آفتها و بیماریهای گل محمدی و گل رز

)  آفت‌های گل محمدی: الف) شته: شته گل سرخ حشره‌ای است کوچک به رنگ سبز روشن و گاهی قهوه‌ای روشن می‌باشد.

این آفت جهت تولید مثل زیادی که دارد در زمان کوتاهی می‌تواند همه‌ی بوته‌های گل محمدی را آلوده نماید. زیرا در آغاز‌ه‌های بهار که هوا مساعد می‌شود حشره مولد از تخم بیرون آمده و از راه زنده‌زایی تولید مثل می‌کند. این نوزادان از گونه حشرات ساده می‌باشند که خود به خود و بدون حشره نیز تولید مثل می‌کنند و در مدت کوتاهی از یک حشره در چند نسل هزاران شته پدید می‌آورد.

میزان زیان‌های وارده از آفت‌های نامبرده در گلستان‌ها و پهنه‌های گوناگون یکنواخت نیست و در سال‌های عادی و طغیانی تفاوت داشته و چنانچه به شیوه‌های زراعی و روش‌های مناسب مبارزه توجه نشود، میزان آسیب‌ در سال‌های طغیانی بیش از 20 درصد محصول را فرامی‌گیرد. هر چند عوامل طبیعی دیگری مانند باد و باران دمای پایین و کفشدوزک و... تا اندازه‌ای از شدت صدمه آفت جلوگیری می‌نماید لیکن چون طغیان آفت زیاد است و سبب زیان قابل توجهی می‌گردد باید با سموم شیمیایی نیز به مبارزه کمک کرد. از سم‌های کارآمد و موثر برای مبارزه با شته می‌توان از پاراتیون و متاسیتوکس با دوز 2 در هزار نام برد. همچنین از سولفات دونیکوتین 40 درصد به میزان 25 گرم به همراه 100 گرم مویان و 100 لیتر آب نیز سود جست.

ب) شپشک: این حشره‌ها به شکل پولک‌های خیلی ریز و گرد به رنگ سفید مایل به خاکستری روی ساقه‌های گل محمدی دیده می‌شود کاربرد سموم پاراتیون و گوزاتیون 2 در هزار در پایان فروردین ماه برای شپشک نتایج سودبخشی به همراه خواهد داشت.

پ) آفت‌های ساقه‌خوار: این آفت به نام سوسک سرشاخه‌خوار گل سرجیان یا سوسک شاخه‌ خوار شناخته می‌شود که تخم آن در بهار تبدیل به کرم می‌گردد. این کرم از نوک شاخه‌ها و از درون، به خراطی کردن ساقه‌ها می‌پردازد شدت حمله این آفت در درختچه‌های ضعیف بیشتر و گاهی تا سر حد خشکاندن آن پیش می‌رود. یک روش مبارزه شیمیایی شناخته شده و فصلی برای آن وجود ندارد تنها راه مبارزه بریدن شاخه‌های آفت زده و بیرون بردن آن از زمین گلستان و به ویژه سوزاندن آن‌ها می‌باشد.

بیماری‌ها

سفیدک: عامل آن گونه‌ای قارچ می‌باشد که برگ‌های جوان، شاخه‌ها و غنچه‌ها را آلوده می‌سازد در برگ‌های جوان آلوده برجستگی‌هایی شبیه به تاول پیدا می‌گردد و در برگ‌های پیر آلوده لکه‌های سفید مایل به خاکستری دیده می‌شود و همچنین در شاخه‌های جوان آلوده پیچیدگی پدید می‌آورد هنگامی که بوته‌ها بسیار آلوده شوند و بیماری پیشرفته باشد برگ‌ها و شاخه‌ها کاملاً می‌پیچند. در اثر آلودگی درختچه‌ها به این بیماری رشد آنها متوقف و گیاه پژمرده می‌شود و غنچه‌ گل از بوته ریزش می‌کند.

اندازه زیان‌های وارده به گلستان‌ها بر اثر حمله این بیماری کم و بیش زیاد و گاهی تا بیش از 30% محصول می‌رسد در پایان فصل تابستان به برگ‌ها به رنگ خاکستری تیره در می‌آید و نقطه‌های سیاهی که دارای اسپورهای قارچ می‌باشند در روی کاسبرگ‌ها و دمگل‌ها دیده می‌شود این اسپورها در زمستان باقی مانده و در سال دیگر دوباره به گیاه حمله می‌کند. اسپور قارچ به وسیله باد منتقل می‌شود ولی باران زیاد این توسعه قارچ را به تعویق می‌اندازد. دمای بالاتر از 26 درجه سانتی‌گراد برای رشد این قارچ مناسب نیست زمان آشکار شدن نخستین نشانه‌های بیماری در آغاز سمپاشی بسیار پراهمیت می‌باشد و بسته به پهنه‌های گوناگون نیز تفاوت خواهد داشت.

شیوه‌های مبارزه با سفیدک

الف) مبارزه مکانیکی: از آن جا که قارچ زمستان را روی شاخه‌ها صورت‌های گوناگون می‌گذارد می‌توان با بریدن شاخه‌ها و بخش‌های آلوده گیاه، از پدید آمدن و گسترش آن جلوگیری کرد. بهترین زمان برای این کار پیش از آلوده شدن به اسپورها یا به گفته دیگر پیش از بیدار شدن جوانه‌ها می‌باشد.

همچنین بایستی برگ‌های خشکیده شده که روی زمین ریخته شده گردآوری نمود و آنها را سوزاند.

ب) مبارزه شیمیایی: این روش مبارزه باید هنگامی انجام گیرد که نشانه‌های سفید تازه دیده می‌شود اغلب گل‌کاران منطقه آشنایی چندانی به شیوه‌های پیشگیری در این زمینه ندارند و هنگامی که با آفت و بیماری روبرو می‌شود که روی برگ‌ها و شاخه‌ها کاملاً سفید شده و گیاه به کلی آلوده و فراگیر شده است. باید دانست که مبارزه در این هنگام، قارچ را از بین نمی‌برد. بلکه می‌بایستی پس از دیده شدن نخستین نشانه‌های آن در گیاه بی رنگ باید سمپاشی را انجام داد. روی هم رفته روش سمپاشی به صورت محلول روشن است سمپاشی باید به گونه‌ای باشد که همگی لایه‌های زیرین و روی برگ‌های گل محمدی کاملاً خیس شود.

ترکیبات گوگردی هم چنان چه در برگ‌های گیاه سوختگی پدید نیاورد مناسب است. در هنگامی که دمای هوا زیاد نباشد کاربرد این نوع ماده شیمیایی کارسازتر می‌باشد ولی باید با مویان آمیخته شود سم کارتان به نسبت یک در هزار مخلوط بامویان یک در هزار نیز مناسب است به شرط آن که از میانه ماه فروردین هر 20 روز یک بار سمپاشی تکرار و تا شهریور ادامه یابد.

گذشته از آفات و بیماری‌ةای نامبرده گونه‌ای گیاه انگلی به نام سن در پاره‌ای از گلستان‌ها کم و بیش سبب آسیب‌ها و زیان‌های فراوانی می‌گردد. درختچه‌های آلوده به سن ضعیف شده و سرانجام می‌خشکد مبارزه شیمیایی شناخته شده برای این انگل وجود ندارد تنها با سوزاندن درختچه‌های آلوده آن هم پیش از به گل نشستن و بذر دادن سن، تا اندازه‌ای نسبت به نابودی آن کمک می‌نماید.

علاوه بر‌آفت‌ها و بیمار‌ی‌ها و نیز انگل‌ها که موجب بروز ناهنجاری و زیان‌هایی به گیاه و در نهایت به محصول می‌گردد، چرخه نامساعد محیطی هم به گونه‌ای است که سبب آسیب زدن به درختچه‌های گل محمدی می‌شود مانند خشکی شدید و گرمی هوا که در اثر آن گل‌های ریز مانده و بنابراین به صورت غنچه ریزش می‌کنند.

همچنین سرمای بهاره موجب زیان‌های کم و بیش زیادی شده و میزان تولید محصول گل به اندازه زیادی کاهش می‌یابد. آسیب‌های وارده در اثر سرما روی گلستان گاهی به اندازه‌ای زیاد است که زیان آفت‌ها و بیماری‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. همانگونه که آمده بیشتر گلکاران از چگونگی مبارزه و نیز پیشگیری آفات و بیماری‌ها آگاهی چندانی ندارند و هیچ‌گونه کار ویژه‌ای برای باز داشتن آنها به جا نمی‌آورند تنها با کاربرد برخی از سموم، گاهی به میزان کمی، نسبت به پیشگیری و مبارزه با بیماری‌ها و آفات نام برده دست می‌زنند. گاهی نیز با نداشتن آگاهی و شناخت کافی موجب تشدید جمعیت آفات و بیماری‌های گل محمدی می‌گردند.

شیوه تازه کنترل آفت‌ها

به تازگی در آمریکا پژوهش نوینی در زمینه مهار آفت‌های گیاهان زینتی انجام گرفته است. بیشترین آنها به چگونگی نظارت و مهار حشرات آفت روی گل‌های داوودی    است پیامدهای به دست‌ آمده از این پژوهش درباره حشرات بی‌بال مکنده شیره گیاهان می‌باشد که یک آفت جهانی به شمار می‌رود بهترین شیوه معمار کاربرد حشره‌کش‌های ناز اکننده است که مستقیماً روی غنچه‌های در حال شگفتن رز به کار می‌روند و کمتر «پارلا» از دانشگاه کالیفرنیا و گروه وی دریافته‌اند که کاربرد دام‌هایی چسبناک روی کارت‌های زرد و آبی در گلخانه‌ها نیز می‌تواند در مهار آفت‌ها کارآ باشند. دنباله همین پژوهش‌ها را که کارت‌هی آبی حشرات بیشتری را در خود جذب می‌کند و روی هم رفته تارهای چسبناک آبی زرد رنگ سودمندترند بررسی روی غنچه‌های آسیب دیده از حشرات نشان داد که پرورش دهندگان حشره در هر غنچه را بپذیرند بدون آن که از به مخاطره افتادن بازار گل نگران باشد استفاده از تله چسبناک که به گونه یکنواخت در گلخانه پخش شده باشد می‌توانند در مهار جمعیت آفت موثر باشد. همچنین این گروه پژوهشی با کاربرد شماری از آفت‌‌کش‌های کم خطر دریافتند که پایداری و کیفیت خود محصول نیز دگرگونی مهمی به شمار می‌آید. و آزمایشات نشان داد که در شرایط آزمایشگاهی حشره‌کش‌های میکروبی در از بین بردن و دفع حشرات به جز پروانه سفید و شته موثر بوده است. برای نمونه سیناکور به گونه قابل اعتمادی عنکبوت محمدی و تخم‌های دیگر حشرات را از بین می‌برد و به شدت برای لار و حشرات بال توری و شته‌ها انگل مهمی به شمار می‌رود.

فهرست منابع

1) قربانی، علی محمد و رضازاده پادیزی. 1379. (   ازدیادی گل محمدی دومین کنگرة علوم باغبانی ایران. شهریور 79، کرج. ایران.

2) زندی، احمد. 1376. گزارش در زمینه گل محمدی. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر بخش تحقیقات باغبانی.

3) زرگری، علی. 1365. گیاهان دارویی. جلد دوم. انتشارات دانشگاه تهران.

4) گلاب آمیزه گل و آب. جمشید اردلان

5) کافی، محسن، ریاضی، یحیی. 1380، پرورش گل محمدی و تولید گلاب، ناشر: نشر پرچین.

6) خوشخوبی، مرتضی. 1368. ازدیاد گیاهان زینتی

7) مهدوی، مسعود. جواد صنفی‌نژاد و حسین دستمالچی. 1368. گلاب‌ کاشان مرکز تحقیقات مناطق کویری ایران. دانشگاه تهران، نشریه شماره 24.