کاربرد هورمون های گیاهی

هورمون*ها 1- اکسین*ها Auxines 2- ژیبرلین*ها Giberellines 3- سیتوکینین*ها Cytokinines 4- بازدارنده*های رشد Inhibitors 5- اتیلن Ethylene اکسین*ها Auxines عوامل موثر بر عملکرد هورمون*ها در روی گیاهان زینتی غلظت Dosageهورمون مصرفی؛ سن فیزیولوژیکی گیاه اکسین*ها جزء اولین گروه هورمون*های کشف شده هستند که وظایفی همچون تسریع در ریشه*زایی گیاهان و ریزش گل*های اضافی درختان میوه را بر عهده دارند. مهم*ترین عاملی که روی عملکرد اکسین*ها تأثیر گذار بوده مقدار مصرف اکسین و یا غلظت هورمون مصرفی است. گاهی اوقات یک اکسین معین عامل رشد و تقسیم سلولی است. اما اگر همین ماده را در غلظت Dosage خیلی زیاد بکار بریم، باعث مرگ و از بین رفتن گیاه می*شود. بنابراین در مصرف هورمون*ها مخصوصاً اکسین*ها غلظت مصرف اهمیت زیادی دارد. عامل دیگری که در روی عملکرد و یا وظیفه خاص اکسین اثر گذار است سن فیزیولوژیکی گیاه مورد استفاده است. بسته به اینکه گیاهان در چه مقطع سنی قرار گرفته*اند غلظت مصرفی اکسین و زمان القا آن به سن متغیر است و نتایج متفاوتی دارد. اما بطور کلی مهمترین وظایفی را که برای اکسین ها میشناسیم عبارتند از : تسریع در ریشه زایی گیاهان سخت ریشه*زا 3000 ppm - 8000 ppm- مخصوصاً در سطوح بزرگ و واحدهای تولیدی بزرگ که سرعت ریشه*دار شدن گیاه و زمان آن اهمیت دارد، مصرف و کاربرد اکسین*ها دارای جایگاه ویژه*ای است؛ عامل تُنُک کننده در محصولات سال*آور- به این طریق باعث ریزش گل*های اضافی درختان می*شود. مثلاً در درخت سیب حالت سال*آوری وجود دارد. بدین صورت که در بعضی از سال*ها میوه زیاد تولید می*کند و در سال دیگر محصول بسیار ناچیزی دارد. کاربرد اکسین*ها باعث می*شود که در سال*های پر محصول تعداد گل*های قابل تبدیل به میوه کم شود و در نتیجه عملکرد گیاه در سال*های مختلف به شکل متعادلی نگه داشته شود ژیبرلین*ها Giberellinesمهم*ترین کاربرد ژیبرلین*ها GA جایگزینی سرما در غده*ها؛ جایگزینی سرما در بذر دسته نسبتاً بزرگ از هورمون*های گیاهی ژیبرلین*ها هستند که در سال*های حدود 1940 شناخته شدند. کاربرد ژیبرلین*ها در باغبانی به درشت کردن حبه*های انگور، وادار کردن غده یا پیاز برای گل*دهی و جایگزینی سرما در بعضی از بذرهای گیاهان است. بهترین و پرمصرف*ترین جای مصرف GA در ژیبرلین*ها در Flowery culture است که غده*ها و پیاز*ها را به کمک سرما وادار به گل*دهی می*کنیم، بنابراین ژیبرلین*ها جایگزین سرما می*شوند. با تیمار ژیبرلین دوره 3 تا 5 ماهه را که پیازها لازم دارند تا وارد مرحله گل*دهی شوند را بسیار کوتاه*تر می*کنند. وظیفه دیگر ژیبرلین*ها جایگزینی سرما در بعضی از بذرها می*باشد. بعضی از بذرهای گیاهان زینتی نظیرانواع نسترن*ها نیازمند طی یک دوره سرما قبل از جوانه*زنی هستند، لذا وقتی این بذرها را با GA که مخفف ژیبرلین اسید است تیمار کنیم آن را جایگزین یک دوره سرما کرده*ایم. لازم به ذکر است که تعداد ایزومرهای ژیبرلین خیلی زیاد است از GA1- GA47 شناخته شده*اند، و در کارخانجات مواد شیمیایی تولید می شوند اما GA3 کاربرد بیشتری دارد. مشخص کردن نوع هورمون و مقدار آن کار بسیار دقیق و ظریفی است که در آزمایشگاه*های تخصصی با استفاده از دستگاه HPLC صورت می*گیرد. سیتوکینین*ها Cytokininesسیتوکنین*ها دسته*ای از هورمون*ها هستند که وظایف خاص و بسیار تخصصی بر عهده دارند. سیتوکنین*ها وظایفی همچون کمک به تقسیم سلولی و جلوگیری از پیر شدن گل*های شاخه بریده را بر عهده دارند که کمیاب و گران قیمت بوده و دز مصرفی آن*ها کم است. نقش دیگر سیتوکنین*ها جلوگیری از پیر شدن گل*های شاخه بریده Cut flowers است. سیتوکنین*ها در محلول پاشی*های آبی و شیمیایی روی شاخه*های بریده شده که برای مدت طولانی نگهداری می*شوند، کاربرد بسیار خوبی دارند. انواع سیتوکنین*ها عبارتست از بنزیل آمینوپورین، زآتین و کینیتین.   بازدارنده های رشد Inhibitorsدسته چهارم از هورمون*های گیاهی بازدارندگان رشد هستند که نقش متضاد بقیه هورمون*ها را دارند.نقش سه دسته اول اکسین*ها، ژیبرلین*ها و سیتوکینین*ها در تشویق گیاه به رشد و نمو است ولی ایندسته نقش جلوگیری کننده در رشد را دارند. در گیاه بنت قنسول Euphorbia Pulcherrimaصورت می*توان از بازدارنده*ای مثل B9 استفاده کرد. گیاهان زینتی کاربرد خوب و بسیار اقتصادی دارند واستفاده از این بازدارنده*ها باعث می*شود گیاهان کوتاه اما کامل از نظر ساختمان رشدی داشته باشیم. یک پا کوتاهی دسته*ای دیگر از مواد بازدارنده که در گیاهان زینتی استفاده می*شوند آلار SADH است، گر چه در بعضی از مجامع جهانی منع شده است اما چون مورد استفاده آن برای گیاهان زینتی است و مصرف خوراکی ندارد همچنان قابل استفاده است. بهترین مورد استفاده از آلار یا SADH در طولانی کردن خوشه*های گل گیاه کاغذی است. اتیلن Ethyleneبر خلاف چهار دسته دیگر (که ابتدا خاصیت هورمونی آن*ها شناخته شده)، اتیلن ابتدا به عنوان گازی فرار شناخته شد بعد بعنوان هورمون شناسایی شد. اتیلن را در گیاهان زینتی عمدتاً بعنوان هورمون پیری می*شناسیم، هر وقت که بخواهیم گیاهان را به سمت بلوغ و پیری ببریم کاربرد اتیلن توصیه می*شود. اتیلن گازی فرار است که در گیاهان زینتی به هورمون پیری شهرت داشته و باعث رسیده شدن میوه*هایی هم*چون موز و گوجه*فرنگی می*شود. مصرف اتیلن بر روی سبز زدایی یا رسیدن میوه*جات مفید است. اما در گیاهان زینتی بدلیل تشویق به طرف پیری و بلوغ خیلی مفید نیست. اتیلن بر روی گیاهان خانواده Coleus blumei خصوصاً گیاه آیکما Aechema خیلی مؤثر بوده و باعث رشد و انگیزه گل دهی در گیاه می*شود. برای جلوگیری از فعالیت اتیلن و جوان ماندن گیاه از مواد شیمیایی و ترکیبات نقره مثل نیترات نقره و تیو سولفات نقره 8-Hydroxy puinoline استفاده می*کنند. هم*چنین ماده*ی شیمیایی دیگر به نام متیل سیکلو پروپان Methyle Cyclo Propane (1-MCP) را بصورت قر*ص*هایی در ظرف*های بسته*بندی گیاه قرار می*دهند تا گل مدتی شاداب باقی بماند.