادر دستگاه عصبی مرکزی وجود دارد . علاوه براستیل کولین ، پیام رسان های آمینی هم در دستگاه عصبی مرکزی حشرات وجود دارد . لازم به یادآوری است که میزان استیل کولین موجود در دستگاه عصبی مرکزی حشرات ، به طور نسبی از پستانداران بیشتر است . برای مثال در مگس خانگی و ملخ میزان استیل کولین به ترتیب 900 و 760 نانومول بر هر گرم وزن دستگاه عصبی مرکزی است در حالی که این میزان در خوکچه هندی و موش خانگی به ترتیب 30 و25 می باشد .

4- زنجیره عصبی شکمی حشرات که به منزله دستگاه عصبی مرکزی است در اعمال اعصاب پیرامونی دخالت دارد .

5- در حشرات اعصاب پیرامونی دارای میلین نیستند . ممکن است این ویژگی در اثر انتخابی حشره کش ها موثر باشد .

6- زنجیره عصبی حشرات از یک غلاف فیبری پوشیده شده ، که ورود ترکیبات را به آن محدود می کند .

7- محل اتصال عصب ماهیچه در حشرات بر خلاف پستانداران دارای صفحه انتهایی نیست ، بلکه شاخه های آکسون هر کدام به یک تار ماهیچه ای ختم می شوند .

8- دستگاه عصبی حشرات اکسیژن را مستقیما از راه دستگاه تنفس دریافت می کند .

نحوه تاثیر د.د.ت

چگونگی اثر حشره کش های پایریتروئیدی

پیام رسان عصبی (Neurotransmitters )

پیام رسان های عصبی در کیسه هایی در پایانه عصبی ذخیره شده . و از آمینواسیدها (گلوتامات و گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA ) ، آمین های بیوژن (نوراپی نفرین ، دوپامین ، سروتونین و اکتوپامین ) و پلی پپتید (انکه فالین و پروکتولین ) تشکیل شده اند . استیل کولین اولین پیام رسانی بود که تشخیص داده شد . این پیام رسان از پیش سیناپس آزاد می شود و بعد از طی کردن شیار عصبی در یک گیرنده پروتئینی موجود در پس سیناپس جای می گیرد . این جای گیری منجربه باز شدن کانال های یونی و غیر قطبی شدن غشای پیش سیناپس می شود . هنگامی که استیل کولین از گیرنده جدا می شد به وسیله استیل کولین استراز هیدرولیز شده و به کولین و استات تبدیل می شود . استیل کولین استرازی دارای دو جایگاه استراتیک و آنیونیک است ، که استیل کولین به ایندو جایگاه پیوند شده و یک کمپلکس آنزیم - سوبسترا تشکیل می دهد .

نحوه تاثیر حشره کش های فسفره وکاربامات

چگونگی مهار شدن استیل کولین استراز به وسیله ترکیبات فسفره و کاربامات را می توان به صورت زیر نشان داد . در این واکنش E آنزیم و LX مهارکننده است و I بخشی از آن است که درنهایت آنزیم را مهار می کند . میزان مهار آنزیم بوسیله دو عامل تعیین می گردد که عبارتند از غلظت E.IX و K3 بنابراین سرعت واکنش مساوی با

*

از طرف دیگر یک ثابت تفکیک (Kd ) مربوط به تشکیل آنزیم و مهارکننده از کمپلکس آنزیم - سوبسترا وجود دارد که مساوی :

*

ثابت مهارکنندگی یعنی Ki نیز از رابطه زیر محاسبه می شود :

*

هرچقدر اندازه Ki بزرگتر باشد مقدار بیشتری آنزیم مهار شده است . میزان آنزیم آزاد شده را می توان با استفاده از ثابت هیدرولیز (K4 ) کولین استراز فسفوریله یا کاربامیله شده به دست آورد . در عمل هیدرولیز 50%  از آنزیم کاربامیله شده ، در مدت 30 دقیقه کامل می شود ، در صورتی که 50% از آنزیم فسفوریله شده در مدت 480- 80 دقیقه هیدرولیز می گردد .