آیین نامه ایمنی ماشین ها و ادوات کشاورزی

شماره14125 16 /2 /1388
مدیرعامل محترم روزنامه رسمی کشور
به پیوست آیین نامهایمنی ماشین ها و ادوات کشاورزی که در تاریخ 28 /12 /1387 به تصویب مقام عالی وزارت رسیده برای درج در آن روزنامه ارسال می گردد.
خواهشمند است دستور فرمایید نسبت به درج یک نوبت آیین نامه مذکور و ارسال یک نسخه از روزنامه پس از چاپ به این دفتر اقدام لازم مبذول دارند.
مشاور وزیر و مدیرکل روابط عمومی ـ علیرضا محمدعلی
آیین نامه ایمنی ماشین ها و ادوات کشاورزی
هدف
به منظور تأمین و ارتقاء سطح ایمنی و حفاظت نیروی کار و همچنین صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور و پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارت مالی در فعالیت های مرتبط با ماشین های کشاورزی، مقررات این آیین نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده است.

فصل اول ـ تعاریف ماشین های کشاورزیبه ماشین هایی اطلاق می شود که دارای موتور بوده و جهت عملیات کشاورزی و برای کارهایی نظیر آماده سازی زمین، کاشت، داشت، برداشت و جابجایی محصول بکارگرفته می شوند. ادوات کشاورزی:به دستگاه های فاقد موتور اطلاق می شود که به طرق مختلف (سوار، نیمه سوار و کششی) به ماشین های کشاورزی متصل شده و عملیات مختلف کاشت، داشت، برداشت و جابجایی محصول را انجام می دهند. ادوات خاک ورزی دستگاه هایی هستند که عملیات آماده سازی را قبل از کشت بر روی زمین انجام می دهند مانند گاوآهن، دیسک و هرس. ماشین های کاشتدستگاه هایی هستند که عملیات کاشت بذر، نشاء و غیره را انجام می دهند. ادوات داشتدستگا ه هایی هستند که پس از کاشتن دانه ها و سایر محصولات تا زمان برداشت محصول، عملیات نگهداری، کودپاشی و سمپاشی مزرعه را انجام می دهند مانند ماشین های تنک کن، کودپاش و سم پاش. ماشین ها و ادوات برداشتدستگاه هایی هستند که عملیات برداشت محصول از سطح مزرعه، بسته بندی، خرمنکوبی و یا چند عملیات را با هم انجام می دهند. از قبیل بسته بندها، ساقه کوبها، کمباین ها، علوفه خردکن ثابت. تراکتور و تیلرماشین های چندمنظوره ای است که برای کشیدن ادوات، ماشین های متحرک، بکارانداختن ماشین های ساکن و یا قابل حرکت به کمک تسمه و فلکه و محور تواندهی به کار می روند. محور تواندهی (P.T.O) محور گردنده مخصوصی است که نیروی محرکه لازم را از موتور تراکتور گرفته و به ماشین ها و یا ادوات کشاورزی منتقل می نماید. پین برشیقطعه ای است برای نگهداری اتصال خیش به گاوآهن که در صورت برخورد خیش به مانع، مقاومت خود را از دست داده و بریده شده و مانع از بلندشدن و واژگونی تراکتور می گردد. سپر دوار محور اتصال (P.T.O) پوششی است که روی محور انتقال دهنده نیرو قرار می گیرد تا از برخورد انسان با محور جلوگیری نماید.

فصل دوم ـ مقررات عمومی

ماده 1ـ کلیه اشخاصی که از ماشین ها و ادوات کشاورزی استفاده می نمایند باید آموزش و مهارت لازم را دیده باشند.

ماده 2ـ داشتن گواهینامه ویژه از مراجع ذیصلاح برای کار با ماشین های کشاورزی موتوری الزامی است.

ماده 3ـ کلیه قسمتهای ماشین های کشاورزی و ادوات آن باید قبل از هرگونه عملیات کشاورزی مورد بازدید قرارگیرد.

ماده 4ـ کلیه قسمتهای انتقال دهنده نیرو و مواد از قبیل تسمه فلکه، چرخ دنده و زنجیر و مارپیچ های انتقال مواد و امثال آنها و همچنین قسمت هایی از ماشین ها که امکان ایجاد حادثه برای کارگر و افراد داشته باشد باید دارای حفاظ مناسب و موثر باشد. ضمناً رعایت مفاد آیین نامه حفاظت در مقابل وسایل انتقال نیرو مصوب21 /4 /1340 در این زمینه الزامی می باشد.

ماده 5 ـ قبل از انجام عملیات تعمیر، سرویس، نظافت، تنظیم، اتصال و جداسازی ادوات ماشینهای کشاورزی باید آنها را به طور اطمینان بخشی متوقف و بی حرکت نمود.

ماده 6 ـ در ماشین ها و ادواتی که بعد از خاموش کردن ماشین محور چرخنده یا سایر اتصالات مدتی به حرکت خود ادامه می دهند باید تا توقف کامل دسترسی به قسمتهای خطرناک آن امکان پذیر نباشد.

ماده 7ـ عملیات بهره برداری، تعمیر، تنظیم و سرویس ماشین های کشاورزی و ادوات آن باید طبق دستورالعمل شرکت سازنده و با رعایت اصول ایمنی و توسط اشخاص ماهر انجام گیرد.

ماده 8ـ سوارشدن افراد بر روی ماشین ها و ادوات کشاورزی، غیر از محل های مجاز که توسط شرکت سازنده تعبیه شده، ممنوع است.

ماده 9ـ ماشین ها و ادوات کشاورزی را باید مطابق با کاربری و دستورالعمل های شرکت سازنده استفاده نمود.

ماده 10ـ راننده ماشین کشاورزی مکلف است قبل از شروع به کار با ماشین، از عدم وجود افراد در داخل مخازن و محفظه ها و محدوده خطر اطمینان حاصل نماید.

ماده 11ـ ماشین های کشاورزی باید به خاموش کننده های دستی مناسب مجهز گردند.

ماده 12ـ راننده ماشین کشاورزی باید پس از اتمام کار نسبت به توقف کامل ماشین اطمینان حاصل نموده و سوییچ آن را بردارد.

ماده 13ـ عملیات کشاورزی در شیب تپه ها و زمین های دارای اختلاف سطح باید با رعایت اصول ایمنی و دستورالعمل شرکت سازنده صورت گیرد.

ماده 14ـ عملیات کشاورزی در شب باید با رعایت اصول ایمنی و تامین روشنایی مناسب انجام گردد.

ماده 15ـ هنگام کار با ماشین های کشاورزی و یا حمل ونقل آنها در نزدیکی خطوط انتقال نیروی برق، آب، گاز و نفت باید قوانین و مقررات مربوط به حریم آنها رعایت گردد.

ماده 16ـ هنگام اتصال، تنظیم و جداسازی ادوات ماشین های کشاورزی که نیاز به روشن بودن ماشیـن می باشد، رعایت اصول ایمنی و دستورالعمـل های شرکت سـازنده الزامی است.

ماده 17ـ هنگام تعمیر، تنظیم و سرویس، باید پایداری و ایستایی ادوات و ماشین های کشاورزی با استفاده از تجهیزات ایمن و مناسب تامین گردد.

ماده 18ـ قبل از ترک یا خاموش نمودن ماشین ها و ادوات کشاورزی آزادکردن فشار هیدرولیک کلیه ادوات و متعلقات برای قرارگرفتن در پایین ترین حد و نزدیکترین فاصله با سطح زمین الزامی است.

ماده 19ـ به منظور حفظ پایداری ماشین های کشاورزی در حالت اتصال ادوات سوارشونده، باید از وزنه های تعادلی مطابق با دستورالعمل های شرکت سازنده استفاده نمود.

ماده 20ـ استفاده از وسایل حفاظت فردی مناسب با نوع کار الزامی است.

فصل سوم ـ مقررات اختصاصی

ماده 21ـ استفاده از سپر اصلی و حفاظ مخصوص در بالای محور تواندهی تراکتور الزامیست.

ماده 22ـ هنگام رانندگی تراکتور در جاده ها و معابر مجاز باید پدال های ترمز به یکدیگر قفل شوند.

ماده 23ـ اتصال ادوات کششی به تراکتور صرفاً باید با استفاده از پین های برشی استاندارد صورت گیرد.

ماده 24ـ هنگام کارخاک ورزهای دوار از قرارگرفتن در منطقه خطر و پشت آن باید خودداری شود.

ماده 25ـ هنگام عملیات خاک ورزی توسط گاوآهنهای دوطرفه و در زمان تعویض خیشها قرارگرفتن در محدوده چرخش خیش ممنوع است.

ماده 26ـ مادامی که ماشین کاشت در حال کار است باید دهانه مخزن بسته بوده و بررسی میزان بذر از طریق دریچه های مخصوص انجام گیرد و استفاده از دست برای این کار ممنوع است.

ماده 27ـ تمیزکردن علوفه و ضایعات جمع شده در مقابل شانه برش ماشین های دروگر شانه ای باید پس از توقف کامل دستگاه و خاموش نمودن آن انجام پذیرد.

ماده 28ـ قرارگرفتن افراد در مقابل شانه برش ماشین دروگر تحت هر شرایطی، ممنوع می باشد.

ماده 29ـ ایستادن و تردد افراد در محدوده حرکت و فعالیت ماشین ها و ادوات کشاورزی در هنگام کار، ممنوع است.

ماده 30ـ هنگام تنظیم تیغه های برشی ماشین های خردکن، باید با استفاده از وسیله مناسبی از چرخش ناخواسته تیغه ها جلوگیری شود.

ماده 31ـ هنگام پربودن مخزن دانه کمباین بایستی با سرعت مطمئن و مطابق با دستورالعمل های شرکت سازنده حرکت نمود.

ماده 32ـ هنگام برداشت محصول از تپه هایی با شیب تند بایستی از کمباین هایی مجهز به سیستم ترازکننده خودکار استفاده شود.

ماده 33ـ قسمتهایی از ماشین که در ارتفاع کار می کنند باید به هنگام خاموش نمودن دستگاه به روی زمین قرارگیرد.

ماده 34ـ دهـانه های ورودی و خروجی مواد اولـیه یا محـصول در ماشـین ها و ادوات کشاورزی باید به نحوی باشد که ورود و درگیری اعضای بدن به محدوده خطر امکان پذیر نباشد.

ماده 35ـ کلیه قسمت هایی از ماشین و یا ادوات آن که در اثر کارکردن احتمال داغ شدن آنها وجود دارد باید مرتباً بازدید و سرویس گردد تا از بروز آتش سوزی احتمالی جلوگیری به عمل آید.

ماده 36ـ بازوهای تاشو در ادوات کشاورزی باید به قفل کن مکانیکی تجهیز شوند تا از بازشدن آنها در زمان حمل ونقل جلوگیری نماید.

فصل چهارم ـ سایر مقررات

ماده 37ـ حرکت، بارگیری و تخلیه تریلر متصل به تراکتور باید مطابق با قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی صورت پذیرد.

ماده 38ـ شیلنگها، لوله ها و اجزای تحت فشار هیدرولیک که برای اتصال به ادوات کشاورزی به کار می روند باید مرتباً بازدید و به روش مطمئن و ایمن محافظت گردند.

ماده 39ـ ماشین های کشاورزی باید به بوق هشداردهنده دنده عقب، آینه های بغل، چراغ گردان برای استفاده در شب و سایر تجهیزات هشداردهنده مجهز باشند.

ماده 40 ـ دستگاههای شاخه بر موتوری باید دارای یک بند مهار (حمایل) قابل تنظیم برای استفاده کاربر باشد.

ماده 41ـ پین هایی که برای اتصال ماشین ها و ادوات کشاورزی استفاده می شوند باید مجهز به اشپیل و گیره ایمنی باشند.

ماده 42ـ هرگونه اتصال محور تواندهی باید به سپر دوار محور مجهز باشد.

ماده 43 ـ برای کشش ادوات کشاورزی صرفاً استفاده از مالبند تراکتور مجاز است.

ماده 44ـ تریلرهایی که به عنوان دنباله بند به تراکتور متصل می شوند باید به چراغ ترمز و علائم هشداردهنده مجهز باشند.

ماده 45ـ در صورت عدم وجود کابین ایمن و استاندارد و به منظور حفظ جان راننده تراکتور، باید ماشین به چهارچوب حفاظتی (راپس) مجهز باشد.

ماده 46ـ رعایت وزن، ارتفاع و جوانب مجاز بار در تریلرها الزامی است.

ماده 47ـ میزان بار قابل حمل و همچنین ارتفاع بار مجاز باید روی بدنه تریلر حک گردد.

ماده 48ـ رانندگان ماشین های کشاورزی در هنگام کار باید از انجام امور ذیل:خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، صحبت با تلفن همراه، استراحت و هرگونه شوخی و اعمال غیرایمن که باعث عدم تمرکز می گردد، خودداری نمایند. ضمناً قبل از شروع به کار یا در حین کار، استفاده از داروهای خواب آور ممنوع است.

ماده 49ـ تریلرهای مخصوص حمل بار که با تراکتور کشیده می شوند باید به پایه های نگهدارنده مناسب مجهز باشند.

ماده 50 ـ با عنایت به ماده 88 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، کلیه دارندگان، تولیدکنندگان، فروشندگان، عرضه کنندگان و بهره برداری کنندگان از ماشین های کشاورزی مکلف به رعایت استاندارد تولید و موارد ایمنی و حفاظتی در ماشین های مربوطه می باشند.

ماده 51 ـ به استناد ماده 95 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت رعایت مقررات این آیین نامه بر عهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی، مکلف است به جبران خسارات وارده می باشد.

این آئین نامه مشتمل بر 4 فصل و 51 ماده تهیه و به استناد مواد 85 و 91 قانون کار در جلسه مورخ 2 /11 /1387 شورای عالی حفاظت فنی تدوین و در تاریخ 27 /12 /1387 به تصویب وزیرکار و اموراجتماعی رسیده است.