کاشت هندوانه به روش آبیاری نواری

کاشت هندوانه به روش آبیاری نواری

مشخصات :

کدوئیانCucurbitaceae تیره Citrullus vulgaris schard – Citrullus lanatus Thnub نام لاتین Water – melon نام انگلیسی هندوانه نام فارسی بطیخ نام عربی

گیاه شناسی:

هندوانه بومی مناطق گرم آفریقاست و در قرن شانزدهم به اروپا آورده شدو سپس از اروپا به آمریکا منتقل و کشت آن شروع گردیده. در بعضی از نوشته ها چنین مشهود است که مصریان قدیم و از اسپانیائی ها هندوانه را می کاشتند و از میوهآن استفاده غذایی می نمودند.

هندوانه گیاهی است یکساله و علفی ، سیستم ریشه ای هندوانه قوی و کامل است و از ریشه های فرعی و تارهای کشنده تشکیل می شود. قطر ریشه اصلی در نزدیکی یقه به 1 تا 5/1 سانتی متر ( در هندوانه های خودرو 5 تا 7 سانتی متر) و به فاصله 25تا 30 سانتی متر دورتر از یقه بشدت از قطرش کاسته شده و به شکل رشته نازک نخ مانندی عمودی در زمین فرو می رود.

ریشه هندوانه رشد عمیقی دارد ودر بعضی از خاک ها تاید تا عمق ( به عمق 1 حتی بیشتر)نفوذ نماید ریشه های فرعی بلافاصله از قسمت بالای ریشه اصلی بطور مایل منشعب شده و در عمق 20 تا 30 سانتی متری خاک پراکنده می شوند. ریشه های فرعی درجه یک معمولاً طویل تر از ریشه اصلی بوده و طول آنها ممکن است به 4 تا 5 متر برسد. ریشه های فرعی درجه یک به نوبه خود به ریشه های فرعی درجه 2 و 3 منشعب می شوند. سیستم ریشه ای یک بوته هندوانه ممکن است 7تا 10 متر مکعب حجم خاک را فرا گیرد.

ساقه هندوانه خزنده—(طول شاخه های خزنده آن شاید به 4-5 متر برسد)نازک و طویل با مقطع پنج ضلعی مدور و کرکدار نازک است. طول ساقه ممکن است 4 تا 5 متر برسد. از ساقه اصلی ساقه های فرعی منشعب می شوند .

برگ های هندوانه قلبی شکل با بریدگی های عمیق و به رنگ سبز خاکستری و با دمبرگ طویل و بدون گوشوارک است.

هندوانه گیاهی یک پایه بوده وگل های نر و ماده آن بطور جداگانه روی یک بوته قرار دارند گل ها در محور برگ ها به صورت انفرادی قرار می گیرند تعداد گل های نر همیشه بیشتر از گل های ماده است .

جام گل کامل و زنگوله ای شکل بوده واز 5گلبرگ زرد لیمویی یا سبز متمایل به زرد که درقاعده متصل به کاسه گل می شوند تشکیل شده است .

تخمدان ها پوشیده از کرک و دارای 3 تا 4و گاهی 5 حجره هستند مادگی گل کوتاه و پرچم های گل ماده ناقص اند.

معمولاً گرده هانیز در گل ماده ناقص اند ولی گاهی اوقات ممکن است دارای استعداد باروری نیز باشنددر بعضی از ارقام هندوانه گل های ماده بدون پرچم نیز دیده می شود. گل نر علاوه برجام گل دارای 5 پرچم است که چهار تای آن 2به2 بهم چسبیده و یکی آزاد است. پرچم ها به کیسه های زرد رنگ گرده منتهی می شوند .

از زمان های قدیم انواع مختلف هندوانه رابه دو دسته تقسیم می کرده اند.

—1) هندوانه های پوست نازک

انواع پوست نازک بیشتر برای مصارف محلی و مراکز فروش نزدیک به محل تولید می باشد

—  2) ارقامی که دارای پوست کلفت

انواعی که دارای پوست کلفت می باشند قابل حمل ونقل به نقاط دور و نزدیک و نگهداری آن در انبار آسانتر است .

تقسیم بندی دیگر ارقام براساس زمان رسیدگی :

—زودرس 70-80 روز

—میان رس 80-90روز

—دیررس 130-140 روز

—می توان هندوانه را در مکان های سرپوشیده وگرم خزانه گیری کرد وبه محض مساعد شدن هوا به محل اصلی منتقل نمود

—آزمایش های مختلف نشان داده است که تهیه مالچ واستفاده از آن (بخصوص پلاستیک سیاه )   به زود رسی محصول در این مناطق کمک می کند

—ارقام زود رس در مدت 70تا 80 روز میوه می دهد

—ارقام میان رس به 80 تا 90 روز

ارقام ایرانی هندوانه عبارتند از :

هندوانه قرق

هندوانه خانمی

هندوانه شریف آباد (پوست خیلی نازک اندازه و متوسط، شکل گرد و گوشت قرمز ، طعم شیرین و مطبوع)

هندوانه محبوبی

هندوانه پوست سفید همدان (پوست کلفت و سفید رنگ)

ارقام خارجی هندوانه:

ارقام خارجی هندوانه که کشت بعضی در ایران نتایج خوبی داده است که بیشتر انواع مختلف آمریکایی است که پس از جنگ جهانی دوم به ایران وارد شده است.

چار لستون گری  Charleston Gray دوره رشد 130-140 روزه در ایران معروف به هندوانه مهندسی که  برای حمل ونقل بسیار خوب است میوه ها بزرگ وکشیده می باشند رنگ پوست سبز پسته ای روشن ، پوست میوه کلفت ومحکم رنگ گوشت قرمز روشن بسیار مرغوب ترد وشیرین می باشد برای مناطق گرمسیری مناسب تر است درسایر نقاط نیز نتیجه خوبی داده است . این واریته به بیماری لک سیاه حساس می باشدونسبت به آنتراکنوز وپژمردگی فوزاریومی مقاوم است  .

دیکیس کوئینDixie Queen دوره رشد 130-140 روز وبرای حمل ونقل به بازار های نزدیک وکشت در مزارع اطراف شهر ها مناسب است رقمی است نسبتاً زود رس پوست میوه سبز کمرنگ با نوارهای نازک ونیمه سخت گوشت قرمز روشن ترد توپر شیرین شکل میوه گرد کمی کشیده .این هندوانه به پژمردگی مقاوم است .

فرفاکس Fairfaxدوره رشد 130-140 روز رقمی است بیضی کشیده درشت با پوست سبز روشن راه راه بدلیل ضخامت پوست برای حمل ونقل به نقاط دور دست مناسب میباشد گوشت آن قرمز شیرین پر آب تو پر بدون الیاف می باشد . تنها عیب آن درشتی خیلی زیاد آنست که بعضی میوه ها 15-20 کیلو گرم می رسد . برای فروش در بازار  شهرهای بزرگ مناسب است .

چیلیان بلاک ChilianBlackدوره رشد 130-140 روز که میوه ها کروی متوسط پوست سبز روشن با نوارهای سبز تیره ونازک بهمین دلیل قابل حمل ونقل به نقاط دور دست نمی باشد برای بازارهای نزدیک شهر ها توزیع می شود چون زیاد بزرگ نمی شود فروش آن آسانتر است  .

وبلاک دایموندBlack Diamond (Cannon ball)

نیاز اکولوژیکی:

هندوانه یک گیاه فصل گرم می باشد و نسبت به گرما بیشتراز سایر گیاهان تیره کدوئیان مقاوم است هندوانه مخصوص مناطقی است که دارای تابستان طولانی و گرم هستند. از این رو تابستان های خشک و یا نسبتاً مرطوب برای آن مناسب می باشد.

شیوع بیماری های که به برگ آن حمله می کنند در نواحی مرطوب بیشتر ازنواحی خشک است در مناطقی که طول دوره گرما کمتر از 120 روز است باید از ارقامیاستفاده کرد که میان رس و یا زود رس باشند .در غیر اینصورت میوه نارس باقی می ماند وشیرین نمی شود.

خاک:

هندوانه خاک‌های شنی وسبک راکه از نظر مواد آلی غنی باشد واز زهکشی خوبی برخوردار باشند می پسندد . در خاک های رسی هم محصول خوبی می دهدبه شرط آنکه آب تحت الارض در پائین نگهداشته شود . در خاک های حاصلخیز و زهکشی شده شنی رسی و لومی شنی ، بهترین خاک برای رشد هندوانه است . خاک‌های کمی اسیدی تاpH خنثی مناسب کشت هندوانه می باشدpH بین 6 تا 7 برای کشت هندوانه بسیار مناسب است.

مقداربذر :

—میزان مصرف بذر برای یک هکتار 3-4 کیلوگرم می باشد بذور هندوانه را موقعی می کارند ، که دمای محیط به 20 درجه سانتی گراد رسیده باشد .

—نظر به اینکه هندوانه به سرماحساس است

—بنابراین تا برطرف نشدن کامل سرما باید از کاشت بذر در هوای آزاد خود داری کرد وبذر هندوانه در دمای بین 25 تا 30 درجه سانتی گراد جوانه زده و سبز می شود.

—درکلیه روش های کشت در اراضی شور می بایست از مقدار بیشتری بذر نسبت به اراضی شیرین در هنگام بذر پاشی استفاده نمود تا ازسطح سبز خوبی برخوردار شد.

—درصورت تکرار کشت در سال بعد در هنگام شخم می بایست ابتدا شوره های حاصله روی

—سطح خاک را جمع آوری نموده وسپس نسبت به شخم اقدام نمود که به صلاح نمی باشد.

آماده سازی زمین:

برای کاشت هندوانه زمین را درپائیز سال قبل شخم زده و آنرا به حال خود می گذارند . کلوخ های حاصله از شخم در فصل زمستان توسط سرما و یخبندان پوک و نرم شده و در بهار قبل از کاشت، زمین را 1 الی2 بار دیسک می زنند تا خاک کاملاً نرم شود و سپس اقدام به کشت می کنند ومی توان با کود سبزیا کود حیوانی خاک های نامناسب را اصلاح نمود.

احتیاجات کودی:

کودهای زیر شخم

—کودهای فسفاته و پتاسه بهتر است قبل از کشت حدود 3-4 ماه در شرایط مرطوب و 6 الی 8 ماه در شرایط خشک به زمین اضافه نمود و توسط شخم یا دیسک زیر خاک نمود تا در هنگام کاشت کودها تجزیه و مورد استفاده گیاه قرارگیرد.

—میزان مصرف کود حیوانی بین 15تا 20 تن در هکتار است.

—مقدار250- 300کیلو گرم ازت

—مقدار150-180 کیلو فسفر

—مقدار70-80 کیلوگرم پتاسیم در هکتار

—در خاکهای شنی در مقایسه با خاکهای سنگین باید به مقدار بیشتری در نظر گرفته شود

—مصرف 5-10 تن در هکتار حیوانی پوسیده توصیه می شود

احتیاجات کودی هندوانه:

احتیاجات کودی هندوانه نسبت به پتاس و ازت زیاد است ولی نیازفسفر در این گیاه نسبتاً کم است با توجه به غنی بودن اکثر خاک های ایران نسبت به پتاس نیازی به مصرف آن نمی باشد.

مقداروطریقه مصرف کود اوره در هندوانه:

مقدار 300 کیلوگرم اوره در 4 مرحله

1- هنگام کاشت

2- هنگام منشعب شدن شاقه

3- دقیقاً قبل از میوه دهی

4- بعد از تشکیل اولین میوه

کودهای سرک

بهتراست کودهای که امکان محلول پاشی را دارند را با مقدار مناسب بصورت محلول پاشی استفاده نمود تا کمتر مشکلات شوری خاک را بوجود آورند . البته بهتر است در هنگام محلول پاشی از آب شیرین و مناسب استفاده گردد تا از تنش و استرس شوری گیاه در امان باشد. بهتر است کود فسفات وپتاس براساس آزمون خاک انجام شود بهتر خواهد بود .

مصرف کود اسید بوریک دراراضی شور توصیه نمی شود .

هندوانه به کمبود منگنر ، بور، آهن ، روی و کلسیم بسیار حساس است .محلول پاشی کود های محتوی این عناصر غذایی در بعضی حالات در بهبود کیفیت هندوانه سودمند می باشد .

کاشت:

معمولاً بذر پاشی هندوانه در زمین اصلی انجام می گیرد بدین منظور 1 یا 2 روز قبل از آن بذر را در پارچه مرطوب تحت دمای حدود 25 درجه سانتی گراد نگه می دارند و بدین ترتیب عمل جوانه زنی و سبز شدن تسریع می شود.

زراعت هندوانه معمولاً به صورت کپه ای انجام می گیرد بدین صورت که در محل های تعیین شده گودال هایی به عمق 20 تا 25سانتی متر و به فاصله 75 تا 80سانتی متراز همدیگرحفر کرده وکود های توصیه شده را در کف گودال ریخته وروی آن رابا کود حیوانی پوسیده پوشانده (بهتر است مقداری کود دامی پوسیده را با خاک مخلوط کرده تا علاوه بر تقویت مواد غذایی خاک گرمای زمین را نیز تا حدودی حفظ کند).

سپس مقداری خاک الک شده بر روی آن ریخته و به منظور کاشت تعداد3 الی 4 بذر جوانه زده سالم و ضدعفونی شده را روی بستر تهیه شده به نحوی قرار می دهند که ریشه چه ها به طرف پائین قرار گیرد. آن وقت روی بذر را با یک لایه نازک خاک نرم می پوشانند وبلافاصله با آب پاش آبیاری می کنند در این روش فاصله ردیف ها را 1/5یا 2 متر درنظر می گیرند کاشت مکانیزه هندوانه نیز در بعضی کشورها رایج است نوع کشت ردیفی است و پس از نمو کافی، بوته های اضافی را به فواصل معین تنک می کنند.

روش دیگر کاشت هندوانه:

روش دیگر کاشت هندوانه که بیشتر در کشورهای خارجی رایج است استفاده از گلدان های توربی است. داخلاین گلدان ها را حدود سه چهارم با مخلوطی از خاک و برگ و کود دامی پوسیده و خاک باغچه پر کرده و روی آنرا تعداد 1 الی 2 بذر که قبلاً خیس کرده اند قرار می دهند آن وقت روی بذر را با مقدار خاک نرم و سبک می پوشانند و بلافاصله آبیاری می کنند پس ازآنکه گیاه دو برگه شد آنها را همراه با گلدان در زمینی که قبلاً آماده شده است بادست و یا با ماشین نشاء کار در داخل خاک قرار می دهند. در موقع انتقال نشاء همواره باید نشاء را با مقداری خاک به زمین اصلی انتقال داد (حساس بودن نشاء به جابجایی) وبا این که از گلدان های توربی استفاده نمود.

بهبود کیفیت در برخی محصولات در مناطق شور را می توان بالا رفتن قند در چغندر، خربزه ،هندوانه ، هویج و همچنین کیفیت نانوایی گندم را نام برد

آبیاری های نوین

 توجه:

کلیه آبیاری های نوین ( سوپردریپ –بارانی – قطره ای تحت فشار - تراوا ... ) در زمین و آب شور بعلت مصرف کم و بهینه آب صحیح نمی باشد چون درزمین و آب شور می بایست از آب بیشتری استفاده نمود تا از تشکیل نمک بر روی سطح خاک و تشکیل نمک بصورت پیاز رطوبتی در اعماق خاک جلوگیری بعمل آورد پس در زمین و آب شور بحث راندمان آبیاری چندان صحیح نمی باشد چون با تخریب خاک مواجه می باشیم.

توضیح اینکه نیاز آبی هندوانه ازاول تا آخز بسته به شرایط اقلیمی منطقه حدوداً 15 بار می باشد.

داشت:

بوته هندوانه برای رشد اولیه خود احتیاج به گرما و رطوبت کافی دارد. بنابراین زمانیکه زمین هنوز گرم نشده است می بایست از بذر پاشی خودداری نمود. در روش کاشت کپه ای پس از آنکه بوته ها به اندازه کافی رشد کردند یک یا دوبوته قوی را نگه داشته و بقیه را تنک می کنند. در تنک کردن و یا حذف بوته های اضافی باید دقت نمود. دفع علف های هرز و سله شکنی خاک را می توان به علت عریض بودن فواصل کاشت توسط دیسک و یا کولتیواتور انجام داد.

مناطقی که دارای تابستان های گرم و خشک هستند. باید به امر آبیاری توجه کافی داشته باشند زیرا بسیار مشاهده شده که هندوانه‌ها در اثر کم آبی رشد کافی نکرده و اندازه آن کوچک باقی مانده و یا به علائم سوختگی دچار شده اند کمبود کلسیم نیز می تواند در ته میوه سوختگی ایجادکنداین ضایعه که به سوختگی گلگاه معروف است در اکثر هندوانه های رقم چارلستون گری مشاهده می شود هرس هندوانه به سادگی انجام می گیرد برای این کار ساقه اصلی را بعد ازبرگ سوم و ساقه های فرعی را جداگانه بعد از برگ پنجم قطع می کنند.

کم کردن تعدادمیوه در روی بوته یکی از اعمالی است که باید در مورد هندوانه انجام شود .ارقامی که تولید بااندازه بزرگ می کنند ، بهتر است تعدادمیوه به دوعدد تقلیل یابد . ولی در ارقامی که تولید میوه های کوچک می کنند ، می توان تعداد 3-5 عدد میوه رادر هر بوته باقی گذاشت .

مواظبت های زراعی

—کم کردن تعداد میوه در روی بوته یکی از اعمالی است که باید در مورد هندوانه انجام شود

—ارقامی که تولید میوه با اندازه های بزرگ می کنند ، بهتر است تعدادمیوه

—به دو عدد تقلیل یابد

—ولی در ارقامی که تولید میوه های کوچک می کنند می توان تعداد 3-5 عدد میوه در هر بوته باقی گذاشت

—مبارزه با علف های هرز از ابتدای رشد بوته ها

—سله شکنی در اولین فرصت بعد ازاینکه بوته های جوان از خاک خارج شدند

—دادن مقدار کود سرک توصیه شده در مراحل رشدی تعیین شده

—کنترل آفات وامراض بمحض بروز اولین علائم خسارت

آفات هندوانه:

آگروتیس (کرم طوقه بر)

—استفاده از سموم سوین کارباریل به مقدار 20کیلوگرم و یا کلرپیریفوس20کیلوگرم در هکتار بصورت طعمه پاشی هنگام غروب آفتاب همراه با مقداری با خاک قند

—توجه:وقتی که لاروها متوسط ودرشت باشند 50کیلوگرم طعمه مسموم

—مبارزه زراعی :شخم عمیق بعد از برداشت محصول

—از بین بردن علف های هرز

شته جالیز

  —شته جالیزمانند دیگر شته ها با مکیدن شیره گیاهی باعث پیچیدن برگ ها وعدم رشد سر شاخه ها می گردد.به علاوه عسلک فراوان حاصل از ان روی گیاهان را می پوشاندکه قارچ های ساپروفیت روی ان رشد کرده و باعث فوماژین می شوند. ناقل 70 نوع بیماری ویروسی در گیاهان می باشد.

—در شرایط عادی طول عمر یک حشره از بدو تولد تا مرگ یک ماه طول می کشد

—کنترل شیمیایی شته جالیز:

—اگر شته ها موجب پیچیدگی برگ شوند یا تولید گال نمایند از سموم سیستمیک مانند اکسی دمتون متیل (متاسیستوکس) و تیومتون (اکاتین) استفاده می شود

—ولی اگر موجب پیچیدگی نشونداز پریمیکارپ (پریمور) که یک شته کش اختصاصی است استفاده می شود.

—برای مبارزه با شته های سبزی و جالیزی از هپتنوفوس(هوستاکوییک)استفاد ه می شود.

—1. دیکلرووس(ددواپ) EC50% و 2-1.5 در هزار

—2. پیریمیکارب(پریمور) wp50% و 0.7- 0.5 کیلوگرم درهکتار

—3. هوستاکوئیک EC50% و 1لیتر درهکتار

—4. پی متروزین(چس) WG50%و 0.5 کیلو گرم

—5.پی متروزین(چس) WG25%و 1 کیلو گرم

—6.هپتنفوس EC50% الیتر

—تعداد1-2 نوبت در صورت آلوده بودن

تریپس :

           روش های کنترل :

 زراعی ( کنترل علف های هرز )

بیولوژیکی ( کفشدوزک - تریپس شکارگر - کنه شکارگر - سن های شکارگر )

کنترل شیمیایی ( دیکلرووس و سومیسیدین ۲۰ درصد به نسبت ۷/۰ لیتر در هکتار )یا با سموم جدید (سم کراکراون ویا باسم موس پلان )به محض مشاهده

مگس جالیز وخربزه

—اولین سمپاشی زمانی است که اکثر میوه ها به اندازه فندقی باشند

—به تعداد3-4نوبت سمپاشی ها به فاصله 6 روز از هم درصورت نیاز

—با سم فوزالن پی 35% ECبه نسبت 1/5 لیتر

—تری کلروفن 80% spبه نسبت 1/5کیلوگرم

—دیازینون 60% ECبه نسبت1/5لیتر

—دیمتوات40% ECبه نسبت1/5 لیتر

—مبارزه زراعی

—از طریق گل گیری ، جمع آوری وانهدام میوه های آلوده

مگس مینوز

—استفاده از سم کلرپیریفوس به نسبت 5/1 لیتر

—درموقع بعداز غروب آفتاب

—در 3 نوبت

—از اواسط تیر ماه به بعد

—محلول پاشی هر 8 روز میتواند تکرار شود

—از بکاربردن سم فوق برروی خربزه مشهدی بدلیل گیاه سوزی خودداری شود ودر سایر وایته های خربزه از سم فوق به مقدار یک لیتر توصیه می شود

انواع کنه ها

—در 1-2 نوبت به فاصله حداکثر 10 تا 15 روز بارعایت دوره کارنس سم

—زمان قبل از طلوع آفتاب ودر ساعات اولیه صبح

—با سم تترادیفون به نسبت 2 در هزار

—یاباسم سولفوربه نسبت 3 در هزار

—یا با سم پروپارژیت به نسبت 1 در هزار

بیمارهای :

سفیدک حقیقی(پودری) جالیز

—کنترل زراعی :کاشت در مناطقی که هوا جریان دارد و رطوبت کم ودر فاصله دو آبیاری زمین خشک شود ، انهدام علف های هرز

—1. ارقام مقاوم، خربزه مشهدی و طالبی شهد شیراز حساس است.

—2. کاشت در مناطقی که هوا جریان داشته باشد.

—3. کاهش رطوبت

—4. در فاصله دو آبیاری زمین خشک شود.

—به محض دیدن اولین علائم بیماری در برگ ها 1-2 نوبت

—

—کنترل شیمیایی:

—اگر بیماری دیر وارد مزرعه شود معمولاً نیازی به مبارزه نیست.

—1- سولفور wp80-90% و 3- 2 در هزار با دیدن اولین علائم

—2- دینوکاپ(کاراتان اف ان) wp18.25%و 2-1 کیلوگرم درهکتار

—3- گل گوگرد 20- 15 کیلوگرم در هکتار

4- درهندوانه باید ازگل گوگرد  به مقدار 15-20 کیلو گرم استفاده شود بدین ترتیب که بوته های آلوده را گرد پاشی کرد.

سفیدک داخلی

—به محض مشاهده اسپرانژیم قارچ در 2 نوبت شروع سمپاشی ( رؤیت لکه های خاکستری متمایل به بنفش در پشت برگ ) تکرارسمپاشی به فاصله 15 روز

—با استفاده ازسم اکسی کلرور مس به نسبت1-2 کیلو گرم

—یا باسم مانب به نسبت 1-2کیلوگرم

—یا باسم متالاکسیل به نسبت 20-25 کیلوگرم

بوته میری:

—کنترل زراعی کشت جالیز در خاک های سبک از تماس آب با بوته خود داری شود

—حتی الامکان سعی شود مقدار آب آبیاری را کم و دفعات آبیاری را زیاد کرد.

—سمپاشی باسم مانکوزب نوبت اول هم زمان با کاشت محلول 20گرم در هزار

—نوبت دوم پای بوته ها 20 گرم در هر گودال

—متالاکسیل به نسبت 20-25 کیلوگرم بمحض رویت اولین علائم (پژمردگی خفیف برگ های انتهایی)

برداشت:

برداشت میوه زمانی صورت می گیرد که رسیده بودن میوه مشخص باشد. برداشت میوه هنگامی است که گوشت میوه رسیده. و میزان قند آن حداکثر باشد. تشخیص میوه رسیده از نارس احتیاج به تجربه دارد. بهترین روش برای اینکه مشخص شودمیوه رسیده است یا نه ، نوع صدای ضربه ای است که با انگشت شست به میوه وارد می آید. اگر میوه نارس باشند این صدا زنگ دار فلزیmore metalic ring or sharp metalic sound می باشد. ولی در میوه های رسیده صدا خفه(Muffled or Dull) و گرفته است.

خشک شدن پیچک نزدیک میوه می تواند راهنمایی خوبی برای رسیدن میوه باشد البته شاید این موضوع در بعضی موارد صحیح نباشد شاید تغییر رنگ پوست میوه بتواند ما را در تشخیص میوه رسیده از نارس کمک کند. چنانچه رنگ پوست میوه روشن باشد دلیل بر رسیدن میوه است برجسته شدن خطوط روی پوست میوه نیز می تواند راهنمایی خوبی برای این مسئله باشد.

جهت موفقیت در کشت هندوانه :

1-از ارقامی کشت شود که مقاومت بیشتری به بیماری دارند

2-در مناطقی که تابستان کوتاه ومعتدل دارد 3-4 هفته قبل از شروع فصل گرم بذر هندوانه را زیر شاسی ویا در گلخانه بکارید

3-برای کشت هندوانه در مناطقی که تابستان کوتاه دارند بهتر است انواع زود رس انتخاب وکشت شود .

4-پای بوته ها مقداری کلش وپوشال و امثال آن بریزید تا بوته را گرم نگداشته وسرعت رشد گیاه زیاد شود .

5-چنانچه امکان بروز سرما در منطقه داده می شود پوشش پلاستیکی روی ردیف های هندوانه بکشید تا آنها را از سرما محفوظ داشته وضمناً رشد بوته بیشتر شود .

6-مبارزه باعلف های هرز از ابتدای رشد بوته ها الزامی است .

7-سله شکنی سطح خاک ضروری می باشد .

8-کنترل علف های هرز در اولین فرصت بعد از آنکه بوته های جوان از خاک خارج شدند ، شروع شود . این عمل تا زمانی که بوته ها زمین را نپوشانده اند ، باید ادامه یابد .

9-آزمایشات مختلف نشان داده که تهیه مالچ واستفاده از آن (به خصوص پلاستیک سیاه به زود رسی محصول دراین مناطق کمک می کند

مزایای آبیاری قطره ای سوپر دریپ :

1ـ فضای انبارداری و سهولت نگهداری در بین فصول رشد محصول حداقل بوده و حمل آن آسان می باشد .

2ـ اتصالات آن به صورت قطعات ساده و استاندارد موجود است و روش کارگذاری آن به صورت دستی و ماشینی بسیار ساده است .

3ـ باعث صرفه جویی در آب ،نیروی انسانی و کود شده و کیفیت محصول را افزایش داده و همچنین هزینه آن بسیار کم است .

4ـ جنس پلاستیکی مخصوص آن از چسبیدن جلبک ها و رسوبات معدنی جلوگیری می کند .

در مقابل گرما و اشعه ماوراءبنفش ،کلیه کودهای شیمیایی ،سموم ، دفع آفات و اسپری های کشاورزی مقاوم است .

5ـ قابلیت نصب روی خاک ،زیر خاک و یا حتی معلق بوده و یکنواختی آبدهی آن تا 2/99 درصد نیز می رسد .

6ـ قطره چکان ها از اجزا لوله بوده و در نتیجه امکان جدا شدن آنها از سیستم مرتفع گردیده .

7ـ قوی و بادوام بوده و تحت تاثیر باد قرار نگرفته و قابل استفاده تا 3 سال زراعی می باشد .

8ـ قرقره های استاندارد به طول 1000 تا 2000 متر می باشد .

لوازم لازم جهت اجرای یک هکتار آبیاری دریپ:

مقدار 5000 یا6000متر که معادل 5-6 رول می باشد و هررول 1000متر طول دارد

فاصله ردیف ها از همدیگر5/1یا2 متر

فاصله بوته ها 75-80 سانتی متر

تعداد دانه برای کاشت 2-3 دانه

مقدار کود مورد نیاز فسفات تعداد 250 کیلو گرم

اکثرا در دو مرحله اقدام به کود سرک می نمایند

کود مایع 5 لیتر در زمانهای اوایل رشد و در مرحله باروری

آفات مهم آگروتیس و شته

بیماری سفید ک پودری ودروغی

لوله اصلی 100 متر

50عدد شیر از قرار

مقدار برداشت محصول بسته به کشاورز 40-60 تن در هکتار

—خواص داروئی:

هندوانه از نظر طب قدیم ایران سرد و تر است . گرما را برطرف می کند و بهترین میوه تابستان است .

—1)هندوانه مدر است و به پائین آوردن فشار خون کمک می کند

—2)هندوانه معده را تقویت می کند

—3)پوست سفید داخل هندوانه برای زخم گلو و دهان بسیار موثر است

—4)مغز تخمه هندوانه کرم های معده و روده را از بین می برد

—5)هندوانه برای ورم مثانه مفید است

—6)هندوانه بدن را تازه شاداب می کند

—7)هندوانه برای اشخاص گرم مزاج بسیار خوب است

—8)آب هندوانه مخلوط با سکنجبین علاج کننده یرقان و دفع کننده سنگ کلیه است

—9)برای خنک کردن بدن در روزهای گرم تابستان هندوانه را با شکر بخورید

—10)برای برطرف کردن تب و اخلاط بدن هندوانه را با شیر خشت بخورید

—11)برای رفع خارش بدن هندوانه را با تمبر هندی بخورید

—12)هندوانه را باید همیشه بین دو غذا خورد یعنی تقریبا سه ساعت بعد از غذا و یکساعت قبل از غذا . زیرا اگر بلافاصله بعد از غذا خورده شود در هضم غذا اختلال ایجاد می کند همچنین نباید آنرا با میوه های دیگر مخلوط کرد زیرا تولید نفخ شکم می کند.

 معرفی دستگاه کشت مکانیزه جالیز همراه با جایگذاری نوار دریپ

---

آشنایی با آفت آبدزدک و روش های کنترل آن آفت آبدزدک

آبدزدک با نام علمی Gryllotalpa gryllotgipa یک حشره همه چیز خوار است که با جویدن و

آبدزدک با نام علمی Gryllotalpa gryllotgipa یک حشره همه چیز خوار است که با جویدن و

قطع ریشه و طوقه گیاه باعث مرگ آن می شود و همچنین با حرکت خود در داخل خاک باعث

ایجاد کانال هایی در زمین می شود که اولاً از طریق این کانال ها آب درز دیده شده و از

دسترس ریشه خارج می شود و ثانیاً جابجایی خاک اطراف ریشه موجب عدم تماس کامل آن

ها با خاک شده و منجر به خشکی گیاه می شود، این آفت زمستان را بصورت حشره کامل و

یا سنین پورگی در داخل خاک به سر می برد.در اواسط بهار شروع به فعالیت می کند. در

طول بهار و تابستان حشرات نر و ماده در زیر خاک جفتگیری کرده و ماده ها با ایجاد دالان های

عمیق، در انتهای آن محفظه یا حفره وسیعی تهیه و تعداد 300 - 600 تخم سفید رنگ داخل

آن قرار می دهد.پوره ها 2- 3 هفته بعد، از تخم خارج و با ایجاد دالان های زیرزمینی، زمین را

شخم می زنند. این آفت در هر دو سال یک نسل تولید می کند و زمستان را در عمق 30-

100 سانتی متر سپری می کند- آبدزدک تمام روز را در زیر زمین و داخل دالان های تعبیه

شده به سر می برد و در شب ها از خاک خارج شده و در سطح خاک به اطراف حرکت و در

تابستان حشره کامل به سوی نور پرواز می کند.

روش های کنترل؛مبارزه علیه این آفت با استفاده از روش های زراعی، مکانیکی و شیمیایی

به طور توأم انجام می شود:

1-شخم زدن زمین به منظور از بین بردن تخمها در لانه ها و تخریب لانه ها توصیه می شود.

2-غرقاب نمودن زمین سبب می شود که حشرات به ناچار دالان های خود را ترک کرده و به

سطح باغچه بیایند و باید آن ها را معدوم کرد.

3-گذاشتن قوطی های خالی کنسرو و روغن نباتی حاوی روغن موتور یا نفت در سطح خاک:

قوطی ها را در سطح زمین طوری قرار می دهند که لبه آن هم سطح یا کمی پایین تر از

سطح خاک قرار گیرد ( در ته ظروف مقداری نفت یا روغن موتور یا آب تا 4/1 ارتفاع ظرف می

ریزند )

آبدزدک ها که در شب مشغول حفاری مجاری سطحی هستند در ظروف به دام افتاده و نمی

توانند از آن خارج شوند و ظرفها صبح ها باید خالی و معدوم شوند.

4-ایجاد گودال های کود دامی تازه، در اوایل پاییز در اطراف باغچه های آلوده:

گودال هایی به عمق 20 – 30 سانتی متر کنده و درون آن را با پهن تازه پر می کنند به طوری

که سطح پهن 10 سانتی متر از سطح خاک بالا باشد. پوره برای زمستان گذرانی در زیر قشر

گرم پهن جمع می شوند. سپس در اواخر زمستان پهن ها را بیرون ریخته و پوره ها را معدوم

می کنند.

5- مبارزه شیمیایی ( الف- تهیه طعمه مسموم، ب- استفاده از سموم گرانول )

الف- تهیه طعمه مسموم:

حشره کش کار با ریل یا پودر سوین 80% به مقدار 3 کیلوگرم

سبوس گندم به مقدار 100 کیلوگرم + آب 40 – 60 لیتر

نحوه تهیه طعمه: در ظرفی پودر سوین را با مقدار کمی آب خمر کرده و آنرا در 10 لیتر آب حل

می کنند. سپس بقیه آب را اضافه کرده و بهم می زنند- بتدریج این محلول سمی را روی توده

ی سبوس ریخته و با دستکش و یا وسیله دیگر بخوبی بهم می زنند تا به صورت اوماجی نرم

درآید به طوری که وقتی روی زمین می پاشند به صورت دانه های ریز در آید. پخش طعمه

مسموم باید عصر هنگام بعد از خنک شدن هوا به مقدار 5 گرم در هر متر مربع در کنار بوته ها،

ردیف های کاشت و یا سطح زمینی قرار داده شوند. مقدار طعمه بسته به اینکه کشت خطی

یا کرتی باید حدود 80 کیلوگرم در هکتار لازم است.

ب- استفاده از گرانول سموم:

در زمینی آلوده می توان گرانول 10% کاربوفوران و یا گرانول دیازینون 10% به میزان 20 کیلو در

هکتار و یا گرانول دورسبان ( کلر پریفوس اتیل ) 5% به میزان 20 – 30 کیلو در سطح یک هکتار

علایم کمبود مواد غذایی در گیاهان

علایم کمبود مواد غذایی در گیاهان

تنش‌هایی از قبیل شوری، عوامل بیماریزا و آلودگی هوا، مجموعه علایم مشخصة خود را بر علایم دیداری القاء می‌کنند. اغلب، این علایم، شباهت نزدیکی با علایم کمبود مواد غذایی دارند. عوامل بیماریزا اغلب کلروز بین رگبرگی ایجاد می‌کنند و آلودگی هوا و تنش شوری می‌توانند باعث سوختگی نوک برگ شوند. هر چند در ابتدا این علایم ممکن است با علایم عمومی کمبود مواد غذایی شبیه به نظر بیایند، اما در جزئیات و / یا در طرح گسترش سرتاسری‌شان، با هم اختلاف دارند.

علایم پاتولوژیکی اغلب می‌توانند از علایم تغذیه‌ای بوسیلة توزیعشان در جمعیت گیاهان آلوده مجزا شوند. اگر گیاهان تحت تنش غذایی هسند، همة گیاهان مشابه و در یک مرحلة رشدی و در محیط مشابه، در زمان مشابهی، علایمی شبیه به هم خواهند داشت؛ در صورتی که اگر تنش به خاطر پاتوژن باشد، توسعة علایم فقط در گیاهانی که پاتوژن به آنها رسیده بسیار زیاد خواهد بود.

ارتباطات محیطی

گیاهان، مقادیر قابل توجهی از مواد غذایی را از خاک در طول دورة رشد طبیعی‌شان خارج می‌کنند و به این دلیل باعث تغییرات محیطی طولانی مدت بسیار زیادی می‌شوند. اثرات روی خاک، بسیار بیشتر از خارج کردن یا تخلیة عناصر است. باید تعادل سیستم گیاه ـ خاک در طول مدت جذب مواد غذایی، برقرار نگه داشته شود. برقراری تعادل معمولاً‌ به وسیلة دفع پروتون و / یا یون‌های هیدروکسیل توسط گیاه و جذب کاتیون‌ها یا آنیون‌های غذایی اتفاق می‌افتد. برای مثال هنگامی که کود آمونیاک به گیاهان داده می‌شود، آنها بیشتر نیاز خود به نیتروژن را از کاتیون آمونیوم به دست می‌آورند تا آنون نیترات معمولی. چون نیترات تنها آنیونی است که به مقدار زیادی توسط گیاهان استفاده می‌شود، پس در طول جذب طبیعی عناصر، دفع پروتون از دفع یون‌های هیدروکسیل بسیار فراتر می‌رود. در وضعیت رشد شدید گیاهان، مقادیر دفع شدة پروتون‌ها می‌تواند برای کاهش pH خاک به میزان چندین واحد کافی باشد.

تغییرات چنین عظیمی در pH خاک می‌تواند دلالت بر فرآیندهای زیادی روی خاک، مانند ساختار خاک، قابلیت در دسترس بودن عناصر و آبشویی عناصر داشته باشد. اثرات ناگهانی روی خاک، ممکن است برای برخی گیاهان مطلوب باشد مانند گیاهان اسیددوست که این وضعیت باعث در دسترس قرار گیری بیشتر عنصر آهن می‌گردد. هر چند در ادامه، پایین آمدن pH خاک می‌تواند به گیاهان آسیب برساند، زیرا قابلیت در دسترس بودن عناصر تغییر خواهد یافت. خاکی با pH کم، اجازه خواهد داد عناصر ریز مغذّی به آسانی از پروفیل خاک شسته شوند و سرانجام باعث فقدان عناصری از قبیل Cu و Zn می‌شود. در مجموع، هنگامی که pH خاک از 5 پایین‌تر می‌آید، قابلیت انحلال Al و Mn می‌تواند افزایش بیابد و چنین وضعیتی باعث ایجاد حالت سمّی برای رشد گیاهان شود.

گیاهان اغلب به ارتباطات محیطی واکنش نشان داده و از آن تأثیر می‌پذیرند. اگرچه این یک فرضیة معتبر ثابت نیست، بسیاری از گیاهان به این امر گرایش دارند که با مهارت، عناصر معیّنی را به سهولت از محیط اطرافشان جذب کنند. برای مثال، آهن یک عنصر محدود کننده در بسیاری از اراضی کشاورزی است اما به طور متوسط در 3% از خاک‌ها، بیش از نیاز گیاهان در دسترس است. بعضی از گیاهان به طور فعال، پروتون‌های را دفع کرده و باعث کاهش pH خاک و در نتیجه افزایش قابلیت انحلال آهن در محیط اطراف خود می‌شوند. در مجموع، دیگر گیاهان فیتوسیدروفورها را دفع کرده تا کلات خاک، آهنِ اندوخته شده را بیشتر در دسترس گیاه قرار دهد.



خط سیر ظهور علامت

در نگاه اوّل، به نظر می‌رسد که تمایز میان کمبود عناصر غذایی برای 13 عنصر معدنی ضروری، نسبتاً ساده باشد. امّا چنین فرضی نادرست است. در واقع، علایم کمبود کاملاً پیچیده هستند زیرا هر عنصر کارکردهای بیولوژیکی متفاوتی دارد و هر کارکرد ممکن است مجموعة مجزایی از اثرات متقابل با یک محدودة وسیع از پارامترهای محیطی داشته باشد. در مجموع، تعریف این علایم برای شرایط کمبود بحرانی یا مزمن، متفاوت است.

کمبود بحرانی هنگامی اتفاق می‌افتد که یک عنصر برای مدّت کوتاهی در مرحلة رشد گیاه، از دسترس خارج می‌شود. کمبود مزمن هنگامی اتفاق می‌افتد که یک عنصر به طور مداوم محدود شود در حالی که گیاه برای رشد خود به آن نیازمند باشد.

بیشتر علایم کمبود کلاسیک شرح داده شده در کتب درسی، نشان دهندة کمبودهای بحرانی هستند. بیشتر علایم عمومی در کمبودهای مزمن شبیه به هم بوده، شامل برگ‌های سبز تیره و رشد کم و یا آهسته می‌باشد. بیشتر توضیحات تیپیک منتشر شده دربارة علایم کمبود، در نتیجة آزمایشات هدایت شده در گلخانه‌ها یا اتاقک‌های رشد بوده، که در این صورت، گیاه در شرایط هایدروپونیک ( آبکشت ) یا مدیا که در آنها عناصر به طور کامل در دسترس قرار دارند، رشد داده شده است.

در این شرایط، عناصر به آسانی در دسترس هستند. امّا هنگامی که عنصر تقلیل می‌یابد، گیاه به طور ناگهانی با کمبود بحرانی مواجه می‌شود. بنابراین مطالعات آبکشت، به توسعة کمبودهای بحرانی توجه دارند.

در طرح‌های آزمایشی مطالعة علایم کمبود عناصر ریز مغذّی، معمولاً این عناصر از محلول غذایی حذف می‌شوند. عناصر ریز مغذّی اغلب در دانه یا به صورت آلاینده در محیط حضور دارند پس یک گیاه پس از اینکه این مقادیر عناصر ریز مغذّی را به مصرف رساند، آن وقت علایم کمبود بحرانی را نشان می‌دهد.

وقتی که علایم کمبود عناصر پر مصرف جستجو می‌شود، می‌توان روی سرعت رشد و اندازة گیاه متمرکز شد. گیاه را به طور متناوب در مراحلی از رشد می‌توان تحت کاربرد عنصری قرار داد که محدود کنندة رشد است. چون عناصر پر مصرف به طور مداوم به مقدار زیادی برای رشد گیاه مورد نیاز است، عناصر در دسترس به سرعت تقلیل یافته و در نتیجه باعث کمبود بحرانی می‌گردد.

در سیستم‌های طبیعی، گیاهان با تنش‌هایی با انواع و درجات مختلف رو به رو شده و علایم متفاوتی بروز می‌دهند. شاید بیشتر کمبود عناصر عمومی در محیط‌های طبیعی، به خاطر کم شدن عنصری که نقش محدود کننده پیدا کرده، در اثر عوامل فرسایش باشد. در چنین وضعیتی، عنصر محدود کننده باعث ایجاد علایم کمبود مزمن عنصر می‌شود.



اثر انتقال روی ظهور علامت

اثر متقابل بین انتقال عنصر در گیاه و سرعت رشد گیاه، می‌تواند یک فاکتور مهم که نوع و محل علایم کمبود و توسعة آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد به شمار رود. برای بسیاری از عناصر متحرک مانند نیتروژن و پتاسیم، علایم کمبود به طور واضح در برگ‌های پیر و بالغ ظهور می‌یابند. زیرا در مواقع کمبود عنصر، این عناصر از برگ‌های پیر و بالغ به سمت برگ‌های جوان نزدیک مناطق رشد گیاه حرکت می‌کنند.

در واقع، عناصر متحرکی که به تازگی توسط ریشه‌ها جذب می‌شوند، به سمت برگ‌های تازه و مناطق رشد حرکت می‌کنند. بنابراین برگ‌های پیر و بالغ در طول زمان تنش، از عناصر متحرک خالی شده، در حالی که برگ‌های تازه، از مقادیر مطلوب بیشتری از عنصر برخوردار هستند.

تمرکز واضح علایم کمبود عناصر کم حرکت مانند کلسیم، بُر و آهن، بر خلاف عناصر متحرک می‌باشد؛ در اینجا علایم کمبود ابتدا در مناطق رشد و برگ‌های جوان ظاهر می‌شوند در حالی که در برگ‌های پیر، مقادیر مطلوب عنصر باقی می‌ماند. (فرضیه‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه این گیاهان غلظت کافی عنصر شروع به رشد کرده اما برای توسعه یافتن، به مازاد عنصر نیاز دارند). در گیاهانی که خیلی آهسته در طول چند فصل رشد می‌کنند عواملی به غیر از تغذیه (مانند نور کم) اگر به طور طبیعی محدود کننده نباشند حتی در صورت کمبود عناصری تحت این شرایط، گیاه به آرامی به رشد خود ادامه داده حتی بدون اینکه علایم کمبودی ظاهر شوند. این نوع ظهور مشابه آنچه در عناصر کم حرکت اتفاق می‌افتد می‌باشد، زیرا اضافه عناصر در برگ‌های پیر، سرانجام برای تأمین توسعة بافت‌های جدیدتر به سوی آنها منتقل می‌شود. در مقایسه، گیاهی با رشد سریع، از کمبودهای شدید در بافت‌های فعال رشدی از قبیل لبه‌های برگ و منطقة رشد گیاه، بیشتر آسیب می‌بیند. یک مثال کلاسیک از این مورد، کمبود کلسیم در سبزیجاتی مانند کاهو است که ظهور علایم روی حاشیة برگ (سوختگی نوک برگ) و منطقة رشد نزدیک مریستم‌ها می‌باشد. حداکثر رشد کاهو اغلب به وسیلة سرعت جا به جایی درونی کلسیم به بافت‌های در حال رشد، محدود می‌شود تا در نتیجة محدودیت ذخیرة عناصر در خاک.

هنگامی که عناصر متوسط حرکت مانند گوگرد و منیزیم، عناصر محدود کنندة سیستم هستند، علایم کمبود به طور طبیعی در سرتاسر گیاه مشاهده می‌شوند. هر چند سرعت رشد و میزان در دسترس بودن عنصر می‌تواند اختلاف قابل توجهی روی محل بروز علایم ایجاد نماید. اگر کاربرد عنصر به صورت فرعی با میزان رشد مقایسه شود، علایم در بافت‌های پیرتر مشاهده می‌شوند اما اگر کاربرد خیلی کم عنصری با میزان رشد مقایسه گردد، یا عنصر کاملاً تخلیه گردد، ابتدا بافت‌های جوان‌تر ناکارا می‌شوند.



رقابت گیاه و تحریک کمبودها

هنگامی که علایم مشاهده شده مستقیماً در نتیجة کمبود عنصر هستند، همه چیز را به طور صریح به ما می‌گویند. اگر چه علایم اغلب نتیجة اثرات متقابل با دیگر فاکتورهای محدود کنندة محیطی که قابلیت در دسترس بودن عنصر را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌باشند. نمونة کلاسیک آن، کمبود آهن است که به دلیل افزایش فلزات سنگین در محیط ایجاد می‌شود. انتقال فلزاتی از قبیل Cu ، Zn ، Cr و Ni ، با Fe و دیگر عناصر جذبی گیاه رقابت می‌کنند.

رقابت برای جذب، مخصوص Fe و فلزات سنگین نیست بلکه این امر برای همة ناصر معدنی که از نظر شیمیایی و مکانیزم جذب مشابه می‌باشند، حقیقت دارد. برای مثال، اگر قابلیت در دسترس بودن Ca یا Zn نسبتاً کمتر از آهن است، تمرکز بیش از حدّ برخی دیگر از فلزات مانند Ni یا Cr باعث کمبود بیشتر یکی از این عناصر نسبت به Fe می‌شود. دربارة عناصر پر مصرف، مقادیر بیش از اندازة Mg ، با K برای جذب رقابت کرده و احتمالاً می‌تواند باعث کمبود K شود.

عقیمی خاک‌های سرپنتاین به دلیل چنین رقابتی است. این خاک‌ها با دارا بودن Mg زیاد، باعث کمبود Ca می‌گردند. سمّیت خاکی با pH پایین، مثال دیگری از کمبود عناصر پایه‌ای است. pH پایین، تأثیر روی عناصر خاک دارد: کمک به شستشوی کاتیون‌ها، آنها را از دسترس گیاه خارج کرده و مقادیر نسبتاً زیاد پروتون‌ها در خاک با Ca و دیگر کاتیون‌ها در جذب رقابت می‌کنند. بنابراین کمبود عناصر می‌تواند به دلیل تعداد زیادی از مکانیزم‌ها که قابلیت استفادة عنصر را محدود می‌کنند، به وقوع بپیوندد.



تقاضای عنصر و کارایی استفاده

اگرچه همة گونه‌های مشابه گیاهان، پاسخ‌های مشابهی به تنش غذایی می‌دهند، گیاهان گونه‌های مشابه اغلب اختلاف قابل توجهی در کارایی استفاده از عنصر، از خود نشان می‌دهند. این نتایج، از اختلاف در سرعت رشد، توزیع ریشه، مرحلة رشد و کارایی جذب و مصرف عنصر حاصل می‌شوند. این امر اشارة ضمنی دارد به اینکه گاهی در وضعیتی، گیاهانی از یک گونه دچار کمبود مواد غذایی می‌شوند در حالی که گیاهانی از گونه‌های دیگر در همان شرایط یا شرایط نزدیک به آنها، ممکن است هیچ گونه علایم کمبودی نشان ندهند.

همچنین سرعت رشد از وضعیت عنصر تأثیر می‌پذیرد. هنگامی که ذخیرة عنصر برای رشد گیاه در شرایط محیطی موجود ناکافی باشد، بسیاری از گیاهان سرعت رشدشان را با میزان ذخیرة قابل استفادة عنصر بدون بروز علایم واضح کمبود، تنظیم می‌کنند.

سیستم‌های کشاورزی که در آنها گیاهانی با رشد سریع تحت شرایط کم تنش انتخاب می‌شوند، با سیستم‌های طبیعی اختلاف دارند. این سرعت رشد زیاد یعنی اینکه گیاه تقاضای زیادی برای عناصر دارد که در صورت برطرف نشدن، بروز زیاد علایم کمبود را در پی خواهد داشت، مگر اینکه کودهای تکمیلی به کار برده شوند. این وضعیت غیر عادی نیست که ما گیاهانی زراعی بیابیم که علایم شدیدی از تنش غذایی را نشان می‌دهند، در حالی که گیاهان محلی در همان شرایط، بدون علایم یا با کمترین علایم کمبود، رشد می‌کنند.

در سیستم‌های کشاورزی، علایم کمبود مزمن بیشتر در گیاهان کود داده نشده یا محدود شده از نظر کود دهی رخ می‌دهد. علایم کمبود غذایی بحرانی، اغلب هنگامی اتفاق می‌افتد که محصولات جدیدی با تقاضای غذایی بالا معرفی می‌شوند یا اراضی با حاصلخیزی کم، تحت کشت و کار برای تولید گیاهانی با سرعت رشد نسبتاً زیاد، قرار می‌گیرند.



یکنواختی وضعیت مادة غذایی

تمام بافت‌های گیاه در طول زمان تنش، در وضعیت تغذیه‌ای یکسانی قرار ندارند. برگ‌های روی یک گیاه که در معرض شرایط محیطی متفاوتی ( از قبیل نور ) قرار دارند، یا آنهایی که سن متفاوتی دارند، ممکن است اختلافات قابل توجهی در وضعیت غذایی داشته باشند. عناصر معدنی برای بیشتر قسمت‌های گیاه، توسط ریشه‌ها به دست آمده و در سرتاسر گیاه جابجا می‌شوند. فاصلة هر قسمت از گیاه تا ریشه، قابلیت در دسترس بودن مواد غذایی بویژه در عناصر کم حرکت را تحت تأثیر قرار خواهد داد. در گیاهان بهبود یافته از کمبود غذایی، ابتدا ریشه و بافت‌های هدایت کنندة مواد غذایی، ترمیم می‌شوند. برای مثال، در وضعیت بهبود کمبود Fe ، می‌توان مشاهده کرد که رگبرگ‌ها دوباره سبز شده‌اند در حالی که بافت‌های بین رگبرگی، همچنان کلروتیک و دارای نشانه‌های کمبود Fe هستند. به منظور رشد بهینه و سریع، همة بافت‌های گیاه باید یک وضعیت مطلوب غذایی داشته باشند. اگرچه یک گیاه ممکن است از نظر چند عنصر با کمبود رو به رو باشد، فقط یکی از آن عناصر در زمانِ واحد، موجب محدود کردن رشد خواهد شد. هر چند اگر آن عنصر محدود کننده به کار برده شود، باعث افزایش رشد می‌گردد، این افزایش در رشد یعنی اینکه گیاه عناصر دیگر را طلب خواهد کرد و عنصر بعدی که در سطح پائینی قرار دارد، به عنوان عنصر محدود کننده، در خواهد آمد.



ابزارهای تشخیص دیگر

با اینکه علایم تشخیص دیداری، یکی از با ارزش‌ترین ابزارها برای ارزیابی سریع وضعیت مواد غذایی در گیاه هستند، آنها تنها یکی از ابزارهای قابل استفاده می‌باشند. ابزارهای عمدة دیگر عبارتند از: مطالعات میکروسکوپیک، تجزیة طیفی و تجزیة بافت و خاک. همگی این روش‌ها دارای دقت، سرعت و توانایی زیادی برای پیشگویی وضعیت آیندة مواد غذایی هستند. به خاطر اثر متقابل نزدیک بین رشد گیاه و محیط، همة پیشگویی‌ها دربارة آیندة وضعیت تغذیه‌ای، باید فرضیاتی در مورد اینکه محیط در طول زمان چگونه تغییر خواهد کرد، داشته باشند.

فایدة اصلی علایم تشخیص دیداری این است که آنها به سهولت به دست آمده و ارزیابی سریعی از وضعیت مواد غذایی را میسّر می‌سازند. اشکال عمدة آنها این است که علایم دیداری، تا هنگامی که اثرات سوء زیادی روی عملکرد، رشد و نمو بوجود نیاید، ظهور نمی‌کنند.

تجزیة بافت، مختص مواد غذایی است امّا نسبتاً کم؛ بافت‌ها باید نمونه گیری شده، آزمایش و تجزیه شوند و دربارة وضعیت غذایی، تخمین زده شود. یک تجزیه از عناصر معدنی مشتمل است بر بافت‌های گیاهی انتخاب شده و مقایسة آنها با سطوح مقادیر بحرانی (که برای اغلب گیاهان زراعی در دسترس است) می‌تواند برای ارزیابی وضعیت مواد غذایی گیاه در زمان نمونه گیری با درجة اطمینان نسبتاً بالایی مورد استفاده قرار گرفته و این وضعیت را تا هنگام برداشت محصول، پیش‌بینی نماید.

تجزیة بافت، شبیه تجزیة بافت است با این تفاوت که اینجا به جای ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای گیاه، قدرت پتانسیل خاک در این زمینه سنجیده می‌شود.

تجزیة گیاه، اطلاعاتی در مورد آنچه گیاه نیاز دارد تهیه می‌کند در حالی که تجزیة خاک، اطلاعاتی در مورد وضعیت ذخیرة مواد غذایی در خاک به دست می‌دهد.

تجزیة طیفی از وضعیت تغذیه، هنوز در ابتدای راه است و به زودی در فهرست منابع جهانی مطالعات تخصصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مطالعات میکروسکوپیک بیشتر در مورد جنبه‌های فیزیولوژیکی تنش غذایی روی تمام گیاهان یا گیاهان زراعی پایه، اهمیت دارند، تا ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای گیاه.



شرح علایم

یافتن یک برگ یا حتی یک گیاه که تمام علایم مشخصة یک نوع کمبود را در خود داشته باشد، امری غیر معمول است. دانستن اینکه تک تک علایم چگونه به نظر می‌رسند، بسیار خوشایند است امّا این امکان وجود ندارد چرا که علایم به صورت ترکیبی با همدیگر در گیاه اتفاق می‌افتند.

بسیاری از عبارات اشاره شده در ذیل در تشریح علایم کمبود، معقولانه و بدیهی به نظر می‌رسند؛ هر چند تعدادی از آنها به معنی واقعی کمبود مواد غذایی در مزرعه به شمار می‌روند. برای مثال، اصطلاح کلروتیک که یک اصطلاح عمومی برای زرد شدن برگ‌ها به خاطر از دست دادن کلروفیل است، نمی‌تواند بدون توصیفات اضافی به کار رود، زیرا اگر کلروز سرتاسری باشد، نشانة کمبود نیتروژن، کلروز بین وریدی به خاطر کمبود آهن یا کلروز حاشیه‌ای به دلیل کمبود کلسیم می‌باشد. اصطلاح دیگری که بارها در تشریح علایم کمبود مواد غذایی به کار می‌رود، نکروتیک است که اصطلاحی عمومی برای بافت‌های قهوه‌ای شده و مرده است. این علامت همچنین می‌تواند با فرم‌های متنوعی ظهور کرده و به عنوان وضعیتی در علایم نکروتیک به شمار رود.

علایم کمبود مواد غذایی برای بسیاری از گیاهان، مشابه است، اما به دلیل تنوّع یافتن زیاد گیاهان و محیط اطرافشان، ناچار به بیان محدوده‌ای جهت علایم هستیم. به خاطر داشتن رگبرگ‌های موازی، علف‌ها و دیگر تک لپه‌ای‌ها، کلروز را به صورت سری خط‌های نواری نشان می‌دهند در صورتی که کلروز در دولپه‌ای‌ها، مشبک و بین رگبرگ‌ها به وقوع می‌پیوندد. اختلاف مهم دیگر اینکه نکروز یا کلروز حاشیه‌ای که در دولپه‌ای‌ها یافت می‌شود، در تک‌لپه‌ای‌ها، اغلب با عنوان سوختگی لبة برگ از آن نام برده می‌شود.



منیزیم

برگ‌های دارای کمبود Mg، کلروز پیش رونده‌ای بین رگبرگ‌ها، همراه با توسعة نکروز در بافت‌های به شدت کلروز شده، نشان می‌دهند. در این شکل پیشرفته، کمبود منیزیم ممکن است ظاهراً به کمبود پتاسیم شباهت داشته باشد. در کمبود منیزیم، علایم معمولاً با مناطق کلروتیک به صورت خال مانند در بافت‌های بین رگبرگ‌ها ظهور می‌یابند. بافت لامینای بین رگبرگ، بیش از دیگر بافت‌های برگ منبسط شده، یک سطح برجستة چروک شده تولید می‌کند که در نوک برجستگی‌ها از حالت کلروتیک به سمت نکروتیک شدن بافت پیش می‌رود. در برخی از گیاهان مانند براسیکا ( خانوادة خردل که مشتمل است بر سبزیجاتی از قبیل کلم بروکلی، بروسل اسپروت، کلم، گل کلم، کلارد، کلم پیچ، کلم قمری، خردل، کلزا، راتاباگا ( نوعی کلم ) و شلغم ) رنگ‌های نارنجی، زرد و ارغوانی نیز ممکن است ظهور کنند.



منگنز

این برگ‌ها یک کلروز کوچک بین رگبرگی تحت شرایط محدودیت کاربرد Mn از خود نشان می‌دهند. مراحل اولیة کلروز که تسط کمبود منگنز ایجاد می‌شود، تا حدّی شبیه به کمبود آهن است. این علایم از یک کلروز خفیف در برگ‌های جوان و مشبک شدن رگبرگ‌ها در برگ‌های بالغ، مخصوصاً هنگامی که زیر نور قرار دارند، شروع می‌شود. همچنانکه تنش افزایش می‌یابد، برگ‌ها به رنگ فلز مانند خاکستریِ تابنده‌ای در آمده و لکه‌های تیره و مناطق نکروتیک در امتداد رگبرگ‌ها پیدا می‌شوند. همچنین یک درخشندگی ( جلوة ) مایل به ارغوانی ممکن است در سطح بالایی برگ‌ها ظاهر شود.

غلاتی از قبیل یولاف، گندم و جو، به کمبود منگنز به شدت حساس هستند. آنها کلروز خفیفی همراه با لکه‌های خاکستری که کشیده شده و به هم می‌پیوندند، نشان داده و سرانجام پژمردگی کامل برگ و مرگ آن فرا می‌رسد.



مولیبدن

این برگ‌ها بعضی لکه‌های خال مانند همراه با کلروز بین رگبرگی نشان می‌دهند. یک علامت ابتدایی برای کمبود مولیبدن، کلروز سرتاسری عمومی است که شبیه به علامت کمبود نیتروژن است با این تفاوت که بدون رنگ مایل به قرمز در سطح پائینی برگ‌ها می‌باشد. این امر از نتایج تقاضا برای مولیبدن در احیاء نیترات، که به کاهیده شدن اولیه در اسیمیلاسیون به وسیلة گیاه نیاز دارد، می‌باشد. بنابراین علایم اولیه کمبود مولیبدن در حقیقت ناشی از کمبود نیتروژن هستند هر چند مولیبدن مأموریت متابولیکی دیگری در گیاه دارد و از این رو علایم کمبود آن حتی هنگامی که نیتروژن احیاء شده در دسترس است، وجود دارد. در مورد گل کلم، لامینای (لایة نازک پهنک) برگ‌های جدید، خم شده و به صورت دم شلاقی به نظر می‌رسد. در بسیاری از گیاهان، امکان ظهور بادکش در برگ‌های بالایی و لکه‌های خال دار در مناطق کلروز شده، تحت شرایط وخیم کمبود، وجود دارد. در غلظت‌های بالا، مولیبدن علامت سمّیت مشخصی دارد و آن رنگ روشن به صورت پرتقالی درخشان می‌باشد.



نیتروژن

علایم نکروتیک نشان داده شده توسط این برگ‌ها، در نتیجة کمبود نیتروژن است. همچنین یک رنگ قرمز روشن به صورت پراکنده ممکن است روی رگبرگ‌ها و دمبرگ‌ها دیده شود. تحت شرایط کمبود نیتروژن، برگ‌های بالغ پیرتر به تدریج از حالت سبز طبیعی تغییر کرده و به صورت سبز رنگ پریده در می‌آیند. همچنانکه کمبود پیشرفت می‌کند، این برگ‌های پیر به طور یکنواخت زرد می‌شوند (کلروتیک). در شرایط حاد کمبود، برگ‌ها به رنگ سفید مایل به زرد در می‌آیند. برگ‌های جوان در بالای گیاه، به رنگ سبز رنگ پریده و در اندازه‌های کوچک باقی می‌مانند.

در گیاهان اسپیندلی (دوک وار) پنجه زنی به علت کمبود نیتروژن کاهش می‌یابد. زرد شدن در کمبود نیتروژن، یکنواخت و در سرتاسر برگ همچنین رگبرگ دیده می‌شود. اگر چه در برخی موارد، نکروز بین رگبرگی به جای کلروز معمولی، در بسیاری از گیاهان دیده می‌شود. در برخی گیاهان، سطح پائینی برگ‌ها و / یا دمبرگ‌ها و رگبرگ‌ها، به صورت مایل به قرمز یا رنگ پریده در می‌آید. در برخی گیاهان، این رنگ‌ها می‌توانند کاملاً روشن باشند. همچنانکه کمبود به پیشرفت خود ادامه می‌دهد، برگ‌های پیرتر به سمت پلاسیده شدن در اثر تنش خفیف آبی پیش رفته و سریعتر از حالت معمولی پیر می‌شوند. بهبود یافتن گیاهان در اثر کاربرد نیتروژن، بلافاصله (ظرف چند روز) و تماشایی خواهد بود.



فسفر

برگ‌های دچار کمبود فسفر برخی نقاط نکروتیک نشان می‌دهند. به عنوان یک اصل کلی، علایم کمبود فسفر، خیلی واضح نیستند و بنابراین تشخیص آن مشکل است. یک علامت دیداری مهم، کوتولگی و کوتاه ماندن گیاهان است. گیاهان دچار کمبود فسفر نسبت به سایر گیاهان در شرایط مشابه اما بدون کمبود فسفر، سرعت رشد بسیار کمتری دارند. گیاهان دچار کمبود فسفر، اغلب با گیاهان جوان اشتباه گرفته می‌شوند. برخی گونه‌ها از قبیل گوجه فرنگی، کاهو، ذرت و خانوادة کلم، ساقه، دمبرگ و سطح زیرین برگ‌ها ارغوانی رنگ می‌شوند. همچنین در شرایط حاد کمبود فسفر، درخشندگی آبی ـ خاکستری در برگ‌ها پیدا می‌شود. در برگ‌های پیرتر تحت شرایط حاد کمبود، ممکن است رگبرگ‌ها به صورت مشبک مانند قهوه‌ای رنگ پریده به چشم بخورند.



گوگرد

این برگ‌ها یک کلروز سرتاسری نشان می‌دهند در حالی که هنوز به رنگ سبز باقی مانده‌اند. رگبرگ‌ها و دمبرگ‌ها، رنگی مایل به قرمز روشن نشان می‌دهند.علایم دیداری کمبود گوگرد، بسیار شبیه به کلروز پیدا شده در اثر کمبود نیتروژن هستند. با این وجود در کمبود گوگرد، زرد شدن به صورت یکنواخت در سرتاسر گیاه حتی در برگ‌های جوان وجود دارد. رنگ مایل به قرمز، اغلب در سطح پائینی برگ‌ها و دمبرگ‌ها به صورت مایل به صورتی در آمده و نسبت به کمبود نیتروژن، کمتر روشن و واضح است. در کمبودهای پیشرفتة گوگرد، آسیب به صورت قهوه‌ای رنگ شده و / یا لکه‌های نکروتیک شده، دمبرگ‌ها و برگ‌ها اغلب عمودی شده و پیچ خورده و شکننده می‌شود.



روی

این برگ‌ها یک مورد نکروز پیشرفتة بین رگبرگی نشان می‌دهند. در مراحل اولیة کمبود روی، برگ‌های جوان‌تر زرد شده و سطح بالایی برگ‌های بالغ، به صورت سوراخ سوراخ در می‌آید. همچنین مخروطی شکل شدن رایج است. همچنانکه کمبود پیشرفت می‌کند، این علایم به صورت نکروز بین رگبرگی شدیدی ظاهر می‌شود اما رگبرگ اصلی مانند مواقع ترمیم کمبود آهن، سبز باقی می‌ماند.

در بسیاری از گیاهان به ویژه درختان، برگ‌ها خیلی کوچک شده، میانگره‌ها کوتاه و شبیه به حالت روزت به نظر می‌رسند.



بُر

برگ‌های دچار کمبود بر یک کلروز عمومی خفیف نشان می‌دهند. تحمّل گیاهان به تغییرات زیاد بر، به اندازه‌ای است که غلظت‌های مورد نیزا برای رشد یاه تا غلظت‌های سمّی آن برای گیاهان حساس به بر، اختلاف اندکی دارند. بر به طور ناچیز در فلوئم بسیاری از گیاهان جا به جا می‌شود، به استثنای گیاهانی که از ترکیبات قندی مانند سوربیتول استفاده می‌کنند. در تحقیقاتی تازه، حرکت بُر در گیاهان تنباکو که برای سنتز سوربیتول تحت نظر گرفته شده بودند، افزایش یافته بود و کمبود بر را در خاک بهتر تحمّل می‌کردند.

در گیاهان با انتقال کم بر، کمبود بر، باعث نکروز بافت‌های مریستمی در مناطق در حال رشد گردیده که منجر به کاهش غالبیت انتهایی شده و نمو یاه به صورت روزت باقی می‌ماند. این علایم کمبود، شبیه به علایم کمبود کلسیم می‌باشند. در گیاهانی که بر به آسانی در فلوئم منتقل می‌شود، علایم کمبود مانند کمبودهای نیتروژن و پتاسیم در بافت‌های بالغ متمرکز می‌شوند. هم مغز و هم اپیدرم ساقه‌ها ممکن است تحت تأثیر قرار گرفته که اغلب باعث پوک شدن یا زبر شدن ساقه‌ها همراه با نقاط نکروتیک روی میوه می‌شود. پهنک برگ پیچ خورده، تیره شده و اغب همراه با ترشح مواد شیرة گیاهی از آن می‌باشد. برگ‌ها فوق العاده شکننده شده و به آسانی می‌شکنند. همچنین برگ‌های جوان اغلب حتی تحت شرایط مطلوب از نظر تهیة آب، پلاسیده می‌شوند زیرا نقاط قطع شده به خاطر کمبود بر، باعث عدم انتقال آب می‌گردد.



کلسیم

در پایة برگ‌های دچار کمبود کلسیم نکروز نشان داده می‌شود. قابلیت تحرک بسیار کم کلسیم، عمده‌ترین فاکتوری است که برای بیان علایم کمبود کلسیم در گیاه به کار می‌رود. علایم کلاسیم کمبود کلسیم ممکن است شامل پوسیدن میوه‌های انتهایی گوجه فرنگی (سوختن میوه‌های بخش انتهایی گوجه فرنگی)، سوختگی لبة برگ کاهو، قلب سیاه کرفس و مرگ مناطق رشد در بسیاری از گیاهان است. همة این علایم، بافت‌های مردة نکروتیک نرمی را نشان می‌دهند که به سرعت به سمت مناطق رشد پیش می‌رود که این امر بیشتر به جابجایی کم کلسیم در بافت‌ها مربوط است تا ذخیرة کم آن در محیط خارج. گیاهانی که رشد آهسته‌تری دارند و دچار کمبود ذخیرة کلسیم هستند، ممکن است دوباره مقدار مشخصی از کلسیم را از برگ‌های پیرتر برای برقراری رشد جابجا کنند و در آنها فقط کلروز حاشیه‌ای برگ‌ها دیده شود. سرانجام این نتایج در حاشیة برگ‌ها بیشتر از نقاط دیگر برگ‌ها به وقوع می‌پیوندد و باعث تغییر شکل برگ به صورت فنجانی رو به پائین می‌شود. این علامت تا نقاط اتصال برگ به دمبرگ گسترش می‌یابد اما برگ‌ها نمی‌افتند بلکه فقط لکه‌های بافت نکروتیک شده در نوک دمبرگ ایجاد می‌شود. گیاهان تحت کمبود کلسیم مزمن، تحمل بیشتری به پژمردگی نسبت به گیاهان استرس ندیده دارند.



کلرید

این برگ‌ها شکل غیر طبیعی همراه با کلروز بین رگبرگی واضح دارند. گیاهان به غلظت نسبتاً زیادی از کلر در بافت‌هایشان نیاز دارند. کلر در خاک بسیار فراوان بوده و در اراضی شور، تمرکز آن بالاست اما در اراضی با آبشویی بالا، ممکن است کم باشد. عادی‌ترین علایم کمبود کلر، کلروز و پژمردگی برگ‌های جوان است. کلروز در سطح صاف فرو رفتگی‌ها در مناطق بین رگبرگی پهنک برگ اتفاق می‌افتد. در موارد پیشرفته، اغلب یک حالت برنزه شده در طرف بالایی برگ‌های بالغ پدیدار می‌شود. گیاهان معمولاً به کلر مقاوم می‌باشند اما برخی گونه‌ها مانند آووکادو، میوه‌های هسته دار و انگورها به کلر حساس بوده و ممکن است علایم سمّیت را حتی در غلظت‌های کم کلروز در خاک از خود نشان دهند.



مس

برگ‌های دچار کمبود مس پیچیده شده و دمبرگ آنها به سمت پائین خم می‌شود. کمبود مس می‌تواند با کلروز خفیف سرتاسری همراه با فقدان فشار تورگور همیشگی در برگ‌های جوان، بیان شود. برگ‌های به تازگی بالغ شده، مشبک، رگبرگ‌های سبز همراه با مناطق سفید شده تا خاکستری مایل به سفید از خود نشان می‌دهند. برخی برگ‌ها، نقاط تُو خالی کلروتیکی نشان داده و تمایل به خمیدن به سمت پائین دارند. فرم رشدی درختان تحت شرایط کمبود مزمن مس، به صورت روزت می‌باشد. برگ‌ها کوچک و کلروتیک همراه با لکه‌های نکروتیک می‌باشند.



آهن

برگ‌های دچار کمبود آهن کلروز شدیدی در پایة برگ‌ها همراه با شبکة سبز رنگ نشان می‌دهند. عمده‌ترین علامت کمبود آهن، شروع کلروز بین رگبرگی از سمت خارج جوان ترین برگ‌هاست که به سمت داخل پیش می‌رود و در پایان، تمام سطح برگ سفید می‌شود. در مناطق سفید شده اغلب نقاط نکروتیک پدیدار می‌شود. تا وقتی که برگ‌ها هنوز کاملاً سفید نشده‌اند، در صورت کاربرد دوبارة آهن، ترمیم می‌یابند.

در فاز ترمیم، رگبرگ‌ها اولین قسمتی هستند که رنگ سبز روشن خود را به دست می‌آورند. این وضعیت ترمیمی که در مورد کمبود آهن پیش می‌آید، شاید قابل تشخیص‌ترین علامت در بین علایم کلاسیک مواد غذایی باشد. چون آهن قابلیت تحرک کمی دارد، علایم کمبود آن ابتدا در جوان‌‌ترین برگ‌ها ظاهر می‌شود. کمبود آهن، با آهک و شرایط بی هوازی خاک در ارتباط است و این وضعیت اغلب به وسیلة زیادی فلزات سنگین به وجود می‌آید.



پتاسیم

بعضی از این برگ‌ها نکروز حاشیه‌ای نشان می‌دهند (سوختگی نوک برگ). در شرایط پیشرفتة کمبود، نکروز در فضاهای بین رگبرگی رگبرگ اصلی همراه با کلروز بین رگبرگی ایجاد می‌گردد. اینها مشخص‌ترین علایم د ر تشخیص کمبود K هستند.

شروع کمبود پتاسیم معمولاً به وسیلة کلروز حاشیه‌ای به سمت تاول‌های قهوه‌ای و سبز چرمی خشک بر روی برگ‌های تازه بالغ شده، شرح داده می‌شود. این وضعیت به وسیلة افزایش داغدیدگی بین رگبرگ‌ها و / یا پیشرفت نکروز از لبة برگ به رگبرگ در هنگام افزایش تنش، دنبال می‌شود. در مراحل پیشرفتة کمبود، بیشتر منطقة بین رگبرگی نکروتیک شده، رگبرگ‌ها سبز باقی می‌ماند و برگ‌ها پیچیده و دندانه دار می‌شوند. در برخی گیاهان از قبیل حبوبات و سیب زمینی، علایم اولیة کمبود، نقاط سفید یا خالدار شدن پهنک برگ می‌باشند. در مقایسه با کمبود نیتروژن، کمبود پتاسیم بازگشت ناپذیرتر است حتی اگر به گیاهان پتاسیم بدهیم. چون پتاسیم در گیاه بسیار متحرک است، در کمبودهای شدید، علایم فقط روی برگ‌های جوان ظهور می‌یابند. کمبود پتاسیم ممکن است در صورت وجود سدیم، بسیار کم جلوه کند به طوری که با افزودن سدیم، گیاهان دچار کمبود پتاسیم، بسیار شاداب‌تر از گیاهان بدون کمبود ‌شوند. در بعضی گیاهان، بیش از 90 درصد نیاز پتاسیم می‌تواند به وسیلة سدیم جبران شود بدون اینکه هیچ گونه کاهشی در رشد پدید آید.

زمان مناسب سمپاشی درختان (هلو ، سیب ،گوچه سبز ،گلابی

مهم ترین مساله برای افرادی که به کار باغداری درختان مشغول هستند اطلاع از زمان دقیق سم پاشی آنها می باشد ، در این پست تقویم مبارزه با آفتهای درختان هلو ، سیب و شلیل را برای شما قرار داده ایم. برای سم پاشی درختان هلو و شلیل :

آبان  : برای پیشگیری بیماریهای قارچی ( لب شتری و غربالی )  سمپاشی با ترکیبات مس بعد از ریزش برگها   به نسبت سه تا پنج در هزار

اسفند : روغن ولک ( بمیزان۵/۱-۲ لیتر در ۱۰۰ لیتر آب )    با مخلوطی ازحشره کش دورسبان یا  اتیون ( ۱۵۰ سی سی در  ۱۰۰ لیتر آب )

فروردین : بهنگام تورم جوانه  ترکیبات مس ( ۳ تا ۵ در هزار)   برای پیشگیری بیماری غربالی و لب شتری

اردیبهشت :  برای پیشگیری سفیدک حقیقی در هلو  بخصوص رقم انجیری و شلیل سموم ترکیبی (  کاپتان یا بنومیل یا توپسین ام   با قارچ کشهای جدید   توپاس و یا انویل)  ( به نسبت ۱۲/۵ سی سی توپاس  و ۵۰گرم بنومیل یا توپسین ام )در ۱۰۰  لیتر آب یا  قارچ کش جدید کولیس ( نیم در هزار ) یا  دومارک ( ۰/۳ در هزار )  یا استروبی ( ۰/۲ در هزار)   توجه : در صورت شیوع شته سبز اضافه نمودن یکی از حشره کشهای  سیستمیک متاسیستکس یا  پریمور  یا  کنفیدور یا  موسپیلان  توصیه میگردد.

خرداد :  در صورت شیوع سفیدک حقیقی تکرار با قارچ کشهای فوق الذکر توجه :  محلول پاشی با کود مایع  همراه سموم در رنگ و طعم وکیفیت میوه اثر فوق العاده دارد  . یکی از آفات مهم درختان هسته دار شپشک نخودی  ( که در اصطلاح محلی شته خونی میگویند ) میباشد که در اواخر زمستان سمپاشی  روغن ولک ( دو لیتر در صد لیتر آب ) به همراه  یکی از حشره کش های اختصاصی  نفوذی مثل  دورسبان   یا  اتیون  یا  آدمیرال   و تکرار آن بعد از گلدهی فقط سمپاشی با حشره کش های فوق براحتی قابل کنترل است . هنگام شیوع بیماری غربالی و لب شتری که بیشتر در فصول بارانی اتفاق میافتد تکرار سموم ترکیبات مس  یا  کاپتان  ( ۳ در هزار ) توصیه میشود.

برای مشاهده بقیه توضیحات روی کلمه ادامه مطلب کلیک کنید  تقویم سم پاشی درختان سیب :
اسفند: سمپاشی  ۳ در هزار ترکیبات مس  بعلت شیوع شانکر سیتوسپرایی در درختان سیب    روغن ولک  (بمیزان ۱۱- ۱٫۵ لیتر در ۱۰۰ لیتر آب)  همراه  حشره کش  و تخم کش کنه

فزودن یکی از حشره کش های زیر :
حشره کش دیمتوات  ( بمیزان  ۱۰۰ س سی در ۱۰۰۰ لیتر آب )  و یا آدمیرال ( نیم در هزار )  ویا  اتیون  و یا  دورسبان  ( ۵/۱ در  هزار ) و یا  دیازینون ( یک در هزار )
تخم کش زمستانه کنه   مثل  آپولو ( نیم در هزار ) و یا نئورون ( یک در هزار)  نیسورن(نیم در هزار)
فروردین :   برای پیشگیری از بروز بیماری لکه سیاه سیب سمپاشی های زیر ضروری است :
الف )   هنگام تورم جوانه تا قبل از گلدهی
سمپاشی با یکی از قارچ کش های زیر :
توپسین ام ( ۰/۷۵ در هزار)   یا   دودین ( یک در هزار ) یا    کاپتان ( سه در هزار )    یا   استروبی ( ۰/۲۲در  هزار )   یا   بنومیل ( ۰/۵ در هزار ) یا   فیلینت (   ۰/۲  در هزار )  یا   بایکور   (یک در هزار )

توجه۱:اختلاط سموم قارچ کش و تهیه محلول ترکیبی با توجه به سازگاری آنها   مثل ترکیب دودین با کاپتان   میتواند در کنترل  بیماریها بیشتر مثمر ثمر باشد.
توجه ۲ : اضافه کردن حشره کش کنفیدور به نسبت  ۰/۵ در هزار برای مبارزه با شته   در نواحی آلوده توصیه میگردد.
توجه ۳۳ : در بروشور سم  توپاس و انویل در ایران  برای مبارزه با سفیدک حقیقی توصیه شده ولی نظر کارخانه سازنده این سموم بر لکه سیاه سیب نیز موثر است
توجه۴۴: سمپاشی قارچکش روی خاک زیر درختان بر روی بقایای باقی مانده از سال قبل خیلی مهم و مؤثر است.

ب) بعد از ریزش  دو سوم  گلبرگها
 -  سمپاشی با یکی از قارچ کش ها  فوق الذکر

اردیبهشت :   ج) ده روز پس از سمپاشی دوم
سمپاشی با یکی از قارچ کش ها فوق الذکر
توجه ۵: برای جلوگیری از مقاومت قارچها رعایت تنوع سم الزامی است.
توجه۶: در صورت بارندگی زیاد تکرار سمپاشی با قارچکشها به فاصله ده روز ضروری است.
توجه ۷: بعلت بروز عفونت لکه سیاه سیب حتما” لازم است بعد از گذشت ۳۶۶ ساعت از بارندگی  سمپاشی صورت گیرد.

خرداد :  سمپاشی بر علیه کرم سیب  ( نسل اول )  و  پروانه مینوز  بایکی از حشره کشهای:
دیازینون ( یک در هزار )   یا  فن والریت  ( ۰/۷۵ در هزار )   یا  استامی پراید ( ۰/۵۵ در هزار )   یا  مچ ( یک در هزار )    یا    کالیپسو (  ۰/۲  در هزار )  یا  سایپرمترین ۴۰%  ( ۷۵ سی سی در هزار لیتر آب )  زولون  ( ۱/۵ در هزار )  یا دانیتول ( یک در هزار )
 بهمراه کود مایع   ( دارای ازت بیشتر )

تیر  : در صورت ظهور کنه قرمز اروپایی ،  سمپاشی با  کنه کش های جدید  باروک ( نیم در هزار )  و یا انویدور  ( نیم در هزار )     یا  ترکیب اورتوس ( فن پیروکسی میت ) و امایت ( پروپار‍یت ) به نسبت  نیم در هزار از هرکدام  یا  پراید (فنازاکویین )  ( به نسبت نیم در هزار )   یا  آبامکتین ( یک در هزار )  یا    پروپال ( یک در هزار )  یا   نئورون  ( یک تا  یک و نیم در هزار )  یا دانیتول ( دو در هزار ) -    بهمراه کود مایع  ( ۲۰ – ۲۰ – ۲۰ )  -    محلول پاشی کلرور کلسیم
توضیح ۱: در صورت طغیان آفت کنه  سمپاشی به فاصله ده روز تکرار شود.
توضیح۲۲ :  ترکیب سه کنه کش امایت – اورتوس – آبامکتین  به نسبت یک در هزار اثر بخشی فوق العاده در کنترل آفت دارد.
توضیح۳ : کنه کش های جدید باروک و و انویدور به سبب اثرگذاری بر سنین مختلف کنه به مدت طولانی ( حدودا” ۲۲ ماه ) جمعیت کنه را کنترل میکنند بنابراین ارجحیت دارند.
توضیح ۴۴: به تجربه  ، افزودن کمی تاید یا مایع ظرفشویی (نیم لیتر در هزار لیتر آب ) به کنه کشهای معمولی  خاصیت کنه کشی را به جهت خاصیت پخش کنندگی محلول افزایش میدهند .

مرداد :  سمپاشی  بر علیه  کرم سیب  ( نسل دوم )
با یکی از حشره کش های فوق الذکر در بالا
 افزودن کود  مایع  ( دارای کود پتاس بیشتر ) جهت رنگپذیری بهتر میوه سیب

آفتها و بیماریهای گل محمدی و گل رز

)  آفت‌های گل محمدی: الف) شته: شته گل سرخ حشره‌ای است کوچک به رنگ سبز روشن و گاهی قهوه‌ای روشن می‌باشد.

این آفت جهت تولید مثل زیادی که دارد در زمان کوتاهی می‌تواند همه‌ی بوته‌های گل محمدی را آلوده نماید. زیرا در آغاز‌ه‌های بهار که هوا مساعد می‌شود حشره مولد از تخم بیرون آمده و از راه زنده‌زایی تولید مثل می‌کند. این نوزادان از گونه حشرات ساده می‌باشند که خود به خود و بدون حشره نیز تولید مثل می‌کنند و در مدت کوتاهی از یک حشره در چند نسل هزاران شته پدید می‌آورد.

میزان زیان‌های وارده از آفت‌های نامبرده در گلستان‌ها و پهنه‌های گوناگون یکنواخت نیست و در سال‌های عادی و طغیانی تفاوت داشته و چنانچه به شیوه‌های زراعی و روش‌های مناسب مبارزه توجه نشود، میزان آسیب‌ در سال‌های طغیانی بیش از 20 درصد محصول را فرامی‌گیرد. هر چند عوامل طبیعی دیگری مانند باد و باران دمای پایین و کفشدوزک و... تا اندازه‌ای از شدت صدمه آفت جلوگیری می‌نماید لیکن چون طغیان آفت زیاد است و سبب زیان قابل توجهی می‌گردد باید با سموم شیمیایی نیز به مبارزه کمک کرد. از سم‌های کارآمد و موثر برای مبارزه با شته می‌توان از پاراتیون و متاسیتوکس با دوز 2 در هزار نام برد. همچنین از سولفات دونیکوتین 40 درصد به میزان 25 گرم به همراه 100 گرم مویان و 100 لیتر آب نیز سود جست.

ب) شپشک: این حشره‌ها به شکل پولک‌های خیلی ریز و گرد به رنگ سفید مایل به خاکستری روی ساقه‌های گل محمدی دیده می‌شود کاربرد سموم پاراتیون و گوزاتیون 2 در هزار در پایان فروردین ماه برای شپشک نتایج سودبخشی به همراه خواهد داشت.

پ) آفت‌های ساقه‌خوار: این آفت به نام سوسک سرشاخه‌خوار گل سرجیان یا سوسک شاخه‌ خوار شناخته می‌شود که تخم آن در بهار تبدیل به کرم می‌گردد. این کرم از نوک شاخه‌ها و از درون، به خراطی کردن ساقه‌ها می‌پردازد شدت حمله این آفت در درختچه‌های ضعیف بیشتر و گاهی تا سر حد خشکاندن آن پیش می‌رود. یک روش مبارزه شیمیایی شناخته شده و فصلی برای آن وجود ندارد تنها راه مبارزه بریدن شاخه‌های آفت زده و بیرون بردن آن از زمین گلستان و به ویژه سوزاندن آن‌ها می‌باشد.

بیماری‌ها

سفیدک: عامل آن گونه‌ای قارچ می‌باشد که برگ‌های جوان، شاخه‌ها و غنچه‌ها را آلوده می‌سازد در برگ‌های جوان آلوده برجستگی‌هایی شبیه به تاول پیدا می‌گردد و در برگ‌های پیر آلوده لکه‌های سفید مایل به خاکستری دیده می‌شود و همچنین در شاخه‌های جوان آلوده پیچیدگی پدید می‌آورد هنگامی که بوته‌ها بسیار آلوده شوند و بیماری پیشرفته باشد برگ‌ها و شاخه‌ها کاملاً می‌پیچند. در اثر آلودگی درختچه‌ها به این بیماری رشد آنها متوقف و گیاه پژمرده می‌شود و غنچه‌ گل از بوته ریزش می‌کند.

اندازه زیان‌های وارده به گلستان‌ها بر اثر حمله این بیماری کم و بیش زیاد و گاهی تا بیش از 30% محصول می‌رسد در پایان فصل تابستان به برگ‌ها به رنگ خاکستری تیره در می‌آید و نقطه‌های سیاهی که دارای اسپورهای قارچ می‌باشند در روی کاسبرگ‌ها و دمگل‌ها دیده می‌شود این اسپورها در زمستان باقی مانده و در سال دیگر دوباره به گیاه حمله می‌کند. اسپور قارچ به وسیله باد منتقل می‌شود ولی باران زیاد این توسعه قارچ را به تعویق می‌اندازد. دمای بالاتر از 26 درجه سانتی‌گراد برای رشد این قارچ مناسب نیست زمان آشکار شدن نخستین نشانه‌های بیماری در آغاز سمپاشی بسیار پراهمیت می‌باشد و بسته به پهنه‌های گوناگون نیز تفاوت خواهد داشت.

شیوه‌های مبارزه با سفیدک

الف) مبارزه مکانیکی: از آن جا که قارچ زمستان را روی شاخه‌ها صورت‌های گوناگون می‌گذارد می‌توان با بریدن شاخه‌ها و بخش‌های آلوده گیاه، از پدید آمدن و گسترش آن جلوگیری کرد. بهترین زمان برای این کار پیش از آلوده شدن به اسپورها یا به گفته دیگر پیش از بیدار شدن جوانه‌ها می‌باشد.

همچنین بایستی برگ‌های خشکیده شده که روی زمین ریخته شده گردآوری نمود و آنها را سوزاند.

ب) مبارزه شیمیایی: این روش مبارزه باید هنگامی انجام گیرد که نشانه‌های سفید تازه دیده می‌شود اغلب گل‌کاران منطقه آشنایی چندانی به شیوه‌های پیشگیری در این زمینه ندارند و هنگامی که با آفت و بیماری روبرو می‌شود که روی برگ‌ها و شاخه‌ها کاملاً سفید شده و گیاه به کلی آلوده و فراگیر شده است. باید دانست که مبارزه در این هنگام، قارچ را از بین نمی‌برد. بلکه می‌بایستی پس از دیده شدن نخستین نشانه‌های آن در گیاه بی رنگ باید سمپاشی را انجام داد. روی هم رفته روش سمپاشی به صورت محلول روشن است سمپاشی باید به گونه‌ای باشد که همگی لایه‌های زیرین و روی برگ‌های گل محمدی کاملاً خیس شود.

ترکیبات گوگردی هم چنان چه در برگ‌های گیاه سوختگی پدید نیاورد مناسب است. در هنگامی که دمای هوا زیاد نباشد کاربرد این نوع ماده شیمیایی کارسازتر می‌باشد ولی باید با مویان آمیخته شود سم کارتان به نسبت یک در هزار مخلوط بامویان یک در هزار نیز مناسب است به شرط آن که از میانه ماه فروردین هر 20 روز یک بار سمپاشی تکرار و تا شهریور ادامه یابد.

گذشته از آفات و بیماری‌ةای نامبرده گونه‌ای گیاه انگلی به نام سن در پاره‌ای از گلستان‌ها کم و بیش سبب آسیب‌ها و زیان‌های فراوانی می‌گردد. درختچه‌های آلوده به سن ضعیف شده و سرانجام می‌خشکد مبارزه شیمیایی شناخته شده برای این انگل وجود ندارد تنها با سوزاندن درختچه‌های آلوده آن هم پیش از به گل نشستن و بذر دادن سن، تا اندازه‌ای نسبت به نابودی آن کمک می‌نماید.

علاوه بر‌آفت‌ها و بیمار‌ی‌ها و نیز انگل‌ها که موجب بروز ناهنجاری و زیان‌هایی به گیاه و در نهایت به محصول می‌گردد، چرخه نامساعد محیطی هم به گونه‌ای است که سبب آسیب زدن به درختچه‌های گل محمدی می‌شود مانند خشکی شدید و گرمی هوا که در اثر آن گل‌های ریز مانده و بنابراین به صورت غنچه ریزش می‌کنند.

همچنین سرمای بهاره موجب زیان‌های کم و بیش زیادی شده و میزان تولید محصول گل به اندازه زیادی کاهش می‌یابد. آسیب‌های وارده در اثر سرما روی گلستان گاهی به اندازه‌ای زیاد است که زیان آفت‌ها و بیماری‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. همانگونه که آمده بیشتر گلکاران از چگونگی مبارزه و نیز پیشگیری آفات و بیماری‌ها آگاهی چندانی ندارند و هیچ‌گونه کار ویژه‌ای برای باز داشتن آنها به جا نمی‌آورند تنها با کاربرد برخی از سموم، گاهی به میزان کمی، نسبت به پیشگیری و مبارزه با بیماری‌ها و آفات نام برده دست می‌زنند. گاهی نیز با نداشتن آگاهی و شناخت کافی موجب تشدید جمعیت آفات و بیماری‌های گل محمدی می‌گردند.

شیوه تازه کنترل آفت‌ها

به تازگی در آمریکا پژوهش نوینی در زمینه مهار آفت‌های گیاهان زینتی انجام گرفته است. بیشترین آنها به چگونگی نظارت و مهار حشرات آفت روی گل‌های داوودی    است پیامدهای به دست‌ آمده از این پژوهش درباره حشرات بی‌بال مکنده شیره گیاهان می‌باشد که یک آفت جهانی به شمار می‌رود بهترین شیوه معمار کاربرد حشره‌کش‌های ناز اکننده است که مستقیماً روی غنچه‌های در حال شگفتن رز به کار می‌روند و کمتر «پارلا» از دانشگاه کالیفرنیا و گروه وی دریافته‌اند که کاربرد دام‌هایی چسبناک روی کارت‌های زرد و آبی در گلخانه‌ها نیز می‌تواند در مهار آفت‌ها کارآ باشند. دنباله همین پژوهش‌ها را که کارت‌هی آبی حشرات بیشتری را در خود جذب می‌کند و روی هم رفته تارهای چسبناک آبی زرد رنگ سودمندترند بررسی روی غنچه‌های آسیب دیده از حشرات نشان داد که پرورش دهندگان حشره در هر غنچه را بپذیرند بدون آن که از به مخاطره افتادن بازار گل نگران باشد استفاده از تله چسبناک که به گونه یکنواخت در گلخانه پخش شده باشد می‌توانند در مهار جمعیت آفت موثر باشد. همچنین این گروه پژوهشی با کاربرد شماری از آفت‌‌کش‌های کم خطر دریافتند که پایداری و کیفیت خود محصول نیز دگرگونی مهمی به شمار می‌آید. و آزمایشات نشان داد که در شرایط آزمایشگاهی حشره‌کش‌های میکروبی در از بین بردن و دفع حشرات به جز پروانه سفید و شته موثر بوده است. برای نمونه سیناکور به گونه قابل اعتمادی عنکبوت محمدی و تخم‌های دیگر حشرات را از بین می‌برد و به شدت برای لار و حشرات بال توری و شته‌ها انگل مهمی به شمار می‌رود.

فهرست منابع

1) قربانی، علی محمد و رضازاده پادیزی. 1379. (   ازدیادی گل محمدی دومین کنگرة علوم باغبانی ایران. شهریور 79، کرج. ایران.

2) زندی، احمد. 1376. گزارش در زمینه گل محمدی. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر بخش تحقیقات باغبانی.

3) زرگری، علی. 1365. گیاهان دارویی. جلد دوم. انتشارات دانشگاه تهران.

4) گلاب آمیزه گل و آب. جمشید اردلان

5) کافی، محسن، ریاضی، یحیی. 1380، پرورش گل محمدی و تولید گلاب، ناشر: نشر پرچین.

6) خوشخوبی، مرتضی. 1368. ازدیاد گیاهان زینتی

7) مهدوی، مسعود. جواد صنفی‌نژاد و حسین دستمالچی. 1368. گلاب‌ کاشان مرکز تحقیقات مناطق کویری ایران. دانشگاه تهران، نشریه شماره 24.