آفات کش سم بخش 3

فنیتروتیون (Fenitrothion ) (Sumithion )

فنیتروتیون  برای آفات مکنده مثل شته ، سن ، کنه و پسیل به سمیت زیاد دارد .

وقتی روی گیاه پاشیده می شود به سرعت به داخل گیاه نفوذ می کند (بیش از 50 درصد در مدت 24 ساعت ) ولی در طول آندوها انتقال نمی یابد . دوره پیش برداشت این حشره کش 20روز توصیه شده است . دوره پیش برداشت  یا دوره کارنس زمان بین آخرین سمپاشی و برداشت محصول است ، که با گذشت آن مقدار آفت کش موجود در محصول به پایین تر از حداکثر باقیمانده مجاز (MRL ) خواهد رسید .

علت سمیت کم این ترکیب برای انسان شکسته شدن پیوند ₃P-OCH است ، که در پستانداران پنج برابر سریع تر از حشرات صورت می گیرد .

تحقیقات نشان داده است که بعضی از حشرات مثل سن گندم نسبت به این ترکیب بسیار حساسند (LD50=0.5mg/kg ) ، بنابراین به عنوان ترکیب انتخابی شناخته شده است .

مصرف عمده این ترکیب در ایران برای مبارزه با سن گندم در سطح تقریبی یک میلیون هکتار است .

پروفنوفوس (Profenofos ) (Curacron )

این ترکیب در سال 1975 به وسیله شرکت سیبا- گایگی به عنوان یک حشره کش طیف وسیع برای مبارزه با آفات جونده و مکنده موثر است . نسبت 5/2 لیتر در هکتار ، علیه کرم غوزه مصرف می شود و محلول یک در هزار آن برای کنترل تریپس پیاز توصیه می شود .

فنتیون (Fenthion ) (Lebaycid )

حشره کشی تماسی گوارشی با اثرات نفوذی پایدار است و برای دفع اغلب مگس های زیان آور مانند مگس چغندر ، مگس میوه ، مگس زیتون و مگس خانگی به کار می رود .

2- خانواده دیازینون

ترکیبات این خانواده دارای اثر تماسی بوده و نسبتاً پایدارند . ترک کننده این آفت کش ها از نوع هتروسیکل است .

دیازینون (Diazinon )(Basudin )

دیازینون یک ترکیب فسفره تماسی است که هم در خاک و هم روی اندام هوایی گیاهان مصرف می شود .

دیازینون یک حشره کش طیف وسیع بوده وعلیه حشرات خانگی و آفات باغ ، گیاهان زینتی ، حیوانات دست اموز و حتی پشه ومگس در اصطبل ها مورد استفادهاست . برای مبارزه با آفات درختان میوه مانند کنه ها ، شته ها ، کرم گوجه ، کرم سیب ، کرم گلابی ، مگس گیلاس و پسیل گلابی 1 تا 5/1 کیلو پودر قابل تعلیق دیازینون 40% در هزار لیتر آب مصرف می شود . همین محلول برای سمپاشی عمومی پارک ها مورد استفاده قرار می گیرد .

گرانول دیازینون از سال 1355 در مبارزه با کرم ساقه خوار برنج در شمال ایران مصرف می شود . میزان مصرف آن علیه کرم ساقه خوار نسل اول 15 کیلو گرانول 10% و یا 30کیلو 5% بعد از نیمه خرداد است . برای نسل دوم گرانول 5% را به میزان 40-30 کیلو در اواخر تیر یا اوایل مرداد مصرف می کنند . گرانول بعد از پاشیده شدن در آب شکفته شده و دیازینون وارد آب می شود .

آزمایش نشان داده که گرانول دیازینون 10% به نسبت 20 کیلو در هکتار ، کرم سفید ریشه را بهتر از کاربوفوران ، لیندین و کلرپایریفوس کنترل می کند .

آزینفوس متیل (Azinphos-methyl ) (Gusathion )

حشره کش طیف وسیع با اثرات تماسی و گوارشی است . این ترکیب برای انسان و دام بسیار خطرناک وسمی است این حشره کش روی کنه های نباتی بسیار موثر است و بنابراین می توان در بسیاری از موارد آن بدون تشویش از افزایش جمعیت کنه ها به کار برد . مصرف ان در کشور ما علیه آفات درختان میوه است . برای مبارزه با کرم سیب و کنه های درختان میوه از پودر قابل تعلیق 20% به نسبت 2 در هزار مصرف می شود . یکی از آفاتی که نسبت به این سم حساسیت دارد و به خوبی دفع می شود کرم خاردار پنبه Earias insulama است . آزینفوس متیل را همراه با روغن ، برای دفع شپشک های مرکبات مقاوم به سایر سموم فسفره به کار می برند . آزینفوس همچنین به نسبت 5/1 در هزار همراه با روغن 1% برای کنترل پسیل زیتون زمستان گذران در نیمه دوم اسفند توصیه می شود . چون دوام این حشره کش به نسبتزیاد است از به کار بردن آن روی سبزیجات و میوه های زودرس باید خودداری کرد .

کلرپایریفوس (Chlorpyrifos ) (Dursban )

کلرپایریفوس یک حشره کش طیف وسیع است که اثر تماسی- گوارشی و تدخینی دارد. این ترکیب در خاک و همچنین روی اندام های هوایی کیاه به کار می رود . فعالیت آن در خاک حدود 2 تا 4 ماه دوام دارد . اثر تدخینی آن خوب است ، به طوری که از طریق فاز بخار از محل مصرف شده در خاک به نقاط همجوار منتقل می شود .

کلرپایریفوس نسبتاً برای انسان و حیوانات کم خطر بوده و در بعضی کشورها مصرف زیادی علیه حشرات خانگی مثل سوسری داشته است . درعین حال مصرف این حشره کش در نواحی مسکونی و روی بعضی از گیاهان از جمله گوجه فرنگی ممنوع شده است .

اتریمفوس (Etrimfos ) (Ekamet )

یک ترکیب طیف وسیع غیرسیستمیک با اثرات تماسی و گوارشی است .

به مقدار یک لیتر در هکتار ، علیه آفات راسته بال پولکداران ، سخت بالپوشان و دوبالان توصیه می شود .

50% این حشره کش به میزان یک لیتر در هکتار علیه کرم آلو و به میزان 2 لیتر در هکتار ، علیه برگخوارها مصرف می شود .

پیریمیفوس متیل (Pirimiphos-methyl ) (Actellic )

حشره کشی است که از راه های تماسی ،‌گوارشی و تنفسی بر روی عده زیادی از حشرات و کنه ها ی مضر برای گیاهان ، اثر می کند .

تعداد زیادی از حشرات مکنده ، از جمله شته ها ،‌سفید بالک ها ،‌شپشک ها ، زنجرک ها و سن ها ،‌از سخت بالپوشان : سوسک ها و سرخرطومی ها ،‌از پروانه ها:لاروهای شب پره ها و روزپرک ها همچنین لاروهای پروانه هایی که به داخل چوب حمله می کنند ( کرم خراط ) انواع تریپس ها ،‌راست بالان ( ملخ های مهاجر و بومی ) ، نسبت به این  ترکیب حساسیت نشان می دهند .

در صورتی که روی درختان میوه و نیز سبزیجات مصرف می شود دوره پیش برداشت آن دو هفته خواهد بود .

این ترکیب فشار بخاری معادل  mmHg^4- 10 در حرارت 20 درجه سانتی گراد دارد ، بنابراین به عنوان یک حشره کش تدخینی در انبارها مصرف می شود . عده زیادی از آفات انباری از جمله حشرات مقاوم به حشره کش های دیگر، نسبت به این ترکیب حساسیت دارند . در سیلوها و انبارها علاوه بر این که آفات را کنترل می کند تا چند ماه هم از آلوده شدن مجدد محصولات و مواد انبار شده به آفات جلوگیری می کند .

فوزالون (Phosalone) (Zolone )

فوزالون ترکیبی است که خاصیت حشره کشی و کنه کشی دارد و از راه تماس و گوارش روی آفات اثر می گذارد . این حشره کش سیستمیک نیست ، ولی درون لایه کوتیکولی گیاهان نفوذ کرده ودر کوتیکول برگ و پوست میوه جمع می شود. اما به هر حال داخل گیاه انتقال نمی یابد .

فوزالون به صورت امولسیون 35% عرضه می شود . این آفت کش روی شته ها ، شپشک ها ، پسیل ها ، لارو پروانه ها و سخت بالپوشان مؤثر است  .

فاصله بین آخرین سمپاشی  و برداشت محصول باید حداقل 15 تا 20 روز باشد . فوزالون به نسبت 2 لیتر در هکتار برای کنترل سرخرطومی یونجه به کار می رود . محلول فوزالون با گوگرد و تابل سازگاری ندارد .

متیداتیون (Methidathion ) (Supracide )

این ترکیب حشره کشی است که خاصیت کنه کشی هم دارد . اثر آن از راه گوارش و تماس نیز از راه تنفس دارای نفوذ عمقی در بافت های گیاهی است . در مورد حشراتی برگ های گیاه را به دور خود پیچیده و در حفاظ زندگی می کنند ،‌ بسیار مؤثر است . چند سالی است که نام آن در فهرست سموم توصیه شده نمی باشد .

2-    خانواده مالاتیون

مالاتیون ( Malathion )

مالاتیون یکی از قدیمی ترین و پرمصرف ترین حشره کش های فسفره می باشد این ترکیب اکثر سبزیجات و نیز درختان میوه مصرف می شود .

گیاهان خانواده کدوییان بدان حساسند. باقیمانده این حشره کش بعد از سمپاشی در سطح گیاه به سرعت از طریق واکنش های شیمیایی و آنزیمی و نیز تبخیر کاهش می یابد. اولین حشره کش تماسی طیف وسیع است که سمیت کمی برای پستانداران دارد و بنابراین دارای اثر انتخابی (Selective Action‌) است. اثر انتخابی این ترکیب به علت فعال شدن متابولیکی آن در بدن حشرات است.

مالاتیون به صورت مایع غلیظ امولسیون شونده 57% عرضه می شود و علیه شته ، تریپس و کنه مصرف دارد. برای مبارزه با آفت سبزی و جالیز به نسبت 2 لیتر در هکتار  سمپاشی می شود. مصرف دیگر مالاتیون در بهداشت ،‌برای مبارزه با پشه و مگس می باشد .

فنتوآت (Phenthoate ) (Elasan‌)‌(Cidial )

فنتوآت یک ترکیب تماسی گوارشی است که دوام کافی روی گیاهان دارد . روی عده ای از حشرات به خصوص لارو پروانه ها اثر خوبی دارد و ترکیبی  است که برای دفع حشرات مکنده مانند شته ها و سپردارها (شپشک ها ) و پسیل ها نیز مؤثر است . چون ترکیبی پایدار است ، فاصله بین آخرین سمپاشی و برداشت محصول باید حداقل 20 روز باشد .

اتیون (Ethion )

اتیون ترکیبی است که هم خاصیت حشره کشی و هم کنه کشی دارد و خاصیت آفت کشی آن مخصوصاً وقتی با روغن مخلوط گردد تقویت خواهد شد و قادر است شپشک ها و نیز تخم حشرات را از بین ببرد.

این حشره کش به صورت مایع غلیظ امولسیون شونده 47% موجود است و به نسبت 5/1 تا 2 در هزار برای مبارزه با شپشک ها و سپردارهای درختان میوه و مرکبات مصرف می شود. این ترکیب روی بعضی از ارقام سیب ایجاد گیاهسوزی می کند .

ترکیبات تماسی با پایداری کم

حلالیت این دسته از حشره کش ها و نیز عدم پایداری آنها در محیط آبی باعث می شود که این ترکیبات در محیط های بیولولوژیکی دوام چندانی نداشته باشند. اثر حشره کشی آنها فوری و تنها از راه تماس با حشره است . این دسته از آفت کش ها احتیاج به فعال شدن ندارند و مستقیماً می توانند به محل تأثیر حمله کنند . بنابراین اثر انتخابی نداشته و روی انواع مختلف حشرات یکسان اثر می کنند . این گروه شامل ترکگیبات زیرند:

تترااتیل پیروفسفات (Tepp‌) (Tetraethylpyrophosphate )

این حشره کش در آب به سرعت هیدرولیز و تجزیه می شود. بنابراین پس از آنکه در آب رقیق شد باید بلافاصله پاشیده شود و اگر محلول رقیق شده را مدتی نگهدارند خواص حشره کشی خود را از دست می دهد . این ترکیب در گذشته علیه شته و کنه استفاده می شد ولی مصرف آن در ایران ، اکنون منسوخ شده است .

یکی دیگر از سموم این گروه موینفوس (Mevinphos (Phosdrin) ) از لیست آفت کش های مصرفی در ایران حذف شده است .

ترکیبات فسفره سیستمیک

حشره کش های این گروه چربی دوست هستند ولی در عین حال در آب هم حل می شوند  و به طور کلی از ترکیبات فسفره گروه های قبل حلالیت بیشتری در آب دارند . خاصیت لیپوفیل بودن به آنها اجازة گذشتن از قشر مومی برگ را می دهد و خاصیت حل شدن در آب سبب می شود که این گونه ترکیبات در شیرة خام یا پرورده گیاه سمپاشی شده ،‌ به جریان بیفتند .

وقتی درباره آفت کش های سیستمیک صحبت می شود باید اندکی دقت کرد ./ کلمه سیستمیک این معنی را نمی دهد که آفت کش تنها از راه برگ به خوبی جذب شده و انتقال می یابد . بلکه آفت کش علاوه بر برگ می تواند از راه  ریشه و میوه و گاهی ساقه هم جذب شود.

دیگر کاربرد کلمه سیستمیک برای آفت کش های مختلف است ، در مورد حشره کش هاانتظار بر این است که یک ترکیب سیستمیک بتواند در شیره پرورده جریان پیدا کند و مثلاً وارد بدن حشره مکنده ای مانند شته شود . در مورد علف کش ها هم ترکیب بتید بتواند از راه برگ جذب شده و به ریشه برود و علف هرز چند ساله را کنترل کند . در حالی که بیشتر قارچ کش های ی که به عنوان سیستمیک شناخته می شوند قادر نیستند در شیره پرورده حرکت کنند و تنها معدودی از آنها وارد آوند آبکش می شوند .

شرط اصلی سیستمیک بودن ترکیبات از راه برگ ، دارا بودن توازن مناسبی بین چربی دوستی و آبدوستی است .

لاروها و سایر حشرات برگخوار به وسیله این حشره کش ها کنترل نمی شوند . چون مقدار کافی از شیره گیاهی که حاوی دز کشنده باشد ، وارد بدن آنها نمی گردد .

ترکیبات سیستمیک دارای چندین امتیازند :

-                                            اثر حشره کشی این ترکیبات با شسته شدن برگ به وسیله باران از بین نمی رود .

-                                            تحرک این مواد از طریق شیره گیاهی باعث می شود که نقاط سمپاشی نشده گیاه هم از تعرض آفت مصون بماند .

-                                            این ترکیبات اغلب به نقاط در حال رشد گیاه و مریستم انتهایی که برای رشد گیاه حیاتی است منتقل شده و آنها را در برابر آفات حفظ می کند و حتی اندام های گیاهی و سرشاخه هایی که در زمان سمپاشی شکل نگرفته اند نیز مصون می دارد .

-        پایداری آنها در حدود چند روز تا چند هفته است بنابراین به فواصل زمانی بعد از سمپاشی نیز قادر به کنترل آفاتند .

-        چون این ترکیبات دارای خاصیت تماسی ضعیفی هستند ، بنابراین حشرات مفید حتی اگر مورد اصابت قطرات آفت کش قرار گیرند از پا در نمی آیند . این موضوع از خطر طغیان آفات که در بیشتر مواقع به علت از پا در آوردن همزمان آفت و حشرات مفید است ، می کاهد ف ضعیف بودن خاصیت تماسی این حشره کش ها از این اصل سرچشمه می گیرد که بیشتر این ترکیبات بعد از ورود به درون گیاه تحت تأثیر متابولیسم داخلی ، فعال شده و توانایی اصلی حشره کشی و تحرک خود را پیدا می کنند .

-        حشره کش های سیستمیک علیه آفات مکنده مثل شته ها و کنه ها موثرند . همچنین علیه ناقلان عوامل بیماریزا نیز مصرف می شوند .

نفوذ به درون گیاه

1- مسیر آپوپلاست (Apoplastic ) : مسیر آپوپلاست شامل شبکه ارتباطی مرکب از فضاهای خالی بین سلولی و دیواره سلولی و سلول های آوند چوبی است .

الف) مسیر یوآپوپلاست (Euapoplastic ) حرکت در مسیر آپوپلاست بدون گذشتن از درون پروتوپلاسم .

ب) مسیر زودوآپوپلاست (Pseudoapoplitic ) : حرکت آپوپلاستی که گاهی با گذشتن از درون پروتوپلاسم همراه است .

2- مسیر سیمپلاست (Symplastic) : مسیر سیمپلاست شامل شبکه ارتباطی از پروتوپلاسم هاست که به وسیله پلاسمودسماتا به هم مربوط اند .

انتقال راه دور در داخل گیاه

1-    متحرک دراوند چوبی (Xylem-systemic )

2-    متحرک در آوند آبکشی (Phloem-systemic )

3-    متحرک در هر دو آوند (Ambi-systemic)

حشره کش های سیستمیک به چند گروه تقسیم می شوند :

1-    مشتقات تیواتو

این گروه دارای عامل تیواتری (CH₂-S-CH₂) بوده و در داخل گیاه ، گوگرد اکسیده شده و به مشتق سولفوکسید و سولفون تبدیل می شود .

اکسیداسیون معمولاً همراه با سمی تر شدن این ترکیبات است .

اکسی دیمتون متیل (Oxydemtonmethyl ) (Metisystox-R )

این ترکیب یک حشره کش سیستمیک و پایدار است که خاصیت کنه کشی هم دارد .

دیمتون ترکیبی است که روی گیاه به زودی تجزیه می شود ، ولی در درون گیاه به فرم های اکسیده یعنی سولفوکسید و سولفون تبدیل می شود که هر دو متابولیت خاصیت حشره کشی دارند . این ترکیب قابل اختلاط با اب است و به وسیله ریشه و برگ جذب شده و در شیره خام و پرورده جریان می یابد و گاهی در سلول ها جمع می شود .

در بازار به صورت مایع غلیظ امولسیون شونده 25% وجود دارد و برای مبارزه با آفاتی مثل شته و تریپس و زنجرک به نسبت 1- 5/0 لیتر در هکتار به کار می رود . در کشاورزی برای دفع شته سیب و شته پنبه به کار می رود .

تیومتون (Thiometon ) (Ekatin )

یک حشره کش سیستمیک است که خاصیت کنه کشی هم دارد و بیشتر برای کنترل شته وکنه به کار می رود . علیه تریپس و زنجره هم توصیه می شود .

ترکیبی است با بوی تند که به صورت مایع غلیظ امولسیون شونده 25% عرضه می شود و برای آفات مکنده حالت انتخابی دارد . میزان مصرف آنها در زراعت ها یک لیتر در هکتار و در حالتی که سمپاشی روی درختان میوه سردسیری ؛ مرکبات ومو صورت گیرد ،غلظت محلول مورد مصرف یک در هزار می باشد .

دوره پیش برداشت برای این ترکیب دو هفته است که باید حتماً رعایت شود .

از دیگر ترکیبات این گروه فوریت (Phorate(Timet) ) و دی سولفوتون (Disulfoton(Disyston)) هستند ، که در ایران مصرف نمی شوند .

مشتقات کاربوکسی آمید

مهم ترین ترکیب این گروه دی متوات

دی متوآت (Dimethoite ) (Rogor Roxion Perfecthion )

دی متوآت یک حشره کش سیستمیک و تماسی است که علیه کنه ها هم موثر است و در محیط قلیایی به زودی تجزیه می شود . با بیشتر حشره کش ها و قارچ ها نیز قابل اختلاط است .

این حشره کش دارای دامنه تاًثیر نسبتاً زیاد است و بر ضد آفات مختلفی مانند شته ، کنه قرمز سیب ، سپردارهای مرکبات (شپشک قهوه ای و شپشک واوی و غیره) و سفیده کلم مصرف می شود . دی متوآت برای مدت دو هفته خواص حشره کشی خود را روی گیاهان حفظ می کند . دی متوآت ها روی درختان میوه هسته دار مانند هلو ، گوجه ، زردآلو و غیره سوختگی ایجاد می کنند ، که این سوختگی با افزایش غلظت بیشتر می شود . بنابراین از به کار بردن آن روی این گیاهان باید خودداری کرد .

فورموتیون (Formothion ) (Anthio )

فورموتیون یک حشره کش ، کنه کش با خاصیت سیستمیک و تماسی است . امولسیون غلیظ 33% آن به نسبت 2 لیتر در هکتار ، علیه حشرات مکنده روی چغندرقند توصیه می شود .

فسفامیدون (Phosphamidon ) (Dimecron )

فسفامیدون حشره کشی است که دارای خواص سیستمیک بسیار زیاد است و فرم تجارتی آن به رنگ بنفش مایل به آبی است . این ترکیب را می توان با کلیه حشره کش ها و قارچ کش هایی که خنثی باشند مخلوط کرد . این حشره کش سمیت بسیار شدیدی برای زنبور عسل دارد . خاصیت سیستمیک این ترکیب بسیار شدید است و می تواند هم از راه ریشه و هم از راه قسمت های هوایی گیاه به خصوص برگ نفوذ کند و در تمام قسمت های هوایی گیاه منتشر شود . دوام این حشره کش در گیاه در حدود 2 هفته و دوره پیش برداشت آن حدود 20 روز است .

مونوکروتوفوس (Monocrotophos ) (Azodrin , Nuvacron )

مونوکروتوفوس ترکیب حشره کش فسفره ایست که دارای دامنه تاًثیر زیادی روی آفات بوده و یکی از پرفروش ترین حشره کش هاست . این ترکیب دارای خاصیت حشره کشی و کنه کشی و یک ترکیب قوی تماسی سیستمیک است که دارای قدرت پایداری روی گیاه می باشد . همچنین برای مبارزه با آفات گیاهانی مانند برنج ، ذرت ، سوژا ، چغندرقند ، درختان میوه ، سیب زمینی و سبزیجات و توتون نیز به کار می رود .

حشره کش مورد بحث به صورت مایع قابل حل درآب 40% وجود دارد و مصرف عمده ان بر ضد آفات پنبه است و به نسبت 2 لیتر در هکتار مصرف می شود .

همچنین روی ظروف آهنی و برنجی ایجاد خوردگی می کند .

3- سایر ترکیبات سیستمیک

تری کلروفن (Trichlorofon ) (Diptrex ; Neguvon )

پودر قابل حل 80% موجود است و برای مبارزه با لارو پروانه ها ، آفات برنج ، مو ، سوسک های پوست خوار درختان و همچنین علیه مگس ها نیز مصرف می شود. برای مبارزه با کنه های حیوانی و طیور نیز مصرف دارد . این حشره کش دوام چندانی نداشته و به DDVP تبدیل می شود .

اسفات (Acephate ) و متامیدوفوس (Methamidophos )

اسفات طیف وسیعی از حشرات جونده و مکنده را کنترل می کند ، شته ، تریپس ، زنجره ولاروبال پولکداران نسبت به آن حساس هستند و در مدیریت کنترل آفات سبزیجات مفید است .

اسفات در داخل گیاهان هیدرولیز شده و به متامیدوفوس تبدیل می شود . متامیدوفوس (LD50=15.6mg/kg ) سمی تر و دارای خواص سیستمیک بیشتریاز اسفات (LD 50=1450mg/kg ) است وعلاوه بر مؤثر بودن روی حشرات جونده و مکنده ، خاصیت کنه کشی هم دارد .

هپتنفوس (Heptenthos ) (Hostaquick )

هپتنفوس یک حشره سیستمیک است که علیه حشرات مکنده و اکتوپارازیت ها مصرف می شود. این ترکیب با اثر اولیه سریع ، مدت کوتاهی روی سطح سمپاشی شده گیاه باقی می ماند ودر داخل بافت های گیاهی نفوذ کرده و به سرعت انتقال می یابد . این حشره کش به صورت مایع غلیظ امولسیون شونده 50% موجود است و اغلب علیه آفات جالیز مثل شته و تریپس به نسبت یک در هزار مصرف می شود . دوره پیش برداشت حشره کش هپتنفوس در شرایط آب و هوایی کرج روی خیار رقم دامینوس 5 روز است .

ترکیبات فسفره که خاصیت تدخینی دارند

دیکلرووس (Dichlorvos ) (DDVP,Nogos)

مقاومت حشرات در برابر حشره کش ها

عواملی که باعث بروز و گسترش مقاومت می شوند

عوامل ژنتیکی

فراوانی و غالب بودن آلل های مقاوم. سرعت بروز مقاومت در یک جمعیت حشره تا اندازه زیادی به وجود ژن های مقاوم در جمعیت بستگی دارد .

سابقه مصرف حشره کش . در بعضی موارد مصرف یک حشره کش روی یک جمعیت باعث می شود که حشره علاوه بر مقاوم شدن در برابر آن حشره کش به یک حشره کش دیگر هم مقاومت نشان دهد . این حالت را مقاومت تقاطعی (Cross resistance ) می گویند ، اصطلاحاً شرطی شدن (Conditioning ) بدین معنی که اگر جمعیتی از یک حشره ، به یک گروه حشره کش مثل الف مقاوم شود ، در برابر گروه دیگری مانند ب ، سریعتر از نژادی که سابقه مقاومت ( در برابر الف ) را ندارد ، مقاومت نشان می دهد . برای مثال حشره مقاوم به دیلدرین به سرعت در برابر کارباریل مقاوم می شود.

سازگاری . مربوط به مستعد بودن حشره برای نشان دادن مقاومت تحت فشار حشره کش است ، به طوری که ، اگر فشار حشره کش را از میان برداریم عامل انتخاب برای جمعیت مقاوم هم از بین می رود . وجود و اندازه هزینه سازگاری (Fitness cost ) نرخ گسترش مقاومت را کاهش خواهد داد.

عوامل زنده

عوامل زیست شناختی عبارتند از :

1-    تعداد نسل

2-    زاد آوری

عوامل رفتاری مؤثر در گسترش مقاومت به شرح زیرند :

1-    تحرک و مهاجرت و درجه جدا افتادن

2-    پلی فاژ بودن

3-    پناهگاه (Refugia )

ج) عوامل کاربردی (Operational )

عوامل کاربردی مؤثر در تکامل مقاومت ، شامل عوامل وابسته به آفت کش و کاربرد آن است .

1-    دز مصرفی .

2-    پایداری حشره کش مصرفی .

3-    سمپاشی های پی در پی .

4-    سابقه مصرف حشره کش ها

سرنوشت آفت کش ها در محیط زیست

آفت کش ها در طبیعت جابه جا می شوند و علاوه بر انتشار در داخل یک محیط ، از محیطی به محیط دیگر می روند .

تحرک آفت کش ها در آب  

دیکلروس یک ترکیب فرا ر تماسی گوارشی است که پایداری چندانی ندارد . فشاربخار این حشره کش mmgh10  * 2/1در 20 درجه سانتیگراد است که در حدود 1000 برابر بیشتر از سایر ترکیبات فسفره است . به همین دلیل آن را در افشانه های حشره کش به کار می برند . می توان آن را برای تدخین گلخانه ها و ضد شته و کنه به کار برد در این صورت 20 میلی گرم از این ترکیب برای هر متر مکعب فضای گلخانه کفایت می کند .

در ایران به صورت امولسیون 50 % موجود است و مصرف عمده آن روی آفات جالیز نظیر شته ، تریپس و عسلک است که در این صورت به نسبت 5/1 تا 2 در هزار مصرف می شود همچنین برای مبارزه با لارو پروانه فری از محلول 2 درهزار آن می توان استفاده کرد از ترکیبات دیگری که خاصیت تدخینی دارند TEPP است .

ترکیبات فسفره که به صورت گرانول مصرف می شود

این ترکیبات اغلب در خاک مصرف می شود از جمله این ترکیبات یکی دیازینون است فوریت (Phorate )و دیسولفوتون (Disulfoton )از ترکیبات دیگر این گروهند .

ترکیبات فسفره که علیه پارازیت های حیوانات اهلی به کار می روند

کومافوس(Coumaphos )

این ترکیب برای مبارزه با کنه ها و شپش ها و کک های حیوانی به کار می رود. محلول هایی که با ان تهیه می شود برای حمام دادن دام ها مورد استفاده قرار می گیرد و در حدود ده ماه خاصیت کنه کشی خود را حفظ می کند . این محلول روی تمام مراحل زندگی کنه ها مؤثر است . همچنین در بازار به صورت پودر قابل تعلیق 30% موجود است که یک کیلو از ان را با 600 لیتر آب مخلوط کرده و برای سمپاشی یا حمام دادن دام استفاده می کنند . برای اینکه آب حمامی که با این ترکیب تهیه می شود به جلبک آلوده نشود 50 گرم کات کبود به هر متر مکعب مایع اضافه می کنند . کومافوس با نام تجاری پیریزین (Perizin )در کندو های زنبور عسل برای کنترل کنه واروآ استفاده می شود .

ترکیبات کاربامات

Carbamate compounds

فیزوستیگمین(Physostigmine) یک ترکیب کاربامات طبیعی است که خواص ضد کولین استرازی دارد و سابقاً در غرب آفریقا در محاکمه متهمان به وسیله جادوگران مورد استفاده قرار می گرفته است . ترکیبات کاربامات اولیه بر اساس این ماده آلکالوئیدی که در گیاه Calabar bean وجود دارد .                     o                         

کاربامات ها مشتقات اسیدکاربامیک Hoc      Nh2 هستند که دو صفت عمده دارند؛ نخست این که تأثیر آنها سریع است و دوم این که به وسیله موجودات زنده با سرعت مناسبی تجزیه می شوند . متابولیسم این ترکیبات در داخل بدن آفت ، پایه تأثیرات انتخابی بعضی از ترکیبات این گروه است . بعلاوه در داخل گیاهان تجزیه می شوند که این موضوع از تجمع خطرناک باقیمانده این ترکیبات می کاهد .

ترکیبات کاربامات روی شته ها و مگس ها و بعضی از حشرات کوچک دیگر اثرات نیکویی دارند ولی در مبارزه با کنه های نباتی همیشه نتیجه رضایت بخش نمی دهند .

کاربامات ها ضد کولین استراز هستند و چگونگی تأثیر آنها تقریباً شبیه حشره کش های فسفره است و برای معالجه کسانی که این ماده مسموم شده اند از سولفات دوآتروپین استفاده می کنند .

ترکیبات تماسی کاربامات

کارباریل(Carbaryl )

کارباریل هم از راه تماسی و هم از راه دستگاه گوارش مؤثر است ، همچنین اندکی خاصیت سیستمیک دارد . امتیاز این ترکیب مربوط به کم بودن سمیت پوستی و گوارشی آن برای پستانداران و نیز وسعت دامنه تأثیر آن روی حشرات مختلف است .

کارباریل به صورت پودر قابل تعلیق در آب 85% موجود است ودر کنترل حشراتی مانند برگخوار پنبه و چغندر و سویا ونیز کرم غوزه پنبه و کرم سرخ پنبه وهمچنین سر خرطومی ها به مقدار یک و نیم تا دو کیلو کارباریل خالص در هر هکتار مصرف می شود . این حشره کش با اغلب حشره کش ها و قارچ کش ها به جز محلول بر دو و جوشیده آهک و گوگرد قابل اختلاط است ولی در نواحی مرطوب درختان سیب را تا دو هفته پس از ریختن گلبرگ ها نباید با این ترکیب سمپاشی کرد یکی از مصارف عمده آن در تولید میوه برای کشتن آفات و تنک کردن میوه روی درختان است . کارباریل برای این منظور در سطح قسمت در میلیون مصرف دارد . همچنین روی کنه های حیوانی مؤثر است ، ولی روی کنه های نباتی اثری ندارد .