دستورالعمل کاشت ، داشت و برداشت انجیر
مقدمه
انجیر ( Ficus carica ) گیاهی از خانواده Moraceae که گلهای نر و ماده آن جدا از هم و بصورت فشرده در روی قسمت داخلی محور گل آذین واقع شده اند. از نظر گیاهشناسی انجیر میوه مرکب است یعنی مجموعه ای از میوه های کوچک خشک در سطح داخلی یک نهنج آبدار گوشتی قرار گرفته است میوه انجیر یکی از میوه های بهشتی است که مسلمانان برای این گیاه احترام و ارزش خاصی قائل هستند و در قرآن کریم در ابتدای سوره مبارکه تین به این گیاه قسم یاد شده است .
درخت انجیر از گیاهان خزان دار نیمه گرمسیری است که زمستانهای ملایم همراه با بارندگیهای پراکنده و تابستانهای گرم را ترجیح می دهد ویژگیهای خاص درخت انجیر و مقاومت آن در مقابل بعضی عوامل نامساعد محیطی مخصوصا" شوری خاک باعث شده که این درخت با ارزش به طیف وسیعی از شرایط آب و هوائی و خاکی سازگار باشد . درخت انجیر تا سیصدسال عمر نموده و تا ارتفاع 15 متر هم رشد ونمو می کند . میوه انجیر مقوی و نیروبخش بوده و بهترین غذائی است کــه می تواند در بهبود افرادی که بدلیل بیماری طولانی دچار ضعف بنیه شده اند موثر واقع گردد . همچنین میوه انجیر بعنوان ماده داروئی در بهبود وضع بیمارانی که دارای یبوست و بواسیر و نقرس و قولنج می باشند تجویز میشود .در طب جدید از میوه آن شربتی بنام فیجن تهیه شده که برای رفع یبوست بکار می رود . میوه انجیر بصورت خشک ، تازه ، کمپوت ، مربا ، آرد ، قهوه ، الکل و مارمالاد بمصرف می رسد.
تاریخچه واهمیت اقتصادی محصول
موطن اصلی درخت انجیر اروپا ، آسیا ، آفریقا ونواحی مدیترانه بوده و بهمین جهت آنرا جـزء میوه های مناطق نیمه گرمسیری ( Subtropical ) طبقه بندی کرده اند .درخت انجیر بسیار قدیمی است آثار این درخت در آخر دوره دوم ( کرتاسه ) دیده شده است. در مصر باستان از 2800 سال قبل از میلاد مسیح کاشت درخت انجیر مرسوم بوده است و در دوره سلسله پنجم از فراعنه مصر از میوه و چوب آن استفاده میکردند. یونانیان قدیم نوع اصلاح شده این درخت را تحت نام انجیر ( آتیک ) میشناخته اند. بطوریکه یکی از پادشاهان ایرانی هر روز میوه انجیراتیک که در منطقه آتیکا در یونان تولید می شده مصرف میگردد تا فتح مکانهایی که دارای چنین میوه مرغوبی هستند از یاد نبرد و رومیها این درخت را با معتقدات مذهبی خود در آمیخته آنرا نشانه سعادت و پیشرفت و ترقی روز افزون می دانسته اند . میوه انجیر یکــــی از مدعی ترین میوه ها در اسپانیا است . اعراب پس از حمله و فتح کشور پرتقال درخت انجیر را به آنجا بوده اند . در سه کشور آمریکا ، ژاپن و شوروی سابق در زمینه اصلاح نباتات بر روی انجیر مطالعات زیای صورت گرفته است . در آمریکا درسال 1956 بعد از 34 سال کار مستمر و مداوم در زمینه تلاقی ( Hybrid ) از میان 300000 نهال تدوین یک واریته جدید به نام کندریا Condria گرئیس و معرفی گردید . تاکنون نردیک به 1000 واریته انجیر در جهان شناخته شده و در سیزده کشور جهان بیش از 15 کلکسیون انجیر وجود دارد . پراکندگی انجیر در جهان بیانگر این موضوع است که این گیاه با شرایط مختلف آب وهوایی سازگاری خوبی نشان می دهد.
انجیر در مناطق گرمسیری ونیمه گرمسیری و معتدله کشت می شود و یکی از مهمترین میوه ها در پاره ای از کشورهای جهان بویژه کشورهای دریای مدیترانه و دریای سرخ و خلیج فارس بوده و در ردیف انگور، خرما ، زیتون قرار دارد.
دستورالعمل کاشت انجیر آبی
الف - نیازهای اکولوژیک درخت انجیر
1 - درجه حرارت انجیر در درجه حرارت 35 - 25 درجه سانتیگراد به خوبی رشد می کند ولی درجه حرارت بالای 42 درجه سانتیگراد کیفیت میوه را کاهش می دهد. انجیر در مقابل سرما در دوره جوانی حساس است. درختان جوان در سرمای 3- درجه سانتیگراد در ماههای آذر و دی آسیب می بینند ودر درجه حرارت 9 - درجه سانتیگراد از بین می روند. تنه درخت حرارت 10 - درجه سانتیگراد را تحمل می کند و قدرت رویش دوباره پس از آسیب دارد.ارتفاع از سطح دریا انجیر در نقاط پست از حاشیه دریا تا ارتفاع 1800 متر محصول با کیفیت و کمیت مطلوب تولید می کند.طول و عرض جغرافیائی مناطقی که در طول جغرافیائی 62 - 48 درجه شرقی و عرض جغرافیائی 35- 25 درجه شمالی قرار دارند. انجیر جزء گیاهان با مقاومت متوسط نسبت به شوری خاک میباشد به طوریکه تا EC 6-4 میلی موس بر سانتیمتر را تحمل می کند. از لحاظ شرایط خاک، درختان انجیر به روی دامنه وسیع از خاکهای شنی تا رسی با PH 8/7 -6 رشد می کند. بهترین خاک برای کشت انجیر لیمونی است.
ب - مراحل احداث باغ انجیر
مطالعات مقدماتی شامل بررسی آب و هوای منطقه، خاک، آب و سرمایه مورد نیاز :
- انتخاب رقم : سازگاری با شرایط آب و هوای منطقه با عملکرد بالا، مقاومت یا تحمل در برابر شرایط نامساعد خاک، آب، تعیین نوع مصرف (خشکباری یا تازه خوری)، زمان رسیدن محصول و عرضه به بازار مصرف و اقتصادی بودن قیمت محصول از نکات بسیار مهم در انتخاب رقم برای کاشت است.
1 - تهیه بستر کاشت
آماده سازی زمین شامل: تسطیح، تراس‌بندی در اراضی شیب دار، حفر گودال، ایجاد تشتک ابعاد گودالها طول و عرض حدود 80 -70 سانتیمتر ابعاد گودالهای کاشت بستگی به بافت خاک و اندازه نهال دارد و به طور کلی ابعاد گودالها 5/1 × 1 می باشد.فاصله کاشت فاصله کاشت در انجیر آبی با احتساب 500 اصله نهال 4 × 5نحوه کاشت گودالهایی را به عمق 2 متر حفر نموده و 5/1 متر آن را با خاک پر کرده آنگاه گودال را آب می دهند. سپس نهال ها را در داخل گودال قرار می دهند و روی آن خاک می ریزند. جهت آبیاری در اطراف آن باید تشتکی ایجاد نمود.آبیاری عملیات آبیاری در انجیر آبی بلافاصله بعد از کاشت نهال صورت می گیرد. زمان کاشت انجیر از اوایل اسفند تا نیمه اول فروردین ماه میباشد.
دستورالعمل داشت
هرس الف: برای تشکیل شکل درخت آن را هرس فرمی می نامند.
1- تشکیل درخت به شکل بوته
2- تشکیل درخت به شکل پابلند
ب : هرس بهره برداری شامل:
1- هرس سبز : برای جلوگیری از چند تنه شدن درختان برخی از پاجوش ها را حذف می کنند. این عمل در شهریور ماه صورت می گیرد.
2- هرس پائیزه: در این نوع هرس از 2 تا 3 شاخه ای که روی شاخه سال قبل باقیمانده و محصول پائیزه داده است یکی را که نزدیک شاخه اصلی یا تنه درخت است نگه داشته و بقیه را حذف می کنند. شخم زنی بین ردیف ها در اردیبهشت ماه انجام می گیرد.
سله شکنی اطراف تنه درختان این عمل دارای مزایای زیر می باشد:
- سبب تهویه خاک می شود.
-علفهای هرز را از بین می برد.
- مقدار جذب و نگهداری آب بیشتر می شود.
- لارو حشرات مخصوصاً کرم شاخه خوار انجیردر معرض آفتاب قرار گرفته و از بین می روند.
کود مورد نیاز باغات انجیر آبی
تغذیه ازت خالص به میزان 150 -100 کیلوگرم در هکتار
فسفر به میزان 100 -70 کیلوگرم در هکتار
پتاسیم به میزان 150 -100 کیلوگرم در هکتار
سولفات روی به میزان 100 -50 کیلوگرم در هکتار
سولفات مس به میزان 40 -20 کیلوگرم در هکتار
اسید بوریک به میزان 40 -20 گرم به ازای هر درخت
دستورالعمل مصرف کودهای شیمیایی در باغات بالای 10 سال انجیر
نوع کود مقدار مصرف در هکتار نوع مصرف دفعات مصرف زمان مصرف
کلرور پتاسیم 350 کیلوگرم چالکود 1 در اواخر اسفند
کود کامل میکرو 3 کیلوگرم محلول پاشی 2 در طول رشد
طرز مصرف کود کلرور پتاسیم ابتدا 2 تا 3 چاله به عمق 50 -40 سانتیمتر و قطر 40 -30 سانتیمتر و به فاصله 120 -100 سانتیمتر از تنه درخت در اطراف طوقه حفر نموده و سپس برای هر چاله 5 کیلوگرم کود دامی را با 5/3 -3 کیلوگرم کود کلرور پتاسیم مخلوط نموده و در چاله ها ریخته و سپس روی چاله را با خاک می پوشانند این عمل در اواخر زمستان انجام می گیرد.کود میکرو در دو نوبت و هر نوبت 5/1 کیلوگرم کود را به غلظت 3درهزار درآورده و کلاً دوبار در طول دوره رشد درختان محلول پاشی می شوند.
آفات مهم انجیر
مورچه
خسارت در باغات انجیر به صورت زیر می باشد:
موقع رسیدن و خشک شدن میوه با تغذیه از میوه های رسیده و خشک باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول می شود.
مبارزه شیمیائی :
- استفاده از سم سوین
پسیل انجیر
Homatoma ficus این حشره از آفات برگ می باشد که علائم سوختگی در برگی را در برگهای انجیر بوجود می آورد. میزان خسارت این آفت را از ماده شکری سفید رنگ که در محل سایه انداز درختان وجوددارد قابل تشخیص می باشد.استفاده از سموم متاسیستوکس و دیازینون بعد از عمل گرده افشانی
پروانه برگ خوار انجیر
Ocnerogyia amanda در مرحله لاروی از پارانشیم زیری برگ تغذیه کرده که محل تغذیه بعد از گذشت چند روز حالت نکروزه پیدا کرده با بالارفتن سن، لاروها به تدریج از تمام برگ تغذیه کرده و فقط رگبرگ ها را باقی می گذارند.
راههای مبارزه :
1 - استفاده از سم سوین در محل طوقه درختان
2 - بستن پلاستیک دور تنه درختان آلوده
سوسک شاخک بلند
Prionus coriarius لاروها ابتدا از زیرپوست تغذیه نموده و سپس وارد چوب می شوند و در شرایط مرطوب و مناسب حتی به خود ریشه نیز حمل می کنند.
کنه تار عنکبوتی
Eotetranychus hirsti با استفاده از شیره نسوج برگ های جوان و حبه ها باعث تغییر رنگ و ایجاد خال روی میوه ها ودر صورت طغیان باعث خزان زودرس می شود.
روش های مبارزه:
1 - مبارزه شیمیایی: سم پاشی بر علیه این آفت در موارد ضروری و حتی در مورد یک باغ لازم است.سموم مورد استفاده : متاسیستوکس، تدیون، نئورون
دشمنان طبیعی
2 - آسفالت جاده های بین باغات به منظور جلوگیری از گرد و خاک و عدم آلودگی درختان به کنه مگس میوه انجیر
Carpolonchea aristella Beck لاروهای این آفت از میوه انجیر تغذیه می کند و باعث ایجاد دالانهائی در درون میوه می گردد و در نهایت میوه ها ریزی می کند.
مبارزه شیمیایی: استفاده از سم دیپترکس
- جمع آوری و از بین بردن میوه های آلوده
- شخم سطحی در زمستان در پائین آوردن جمعیت آفت موثر می باشد.
مگس سرکه
Drosophila sp مگس سرکه در درجه حرارت حدود 29 -13 درجه سانتیگراد فعال می باشد. این حشرات به میوه های در حال ترشیدگی حمله می کنند و از سوراخ انتهائی میوه وارد آن شد
روش های مبارزه :
1 - استفاده از سم دیازینون
2 - استفاده از کارت زرد
3 - جمع آوری میوه های لهیده و در حال فساد و معدوم کردن آنها
شپشک ستاره ای
Ceroplastes ruscil از شاخه های جوان تغذیه کرده و در صورت شدت به میوه و برگها حمل می کنند. درختان آلوده زودخزان می کنند و در نهایت میوه ها ریزش می کنند.
استفاده از زنبور پارازیت خانواده Eulophidae
- حذف شاخه های آلوده
بید انجیر
Anthomophila nemorana لاروها ازپارانشیم برگ تغذیه می کنند و اپیدرم و کوتیکول سطح زیرین و رگبرگ ها را باقی می گذارند.
مبارزه:
استفاده از سمومی نظیر دیملین و یا مالاتین به نسبت 2 در هزار
بیماری های مهم درختان انجیر
بیماری شانکر یا خشکیدگی شاخه انجیر
Phomopsissp عامل این بیماری قارچی از جنس آسکومیست است.
علائم بیماری :
با پیشروی عامل بیماری علائم مردگی روی شاخه ها دیده می شود و ممکن است شدت بیماری طوری باشد که شاخه را خشک و همان سال از بین ببرد.
مبارزه :
1 - انتخاب قلمه سالم برای تکثیر
2 - استفاده از ارقام کم هرس
3 - زمان هرس توأم با بارندگی نباشد
4 - جمع آوری و از بین بردن شاخه آلوده
5 - ضدعفونی کردن وسایل هرس که از ترکیبات کلر مثل وایتکس
6 - معالجه درخت شامل : تراشیدن قسمت آلوده، ضدعفونی کردن سپس پوشانیدن با چسب باغبانی
بیماری ترشیدگی انجیر
Hansaniapora vineae
میوه انجیر مبتلا مزه ترش و بوی تخمیر و گندیدگی شدیدی پیدا کرده و از سوراخ ته آن مایع لزج و زردرنگی خارج می شود و در اکثر مناطق انجیر کاری دیده می شود.
سم پاشی و استفاده از کارت زرد باعث پائین آمدن میزان خسارت می شود.
موزائیک انجیر
Mosaic of fig به صورت لکه های کوچک سبز تیره و سبز رنگ پریده که به رگبرگها محدود می شود.
عامل بیماری یک نوع ویروس است و ناقل آن یک نوع کنه می باشد.
راههای مبارزه:
گرفتن قلمه و پیوندک از درختان سالم و عاری از بیماری
نماتد مولد غده ریشه
Meloidogyne incognlta این نماتد دارای میزبانهای زیادی است. براثر حمله این نماتد به ریشه گیاهان میزبان، برجستگی های ریز و درشتی تا قطر حدود 2 سانتیمتر روی آن ظاهر می گردد و گیاهان مبتلا زرد و رشدشان متوقف می شود.
مبارزه : ضدعفونی کردن خاک قبل از کشت گیاه
علف های هرز درختان انجیر
علف های هرز و روش مبارزه با آنها خاکشیر بدل، هفت بند، شاهتره، جوموشک، نوعی گل گندم، شقایق، گاوزبان، بومادران، جوموشی، فرفیون، ترشک و کاهوی وحشی از مهمترین علف های انجیر به شمار می‌روند. استفاده از کود حیوانی کاملاً پوسیده، عاری بودن کانال های آبیاری از علف هرز، عملیات مبارزه با علف هرز در اردیبهشت ماه تا نیمه اول خردادماه توسط کارگر و یا با استفاده از شخم زدن بین ردیف های درختان و یا مبارزه شیمیایی با استفاده از سموم علف کش نظیر رانداپ و گراماکسون انجام می شود.
دستورالعمل برداشت انجیرآبی
زمان برداشت برداشت انجیر تازه خوری از نیمه دوم تیر شروع و تا اواخر مرداد ماه ادامه دارد. این نوع انجیرها که به صورت تازه برداشت می شوند و باغداران معمولاً به صورت روزانه اقدام به چیدن محصول می کنند. انجیرها را درون جعبه های چوبی ریخته (در چند ردیف) و به بازار مصرف عرضه می دهند.
وسایل و نحوه برداشت در برداشت انجیر (تازه خوری) بایستی با دقت و احتیاط میوه را با دم از شاخه جدا کرده (با استفاده از قیچی میوه چین). بهتر است حداکثر دو ردیف انجیر در داخل جعبه قرار داده شود تا از لهیدگی آن جلوگیری گردد. فرستادن میوه به انبار و بازار بایستی حتی الامکان در هوای خنک انجام شود تا موجب ترشیدگی نگردد. استفاده از دستکش در موقع برداشت ضروری است تا شیره درخت بر روی پوست ایجاد حساسیت ننماید.
درجه بندی باغات :
تعاریف :
باغات درجه 1 :
به باغاتی گفته میشود که دارای شرایط زیر باشد :
الف : اصول اولیه در آن رعایت شده باشد .
ب : موارد جاری رعایت شده باشد.
الف – اصول اولیه:
- ارقام تجاری مطلوب منطقه کشت شده باشد (حداقل 1 رقم و حداکثر 3 رقم )
- باغ در منطقه مستعد از نقطه نظر آب ، خاک و شرایط اقلیمی مناسب قرار گرفته باشد .
- اجرای عملیات باغی بطور مکانیزه انجام گیرد .
- بهترین روش آبیاری در آن اعمال شود.
ب - عملیات و کارهای جاری باغ بشرح ذیل :
- حذف علفهای هرز و پاجوشها بموقع
- انجام بموقع هرس اعم از هرس شاخه یابرگ و گل
- مبارزه بموقع بر علیه آفات وبیماریهای گیاهی
- آبیاری بموقع و رعایت اصول صحیح آبیاری
- انجام عملیات بموقع شخم و بیل زنی
- تجزیه برگ وانجام کوددهی براساس توصیه های فنی
باغات درجه 2 :
باغات درجه 2 به باغاتی گفته میشود که در مناطق مستعد ونیمه مستعد احداث شده و با عملیات اصلاحی قابل تبدیل به باغات درجه 1 گردند .
توضیح : باغات درجه 2 بشرطی قابل تبدیل به باغات درجه 1 میباشند که در مناطق مستعد احداث شده باشند ( پس از انجام عملیات اصلاحی )
باغات درجه 3 :
به باغاتی اطلاق میشود که در مناطق مستعد ،نیمه مستعد و یا غیر مستعد کشت گردیده باشند ولی هیچونه عملیات زیربنائی و جاری در آن انجام نشده باشد . درختان این گونه باغات بدلیل نامرغوب بودن ارقام سپری شدن عمر اقتصادی باغ با انجام عملیات اصلاح واحیاء بصورت باغ اقتصادی در نیامده و باید حذف گردند
دستورالعمل کاشت انجیر دیم
الف - نیازهای اکولوژیک درخت انجیر
1 - درجه حرارت :
انجیر در درجه حرارت 35 - 25 درجه سانتیگراد به خوبی رشد می کند ولی درجه حرارت بالای 42 درجه سانتیگراد کیفیت میوه را کاهش می دهد. انجیر در مقابل سرما در دوره جوانی حساس است. درختان جوان در سرمای 3- درجه سانتیگراد در ماههای آذر و دی آسیب می بینند ودر درجه حرارت 9 - درجه سانتیگراد از بین می روند. تنه درخت حرارت 10 - درجه سانتیگراد را تحمل می کند و قدرت رویش دوباره پس از آسیب دارد.
باران :
وقوع بارندگی در فصل گرده افشانی (خرداد، تیر) و زمان برداشت میوه عامل زیان آوری به شمار می رود. میزان بارندگی برای کشت انجیر 400 -300 میلیمتر در سال با پراکنش مناسب (از آذر تا اردیبهشت ماه) ایده آل است. امکان کشت انجیر در مناطقی که دارای متوسط بارندگی سالیانه در حدود 300 -270 میلیمتر است، وجود دارد
ارتفاع از سطح دریا :
انجیر در نقاط پست از حاشیه دریا تا ارتفاع 1800 متر محصول با کیفیت و کمیت مطلوب تولید می کند.طول و عرض جغرافیائی مناطقی که در طول جغرافیائی 62 - 48 درجه شرقی و عرض جغرافیائی 35- 25 درجه شمالی قرار دارند.
آب :
انجیر جزء گیاهان با مقاومت متوسط نسبت به شوری خاک می باشد به طوریکه EC 6-4 میلی موس بر سانتیمتر را تحمل می کند. باتوجه اینکه درختان انجیر دیم آبیاری نمی‌شوند. بنابراین ECآب مهم نمی باشد.
خاک:
از لحاظ شرایط خاک، درختان انجیر به روی دامنه وسیع از خاکهای شنی تا رسی با PH 8/7 -6 رشد می کند. بهترین خاک برای کشت انجیر لیمونی است.
ب - مراحل احداث باغ انجیر
مراحل احداث باغ انجیر
مطالعات مقدماتی شامل بررسی آب و هوای منطقه، خاک، آب و سرمایه مورد نیاز
- انتخاب رقم : سازگاری با شرایط آب و هوای منطقه با عملکرد بالا، مقاومت یا تحمل در برابر شرایط نامساعد خاک، آب، تعیین نوع مصرف (خشکباری یا تازه خوری)، زمان رسیدن محصول و عرضه به بازار مصرف و اقتصادی نبودن قیمت محصول از نکات بسیار مهم در انتخاب رقم برای کاشت است.
1 - تهیه بستر کاشت آماده سازی زمین شامل: تسطیح ، تراس بندی در اراضی شیب دار، حفر گودال، ایجاد تشتک ابعاد گودالها طول و عرض حدود 80 -70 سانتیمترابعاد گودالهای کاشت بستگی به بافت خاک و اندازه نهال دارد و به طور کلی ا ابعاد گودالها 5/1 × 1 می باشد.فاصله کاشت فاصله کاشت در انجیر دیم با احتساب 100 اصله نهال 10×10 میباشد.نحوه کاشت انجیر دیم گودالهائی را به عمق 5/1 - 1 متر با طول و عرض حدود 80 -70 سانتیمتر حفر نموده و قلمه هائی که دارای طول 80 - 70 سانتیمتر و قطر4 -2 سانتیمتر می باشد کاشته می شوند . ابتدا ته گودال را چند سانتیمتر خاک سطحی ریخته و سپس قلمه ها را به صورت عمودی و مورب در داخل گودال قرار داده و روی آن خاک می ریزند. در انجیر دیم باید سطح گودال از سطح زمین پائین تر و آبگیرتر باشد.
حفاظت :
در انجیر دیم نهال ها باید در مقابل شرایط نامناسب محیطی (گرما و بادهای گرم و سرما در فصل زمستان) و خسارت برخی از آفات نظیر موش حفاظت شوند. برای اینکار دور قلمه ها را با سنگ پوشانیده و حتی منفذها را با ریختن خاک می گیرند.
زمان کاشت:
زمان کاشت انجیر از اوایل اسفند تا نیمه اول فروردین ماه میباشد.
گرده افشانی :
انجیر ازمیر نیاز به گرده افشانی داشته و در صورتی که این عمل انجام نشود میوه ها قبل از رسیدن می‌ریزند. عمل گرده افشانی به صورت مصنوعی و به وسیله انسان صورت می گیرد.
الف : زمان گرده افشانی در فاصله زمانی اواسط خرداد تا اواسط تیر ماه انجام می گیرد.
ب : دفعات گرده افشانی تعداد دفعات گرده افشانی (بردادن) 2 تا 3 نوبت و به فاصله 7-5 روز می باشد.
ج : گرده افشانی سنتی باغداران پس از چیدن و یا خرید بر انجیر آنها را درون قوطی هائی که به درخت آویزان شده، می ریزند. پس از مدت بسیار کمی زنبورها (بلاستوفاگا) از میوه بر خارج شده و وارد میوه های تلقیح نشده می شوند و عمل تلقیح انجام می شود.مرمت و بهسازی تشتک های اطراف درختان انجیر دیم این عمل باعث می شود که در زمان بارش باران جریان آب به طرف درخت به راحتی صورت گیرد.
شخم :
شخم زنی بین ردیف ها در اردیبهشت ماه انجام می گیرد.
سله شکنی اطراف تنه درختان این عمل دارای مزایای زیر می باشد:
- سبب تهویه خاک می شود.
- علفهای هرز را از بین می برد.
- مقدار جذب و نگهداری آب بیشتر می شود.
-لارو حشرات مخصوصاً کرم شاخه خوار انجیردر معرض آفتاب قرار گرفته و از بین می روند.
دستورالعمل برداشت انجیردیم
زمان برداشت انجیر دیم از اوایل مردادماه شروع به رسیدن می کند و برداشت محصول انجیر از نیمه دوم مرداد تا اواسط مهرماه به طول می انجامد. انجیر سبز که به صورت خشک برداشت می شود و معمولاً بر روی درخت نگه داشته می شود تا خشک شود و پس از خشک شدن ریزش می کنند و باغداران هفته ای یکبار اقدام به جمع آوری انجیر از زیر درختان نموده و سپس در محلی به نام اشپنگ ریخته تا خشک شوند. مدت زمانی که انجیر در اشپنگ می ماند بسته به میزان رطوبت انجیربرداشت شده معمولاً 4 -3 روز میباشد که در این مدت انجیرها در معرض آفتاب قرار داشته تا کاملاً خشک شود و رنگ آنها روشن تر می شود. طول مدت برداشت 45 روز می باشد.
وسایل و نحوه برداشت :
در این روش برداشت انجیر (انجیر خشکباری) میوه به تدریج به روی خاک ریزش می کند که به طور مستقیم با خاک و خاشاک تماس پیدا می کند. در این خصوص طرحی پیش بینی شده است تا جمع آوری محصول با پهن کردن چادرهائی در زیر درختان انجام شود به طوریکه میوه با خاک و خاشاک تماس پیدا نکند و از طرفی این روش باعث تسریع در امر برداشت می شود.لازم به ذکر است که استفاده از دستکش و روپوش برای کارگران و سبدهای پلاستیکی برای حمل محصول از محل مختلف باغ به محل خشک کردن پیشنهاد می شود.استفاده از توریهای فلزی گالوانیزه نیمه متحرک در محل اشپنگ به جای اینکه محصول در کف اشپنگ که معمولاً سیمانی یا موزائیک فرش شده ریخته شود ، به روی این پالتها در معرض نور خورشید قرار گیرد تا تولید محصول به طریقه بهداشتی به بازار مصرف عرضه شود.
خواص تغذیه ای و درمانی انجیر
انجیر میوه ای مقوی و شیرین است که در قرآن به آن قسم خورده شده است. نام عربی آن " تین " و نام انگلیسی آن " "FIG"می باشد.
درخت انجیر بومی آسیای غربی و کشورهای مدیترانه است و از آنجا به عربستان ، سوریه و فلسطین اشغالی برده شده است .
انجیر درختی است با برگ های زرد و پنجه ای و به رنگ سبز خاکستری که بلندی آن تا شش متر می رسد و به دلیل عدم مقاومت در مقابل سرمای شدید ، در مناطق معتدله و گرمسیر کشت می شود .
درخت انجیر معمولا از سال چهارم شروع به میوه دادن می کند و تا سن بیست سالگی میوه می دهد.
ارزش غذایی انجیر
انجیر، قند زیادی دارد. 50 درصد انجیر خشک را قند تشکیل می دهد. همچنین منبع خوبی از پتاسیم ، منیزیم ، کلسیم ، فسفر و ویتامین های C , B , A است.
انجیر منبع غنی فیبر غذایی می باشد. لیگنین یک نوع فیبرغذایی غیرمحلول است که به مقدار زیاد در انجیر وجود دارد و نقش عمده ای در جلوگیری و رفع یبوست دارد.
انجیر منبع غنی فیبر غذایی و نیز منبع خوبی از منیزیم ، کلسیم ، فسفر و ویتامین های C , B , A است.
سایر خواص غذایی انجیر عبارتند از :
1- از انجیر می توان در رژیم های غذایی خاص مثل رژیم کم چربی ، کم سدیم ، پرفیبر ، کاهش وزن ، دیابتی و حتی رژیم غذایی مدیترانه ای استفاده کرد.
2- انجیر سدیم و چربی ندارد و مانند سایر میوه ها بدون کلسترول است.
3- 40 گرم انجیر تازه یا یک چهارم لیوان از خرد شده ی آن، معادل یک واحد میوه است.
4- 5/1 عد انجیر خشک معادل یک واحد میوه یا 15 گرم کربوهیدرات است که کربوهیدرات آن از گلوکز و فروکتوز تشکیل شده است.
5- انجیر، فیبر غذایی بالایی دارد و هر واحد آن 20 درصد نیاز روزانه را تأمین می کند که بیش از هر نوع میوه تازه یا خشک می باشد.
6- انجیر بیش از سایر میوه ها املاح دارد. 40 گرم انجیر تازه دارای 244 میلی گرم پتاسیم ( 7 درصد نیاز روزانه ) ، 53 میلی گرم کلسیم ( 6 درصد نیاز روزانه ) و 2/1 میلی گرم آهن ( 6 درصد نیاز روزانه ) می باشد.
خواص درمانی انجیر
انجیر از نظر طب قدیم ایران ، گرم و تر است .
- انجیر تعرق بدن را زیاد می کند .
- ادرار آور است . اگر ترشح ادرار کم باشد ،خوردن انجیر باعث ازدیاد آن می شود .
- حرارت بدن را کاهش می دهد .
- چاق کننده است و برای آنهایی که می خواهند وزن اضافه کنند بسیار مفید است . بدین منظور می توان آن را با شیر مخلوط کرد و در بین غذاها خورد.
- انجیر ( تازه یا خشک ) یبوست را برطرف می کند و یکی از بهترین میوه ها برای تمیز کردن روده بزرگ و رفع یبوست است . در قدیم برای از بین بردن یبوست از شربت انجیر استفاده می کردند .
- برای درمان ناراحتی های سینه حدود 20 گرم از خرما ، عناب ، انجیر خشک و مویز را با هم مخلوط کرده و آسیاب می کنند. سپس این پودر را با یک لیتر آب می جوشانند تا حجم آن به نصف برسد . از این جوشانده می توان به مقدار سه فنجان در روز مصرف نمود .
- جوشانده انجیر خشک درمان کننده التهاب مجاری دستگاه تنفسی ، کلیه ، ذات الریه ، ذات الجنب ، سرخک ،مخملک و آبله می باشد .
- جوشانده غلیظ انجیر خشک برای رفع سرماخوردگی بسیار مفید است و غرغره کردن آن گلودرد را برطرف می کند.
- برای برطرف کردن سیاه سرفه ، برونشیت و ذات الریه از " قهوه ی انجیر" استفاده کنید. برای درست کردن این قهوه ، انجیر خشک را ابتدا بو می دهند و سپس آن را آسیاب می کنند تا بصورت پودر درآید .
- انجیر دستگاه هاضمه را تقویت می کند .
- انجیر برای درمان سوء هاضمه مفید است .
- سوپ انجیر بسیار مقوی است و برای افزایش شیر در زنان شیرده مفید است .برای تهیه سوپ ، انجیر نرسیده را با گوشت بپزید .
- برای برطرف کردن ورم گلو ، 50 گرم انجیر زرد را در 500 گرم شیر ریخته و مدت 15 دقیقه بگذارید بماند. سپس آن را غرغره کنید و مقدری از آن را نیز بنوشید. می توانید آن را با عسل هم شیرین کنید .
- انجیر خشک جوشیده شده در شیر برای درمان آنژین ، ورم لثه و ورم مخاط دهان مفید است .
- یکی از داروهای بسیار موثر برای درمان آرتروز و درد مفاصل، مخلوط شیر بز و انجیر سیاه می باشد . این مخلوط سموم مختلف را از بدن خارج کرده و درد را از بین می برد.
انجیر ، به خصوص انجیر خشک خیسانده در آب یا شیر ، موثرترین درمان برای رفع یبوست است.
- انجیر را می توان همراه با میوه های دیگر مصرف کرد. انجیر با میوه های اسیدی مانند پرتقال و گریپ فروت سازگار نیست .
- انجیر برای آنهایی که قند خونشان پائین می آید و یک دفعه احساس ضعف می کنند مناسب است، زیرا قند آن به سرعت در روده کوچک جذب می شود.
- خوردن انجیر باعث افزایش نیروی جنسی می شود .
- برای برطرف کردن ورم بناگوش و دمل ها ، ضمادی از انجیر خشک با آرد جو و گندم درست کنید و روی ورم دمل بگذارید .
- دم کرده انجیر با شنبلیله ، برای سینه درد مفید است .
- برای رفع ورم طحال، انجیر را به مدت 9 روز در سرکه خیس کنید و هر روز پنج عدد از آن را با سرکه بخورید .
- انجیر ضد سرطان است .
- انجیر در معالجه بیماری های پوستی موثر است .
- مربا و کمپوت انجیر برای درمان یبوست موثر است ،5 لذا می توان 3 یا 4 انجیر تازه را چهار قطعه کرد و در نیم لیتر شیر جوشاند تا بپزد و آن را با 12عدد کشمش صبح ناشتا بخورند.
- هضم انجیر آسان است و مصرف آن برای بچه ها و اشخاصی که از بستر بیماری برخاسته اند و دوره نقاهت را می گذرانند، بسیار مفید است.
- انجیر به علت دارا بودن دانه های ریز، باعث تقویت معده و روده می شود، ولی برای کبدهای ضعیف زیان آور است.
- سرشار بودن انجیر از پتاسیم، تامین کننده سلامتی کودکان ضعیف و کم خون و بی اشتها ست.
- اگر انجیر و عسل را به طور مساوی با هم مخلوط نمایید و بخورید، جهت زخم معده بسیار مفید است.
- انجیر به علت داشتن پتاسیم، درجه قلیائیت بدن را بالا برده و در دفع اوره و چربی خون بسیار موثر است.
- شربت انجیر، تسکین دهنده دردهای گلو و سرفه است.
- انجیر خشک خیسانده شده در شیر بسیار خوشمزه و برای درمان یبوست شدید بسیار مفید است. همچنین خوردن انجیر خشک خیسانده در روغن زیتون در صبح ناشتا ، برای رفع یبوست موثر است.
نظر پیامبر و امامان در مورد خواص انجیر :
*رسول گرامی اسلام (ص) خواص ذیل را برای انجیر بر شمرده اند و مسلمانان را به خوردن آن ترغیب کرده اند :
- انجیر میوه ای بهشتی است که بواسیر را قطع می کند.
- انجیر نقرس را معالجه می کند.
- انجیر، قوای جنسی را زیاد می کند و رطوبت و سردی را که موجب ضعف نیروی آمیزش است ، برطرف می نماید.
*حضرت علی (ع) می فرمایند : انجیر برای باد قولنج مفید است. در روز از آن زیاد بخورید ، ولی در شب کم بخورید.
* در حدیثی از امام محمد باقر (ع) آمده است که فرمود:
بر کبد "حزقیل" پیامبر زخمی ظاهر شد که او را آزار می داد. خداوند به او وحی کرد که شیره انجیر را بگیر و بر سینه خود بمال. وی نیز این کار را انجام داد و بهبود یافت.
* در حدیثی ازامام رضا (ع) چنین آمده است که :
انجیر بوی بد دهان را از بین می برد ؛ استخوان را محکم می سازد؛ باعث رویش مو می شود ؛ درد را بر طرف می کند و با وجود انجیر دیگر به دارو احتیاج نیست.
مضرات
- انجیر برای کبدهای ضعیف مناسب نیست و آنهایی که کبد ضعیف دارند ، باید انجیر را با گردو بخورند.
- زیاده روی در مصرف انجیر باعث نفخ شکم و اسهال می شود و برای چشم نیز مضر است .
- انجیر برای مبتلایان به بیماری قند مضّر است.
- انجیر برای مبتلایان به اختلال معده و روده مضّر است.
- زیاده روی در خوردن انجیر، برای معده و چشم زیان آور است و خنثی کننده زیان آن، کرفس است.
تهیه دسر با انجیر
برای تهیه پوره انجیر، 240 گرم انجیر را با یک سوم لیوان آب یا آب میوه، در مخلوط کن بریزید و با هم مخلوط کنید. پوره انجیر می تواند به عنوان یک جایگزین مناسب برای چربی و یک شیرین کننده در سفره غذایی شما استفاده شود.
خرید و نگهداری انجیر
موقع خرید انجیر دقت کنید که تازه و پوست آن صاف باشد. اگر بوی ترشیدگی می داد، آن را نخرید ، زیرا این بو نشان می دهد که قند موجود در انجیر تخمیر و میوه خراب شده است.
انجیر تازه را حتماً باید در یخچال نگهداری کنید ، ولی انجیر خشک را می توانید در یخچال یا در هوای اتاق نگهداری کنید. البته باید در یک ظرف یا بسته بندی بدون هوا و رطوبت باشد که در اینصورت برای چندین ماه می توان آن را نگه داشت.
طی مطلبی در آینده خواص برگ و شیره درخت انجیر را برای شما بیان خواهیم کرد.
منابع:
http://www.tebyan.net http://asiasanat.ir
بیماری شانکر یا خشکیدگی شاخه انجیر
Phomopsissp عامل این بیماری قارچی از جنس آسکومیست است.
علائم بیماری :
با پیشروی عامل بیماری علائم مردگی روی شاخه ها دیده می شود و ممکن است شدت بیماری طوری باشد که شاخه را خشک و همان سال از بین ببرد.
مبارزه :
1 - انتخاب قلمه سالم برای تکثیر
2 - استفاده از ارقام کم هرس
3 - زمان هرس توأم با بارندگی نباشد
4 - جمع آوری و از بین بردن شاخه آلوده
5 - ضدعفونی کردن وسایل هرس که از ترکیبات کلر مثل وایتکس
6 - معالجه درخت شامل : تراشیدن قسمت آلوده، ضدعفونی کردن سپس پوشانیدن با چسب باغبانی
بیماری ترشیدگی انجیر
Hansaniapora vineae
میوه انجیر مبتلا مزه ترش و بوی تخمیر و گندیدگی شدیدی پیدا کرده و از سوراخ ته آن مایع لزج و زردرنگی خارج می شود و در اکثر مناطق انجیر کاری دیده می شود.
سم پاشی و استفاده از کارت زرد باعث پائین آمدن میزان خسارت می شود.
موزائیک انجیر
Mosaic of fig به صورت لکه های کوچک سبز تیره و سبز رنگ پریده که به رگبرگها محدود می شود.
عامل بیماری یک نوع ویروس است و ناقل آن یک نوع کنه می باشد.
راههای مبارزه:
گرفتن قلمه و پیوندک از درختان سالم و عاری از بیماری
نماتد مولد غده ریشه
Meloidogyne incognlta این نماتد دارای میزبانهای زیادی است. براثر حمله این نماتد به ریشه گیاهان میزبان، برجستگی های ریز و درشتی تا قطر حدود 2 سانتیمتر روی آن ظاهر می گردد و گیاهان مبتلا زرد و رشدشان متوقف می شود.
مبارزه : ضدعفونی کردن خاک قبل از کشت گیاه
علف های هرز درختان انجیر
علف های هرز و روش مبارزه با آنها خاکشیر بدل، هفت بند، شاهتره، جوموشک، نوعی گل گندم، شقایق، گاوزبان، بومادران، جوموشی، فرفیون، ترشک و کاهوی وحشی از مهمترین علف های انجیر به شمار می‌روند. استفاده از کود حیوانی کاملاً پوسیده، عاری بودن کانال های آبیاری از علف هرز، عملیات مبارزه با علف هرز در اردیبهشت ماه تا نیمه اول خردادماه توسط کارگر و یا با استفاده از شخم زدن بین ردیف های درختان و یا مبارزه شیمیایی با استفاده از سموم علف کش نظیر رانداپ و گراماکسون انجام می شود.
دستورالعمل برداشت انجیرآبی
زمان برداشت برداشت انجیر تازه خوری از نیمه دوم تیر شروع و تا اواخر مرداد ماه ادامه دارد. این نوع انجیرها که به صورت تازه برداشت می شوند و باغداران معمولاً به صورت روزانه اقدام به چیدن محصول می کنند. انجیرها را درون جعبه های چوبی ریخته (در چند ردیف) و به بازار مصرف عرضه می دهند.
وسایل و نحوه برداشت در برداشت انجیر (تازه خوری) بایستی با دقت و احتیاط میوه را با دم از شاخه جدا کرده (با استفاده از قیچی میوه چین). بهتر است حداکثر دو ردیف انجیر در داخل جعبه قرار داده شود تا از لهیدگی آن جلوگیری گردد. فرستادن میوه به انبار و بازار بایستی حتی الامکان در هوای خنک انجام شود تا موجب ترشیدگی نگردد. استفاده از دستکش در موقع برداشت ضروری است تا شیره درخت بر روی پوست ایجاد حساسیت ننماید.
درجه بندی باغات :
تعاریف :
باغات درجه 1 :
به باغاتی گفته میشود که دارای شرایط زیر باشد :
الف : اصول اولیه در آن رعایت شده باشد .
ب : موارد جاری رعایت شده باشد.
الف – اصول اولیه:
- ارقام تجاری مطلوب منطقه کشت شده باشد (حداقل 1 رقم و حداکثر 3 رقم )
- باغ در منطقه مستعد از نقطه نظر آب ، خاک و شرایط اقلیمی مناسب قرار گرفته باشد .
- اجرای عملیات باغی بطور مکانیزه انجام گیرد .
- بهترین روش آبیاری در آن اعمال شود.
ب - عملیات و کارهای جاری باغ بشرح ذیل :
- حذف علفهای هرز و پاجوشها بموقع
- انجام بموقع هرس اعم از هرس شاخه یابرگ و گل
- مبارزه بموقع بر علیه آفات وبیماریهای گیاهی
- آبیاری بموقع و رعایت اصول صحیح آبیاری
- انجام عملیات بموقع شخم و بیل زنی
- تجزیه برگ وانجام کوددهی براساس توصیه های فنی
باغات درجه 2 :
باغات درجه 2 به باغاتی گفته میشود که در مناطق مستعد ونیمه مستعد احداث شده و با عملیات اصلاحی قابل تبدیل به باغات درجه 1 گردند .
توضیح : باغات درجه 2 بشرطی قابل تبدیل به باغات درجه 1 میباشند که در مناطق مستعد احداث شده باشند ( پس از انجام عملیات اصلاحی )
باغات درجه 3 :
به باغاتی اطلاق میشود که در مناطق مستعد ،نیمه مستعد و یا غیر مستعد کشت گردیده باشند ولی هیچونه عملیات زیربنائی و جاری در آن انجام نشده باشد . درختان این گونه باغات بدلیل نامرغوب بودن ارقام سپری شدن عمر اقتصادی باغ با انجام عملیات اصلاح واحیاء بصورت باغ اقتصادی در نیامده و باید حذف گردند
دستورالعمل کاشت انجیر دیم
الف - نیازهای اکولوژیک درخت انجیر
1 - درجه حرارت :
انجیر در درجه حرارت 35 - 25 درجه سانتیگراد به خوبی رشد می کند ولی درجه حرارت بالای 42 درجه سانتیگراد کیفیت میوه را کاهش می دهد. انجیر در مقابل سرما در دوره جوانی حساس است. درختان جوان در سرمای 3- درجه سانتیگراد در ماههای آذر و دی آسیب می بینند ودر درجه حرارت 9 - درجه سانتیگراد از بین می روند. تنه درخت حرارت 10 - درجه سانتیگراد را تحمل می کند و قدرت رویش دوباره پس از آسیب دارد.
باران :
وقوع بارندگی در فصل گرده افشانی (خرداد، تیر) و زمان برداشت میوه عامل زیان آوری به شمار می رود. میزان بارندگی برای کشت انجیر 400 -300 میلیمتر در سال با پراکنش مناسب (از آذر تا اردیبهشت ماه) ایده آل است. امکان کشت انجیر در مناطقی که دارای متوسط بارندگی سالیانه در حدود 300 -270 میلیمتر است، وجود دارد
ارتفاع از سطح دریا :
انجیر در نقاط پست از حاشیه دریا تا ارتفاع 1800 متر محصول با کیفیت و کمیت مطلوب تولید می کند.طول و عرض جغرافیائی مناطقی که در طول جغرافیائی 62 - 48 درجه شرقی و عرض جغرافیائی 35- 25 درجه شمالی قرار دارند.
آب :
انجیر جزء گیاهان با مقاومت متوسط نسبت به شوری خاک می باشد به طوریکه EC 6-4 میلی موس بر سانتیمتر را تحمل می کند. باتوجه اینکه درختان انجیر دیم آبیاری نمی‌شوند. بنابراین ECآب مهم نمی باشد.
خاک:
از لحاظ شرایط خاک، درختان انجیر به روی دامنه وسیع از خاکهای شنی تا رسی با PH 8/7 -6 رشد می کند. بهترین خاک برای کشت انجیر لیمونی است.
ب - مراحل احداث باغ انجیر
مراحل احداث باغ انجیر
مطالعات مقدماتی شامل بررسی آب و هوای منطقه، خاک، آب و سرمایه مورد نیاز
- انتخاب رقم : سازگاری با شرایط آب و هوای منطقه با عملکرد بالا، مقاومت یا تحمل در برابر شرایط نامساعد خاک، آب، تعیین نوع مصرف (خشکباری یا تازه خوری)، زمان رسیدن محصول و عرضه به بازار مصرف و اقتصادی نبودن قیمت محصول از نکات بسیار مهم در انتخاب رقم برای کاشت است.
1 - تهیه بستر کاشت آماده سازی زمین شامل: تسطیح ، تراس بندی در اراضی شیب دار، حفر گودال، ایجاد تشتک ابعاد گودالها طول و عرض حدود 80 -70 سانتیمترابعاد گودالهای کاشت بستگی به بافت خاک و اندازه نهال دارد و به طور کلی ا ابعاد گودالها 5/1 × 1 می باشد.فاصله کاشت فاصله کاشت در انجیر دیم با احتساب 100 اصله نهال 10×10 میباشد.نحوه کاشت انجیر دیم گودالهائی را به عمق 5/1 - 1 متر با طول و عرض حدود 80 -70 سانتیمتر حفر نموده و قلمه هائی که دارای طول 80 - 70 سانتیمتر و قطر4 -2 سانتیمتر می باشد کاشته می شوند . ابتدا ته گودال را چند سانتیمتر خاک سطحی ریخته و سپس قلمه ها را به صورت عمودی و مورب در داخل گودال قرار داده و روی آن خاک می ریزند. در انجیر دیم باید سطح گودال از سطح زمین پائین تر و آبگیرتر باشد.
حفاظت :
در انجیر دیم نهال ها باید در مقابل شرایط نامناسب محیطی (گرما و بادهای گرم و سرما در فصل زمستان) و خسارت برخی از آفات نظیر موش حفاظت شوند. برای اینکار دور قلمه ها را با سنگ پوشانیده و حتی منفذها را با ریختن خاک می گیرند.
زمان کاشت:
زمان کاشت انجیر از اوایل اسفند تا نیمه اول فروردین ماه میباشد.
گرده افشانی :
انجیر ازمیر نیاز به گرده افشانی داشته و در صورتی که این عمل انجام نشود میوه ها قبل از رسیدن می‌ریزند. عمل گرده افشانی به صورت مصنوعی و به وسیله انسان صورت می گیرد.
الف : زمان گرده افشانی در فاصله زمانی اواسط خرداد تا اواسط تیر ماه انجام می گیرد.
ب : دفعات گرده افشانی تعداد دفعات گرده افشانی (بردادن) 2 تا 3 نوبت و به فاصله 7-5 روز می باشد.
ج : گرده افشانی سنتی باغداران پس از چیدن و یا خرید بر انجیر آنها را درون قوطی هائی که به درخت آویزان شده، می ریزند. پس از مدت بسیار کمی زنبورها (بلاستوفاگا) از میوه بر خارج شده و وارد میوه های تلقیح نشده می شوند و عمل تلقیح انجام می شود.مرمت و بهسازی تشتک های اطراف درختان انجیر دیم این عمل باعث می شود که در زمان بارش باران جریان آب به طرف درخت به راحتی صورت گیرد.
شخم :
شخم زنی بین ردیف ها در اردیبهشت ماه انجام می گیرد.
سله شکنی اطراف تنه درختان این عمل دارای مزایای زیر می باشد:
- سبب تهویه خاک می شود.
- علفهای هرز را از بین می برد.
- مقدار جذب و نگهداری آب بیشتر می شود.
-لارو حشرات مخصوصاً کرم شاخه خوار انجیردر معرض آفتاب قرار گرفته و از بین می روند.
دستورالعمل برداشت انجیردیم
زمان برداشت انجیر دیم از اوایل مردادماه شروع به رسیدن می کند و برداشت محصول انجیر از نیمه دوم مرداد تا اواسط مهرماه به طول می انجامد. انجیر سبز که به صورت خشک برداشت می شود و معمولاً بر روی درخت نگه داشته می شود تا خشک شود و پس از خشک شدن ریزش می کنند و باغداران هفته ای یکبار اقدام به جمع آوری انجیر از زیر درختان نموده و سپس در محلی به نام اشپنگ ریخته تا خشک شوند. مدت زمانی که انجیر در اشپنگ می ماند بسته به میزان رطوبت انجیربرداشت شده معمولاً 4 -3 روز میباشد که در این مدت انجیرها در معرض آفتاب قرار داشته تا کاملاً خشک شود و رنگ آنها روشن تر می شود. طول مدت برداشت 45 روز می باشد.
وسایل و نحوه برداشت :
در این روش برداشت انجیر (انجیر خشکباری) میوه به تدریج به روی خاک ریزش می کند که به طور مستقیم با خاک و خاشاک تماس پیدا می کند. در این خصوص طرحی پیش بینی شده است تا جمع آوری محصول با پهن کردن چادرهائی در زیر درختان انجام شود به طوریکه میوه با خاک و خاشاک تماس پیدا نکند و از طرفی این روش باعث تسریع در امر برداشت می شود.لازم به ذکر است که استفاده از دستکش و روپوش برای کارگران و سبدهای پلاستیکی برای حمل محصول از محل مختلف باغ به محل خشک کردن پیشنهاد می شود.استفاده از توریهای فلزی گالوانیزه نیمه متحرک در محل اشپنگ به جای اینکه محصول در کف اشپنگ که معمولاً سیمانی یا موزائیک فرش شده ریخته شود ، به روی این پالتها در معرض نور خورشید قرار گیرد تا تولید محصول به طریقه بهداشتی به بازار مصرف عرضه شود.
خواص تغذیه ای و درمانی انجیر
انجیر میوه ای مقوی و شیرین است که در قرآن به آن قسم خورده شده است. نام عربی آن " تین " و نام انگلیسی آن " "FIG"می باشد.
درخت انجیر بومی آسیای غربی و کشورهای مدیترانه است و از آنجا به عربستان ، سوریه و فلسطین اشغالی برده شده است .
انجیر درختی است با برگ های زرد و پنجه ای و به رنگ سبز خاکستری که بلندی آن تا شش متر می رسد و به دلیل عدم مقاومت در مقابل سرمای شدید ، در مناطق معتدله و گرمسیر کشت می شود .
درخت انجیر معمولا از سال چهارم شروع به میوه دادن می کند و تا سن بیست سالگی میوه می دهد.
ارزش غذایی انجیر
انجیر، قند زیادی دارد. 50 درصد انجیر خشک را قند تشکیل می دهد. همچنین منبع خوبی از پتاسیم ، منیزیم ، کلسیم ، فسفر و ویتامین های C , B , A است.
انجیر منبع غنی فیبر غذایی می باشد. لیگنین یک نوع فیبرغذایی غیرمحلول است که به مقدار زیاد در انجیر وجود دارد و نقش عمده ای در جلوگیری و رفع یبوست دارد.
انجیر منبع غنی فیبر غذایی و نیز منبع خوبی از منیزیم ، کلسیم ، فسفر و ویتامین های C , B , A است.
سایر خواص غذایی انجیر عبارتند از :
1- از انجیر می توان در رژیم های غذایی خاص مثل رژیم کم چربی ، کم سدیم ، پرفیبر ، کاهش وزن ، دیابتی و حتی رژیم غذایی مدیترانه ای استفاده کرد.
2- انجیر سدیم و چربی ندارد و مانند سایر میوه ها بدون کلسترول است.
3- 40 گرم انجیر تازه یا یک چهارم لیوان از خرد شده ی آن، معادل یک واحد میوه است.
4- 5/1 عد انجیر خشک معادل یک واحد میوه یا 15 گرم کربوهیدرات است که کربوهیدرات آن از گلوکز و فروکتوز تشکیل شده است.
5- انجیر، فیبر غذایی بالایی دارد و هر واحد آن 20 درصد نیاز روزانه را تأمین می کند که بیش از هر نوع میوه تازه یا خشک می باشد.
6- انجیر بیش از سایر میوه ها املاح دارد. 40 گرم انجیر تازه دارای 244 میلی گرم پتاسیم ( 7 درصد نیاز روزانه ) ، 53 میلی گرم کلسیم ( 6 درصد نیاز روزانه ) و 2/1 میلی گرم آهن ( 6 درصد نیاز روزانه ) می باشد.
خواص درمانی انجیر
انجیر از نظر طب قدیم ایران ، گرم و تر است .
- انجیر تعرق بدن را زیاد می کند .
- ادرار آور است . اگر ترشح ادرار کم باشد ،خوردن انجیر باعث ازدیاد آن می شود .
- حرارت بدن را کاهش می دهد .
- چاق کننده است و برای آنهایی که می خواهند وزن اضافه کنند بسیار مفید است . بدین منظور می توان آن را با شیر مخلوط کرد و در بین غذاها خورد.
- انجیر ( تازه یا خشک ) یبوست را برطرف می کند و یکی از بهترین میوه ها برای تمیز کردن روده بزرگ و رفع یبوست است . در قدیم برای از بین بردن یبوست از شربت انجیر استفاده می کردند .
- برای درمان ناراحتی های سینه حدود 20 گرم از خرما ، عناب ، انجیر خشک و مویز را با هم مخلوط کرده و آسیاب می کنند. سپس این پودر را با یک لیتر آب می جوشانند تا حجم آن به نصف برسد . از این جوشانده می توان به مقدار سه فنجان در روز مصرف نمود .
- جوشانده انجیر خشک درمان کننده التهاب مجاری دستگاه تنفسی ، کلیه ، ذات الریه ، ذات الجنب ، سرخک ،مخملک و آبله می باشد .
- جوشانده غلیظ انجیر خشک برای رفع سرماخوردگی بسیار مفید است و غرغره کردن آن گلودرد را برطرف می کند.
- برای برطرف کردن سیاه سرفه ، برونشیت و ذات الریه از " قهوه ی انجیر" استفاده کنید. برای درست کردن این قهوه ، انجیر خشک را ابتدا بو می دهند و سپس آن را آسیاب می کنند تا بصورت پودر درآید .
- انجیر دستگاه هاضمه را تقویت می کند .
- انجیر برای درمان سوء هاضمه مفید است .
- سوپ انجیر بسیار مقوی است و برای افزایش شیر در زنان شیرده مفید است .برای تهیه سوپ ، انجیر نرسیده را با گوشت بپزید .
- برای برطرف کردن ورم گلو ، 50 گرم انجیر زرد را در 500 گرم شیر ریخته و مدت 15 دقیقه بگذارید بماند. سپس آن را غرغره کنید و مقدری از آن را نیز بنوشید. می توانید آن را با عسل هم شیرین کنید .
- انجیر خشک جوشیده شده در شیر برای درمان آنژین ، ورم لثه و ورم مخاط دهان مفید است .
- یکی از داروهای بسیار موثر برای درمان آرتروز و درد مفاصل، مخلوط شیر بز و انجیر سیاه می باشد . این مخلوط سموم مختلف را از بدن خارج کرده و درد را از بین می برد.
انجیر ، به خصوص انجیر خشک خیسانده در آب یا شیر ، موثرترین درمان برای رفع یبوست است.
- انجیر را می توان همراه با میوه های دیگر مصرف کرد. انجیر با میوه های اسیدی مانند پرتقال و گریپ فروت سازگار نیست .
- انجیر برای آنهایی که قند خونشان پائین می آید و یک دفعه احساس ضعف می کنند مناسب است، زیرا قند آن به سرعت در روده کوچک جذب می شود.
- خوردن انجیر باعث افزایش نیروی جنسی می شود .
- برای برطرف کردن ورم بناگوش و دمل ها ، ضمادی از انجیر خشک با آرد جو و گندم درست کنید و روی ورم دمل بگذارید .
- دم کرده انجیر با شنبلیله ، برای سینه درد مفید است .
- برای رفع ورم طحال، انجیر را به مدت 9 روز در سرکه خیس کنید و هر روز پنج عدد از آن را با سرکه بخورید .
- انجیر ضد سرطان است .
- انجیر در معالجه بیماری های پوستی موثر است .
- مربا و کمپوت انجیر برای درمان یبوست موثر است ،5 لذا می توان 3 یا 4 انجیر تازه را چهار قطعه کرد و در نیم لیتر شیر جوشاند تا بپزد و آن را با 12عدد کشمش صبح ناشتا بخورند.
- هضم انجیر آسان است و مصرف آن برای بچه ها و اشخاصی که از بستر بیماری برخاسته اند و دوره نقاهت را می گذرانند، بسیار مفید است.
- انجیر به علت دارا بودن دانه های ریز، باعث تقویت معده و روده می شود، ولی برای کبدهای ضعیف زیان آور است.
- سرشار بودن انجیر از پتاسیم، تامین کننده سلامتی کودکان ضعیف و کم خون و بی اشتها ست.
- اگر انجیر و عسل را به طور مساوی با هم مخلوط نمایید و بخورید، جهت زخم معده بسیار مفید است.
- انجیر به علت داشتن پتاسیم، درجه قلیائیت بدن را بالا برده و در دفع اوره و چربی خون بسیار موثر است.
- شربت انجیر، تسکین دهنده دردهای گلو و سرفه است.
- انجیر خشک خیسانده شده در شیر بسیار خوشمزه و برای درمان یبوست شدید بسیار مفید است. همچنین خوردن انجیر خشک خیسانده در روغن زیتون در صبح ناشتا ، برای رفع یبوست موثر است.
نظر پیامبر و امامان در مورد خواص انجیر :
*رسول گرامی اسلام (ص) خواص ذیل را برای انجیر بر شمرده اند و مسلمانان را به خوردن آن ترغیب کرده اند :
- انجیر میوه ای بهشتی است که بواسیر را قطع می کند.
- انجیر نقرس را معالجه می کند.
- انجیر، قوای جنسی را زیاد می کند و رطوبت و سردی را که موجب ضعف نیروی آمیزش است ، برطرف می نماید.
*حضرت علی (ع) می فرمایند : انجیر برای باد قولنج مفید است. در روز از آن زیاد بخورید ، ولی در شب کم بخورید.
* در حدیثی از امام محمد باقر (ع) آمده است که فرمود:
بر کبد "حزقیل" پیامبر زخمی ظاهر شد که او را آزار می داد. خداوند به او وحی کرد که شیره انجیر را بگیر و بر سینه خود بمال. وی نیز این کار را انجام داد و بهبود یافت.
* در حدیثی ازامام رضا (ع) چنین آمده است که :
انجیر بوی بد دهان را از بین می برد ؛ استخوان را محکم می سازد؛ باعث رویش مو می شود ؛ درد را بر طرف می کند و با وجود انجیر دیگر به دارو احتیاج نیست.
مضرات
- انجیر برای کبدهای ضعیف مناسب نیست و آنهایی که کبد ضعیف دارند ، باید انجیر را با گردو بخورند.
- زیاده روی در مصرف انجیر باعث نفخ شکم و اسهال می شود و برای چشم نیز مضر است .
- انجیر برای مبتلایان به بیماری قند مضّر است.
- انجیر برای مبتلایان به اختلال معده و روده مضّر است.
- زیاده روی در خوردن انجیر، برای معده و چشم زیان آور است و خنثی کننده زیان آن، کرفس است.
تهیه دسر با انجیر
برای تهیه پوره انجیر، 240 گرم انجیر را با یک سوم لیوان آب یا آب میوه، در مخلوط کن بریزید و با هم مخلوط کنید. پوره انجیر می تواند به عنوان یک جایگزین مناسب برای چربی و یک شیرین کننده در سفره غذایی شما استفاده شود.
خرید و نگهداری انجیر
موقع خرید انجیر دقت کنید که تازه و پوست آن صاف باشد. اگر بوی ترشیدگی می داد، آن را نخرید ، زیرا این بو نشان می دهد که قند موجود در انجیر تخمیر و میوه خراب شده است.
انجیر تازه را حتماً باید در یخچال نگهداری کنید ، ولی انجیر خشک را می توانید در یخچال یا در هوای اتاق نگهداری کنید. البته باید در یک ظرف یا بسته بندی بدون هوا و رطوبت باشد که در اینصورت برای چندین ماه می توان آن را نگه داشت.
طی مطلبی در آینده خواص برگ و شیره درخت انجیر را برای شما بیان خواهیم کرد.
منابع:
http://www.tebyan.net http://asiasanat.ir