پرورش کفشدوزک برای مبارزه ارگانیک با افات کشاورزی

اگر قرار است محصولی نام ارگانیک را به یدک بکشد، باید در مدیریت پرورش آن دقت کرد تا به هیچ نوع سم یا کود شیمیایی آلوده نشود. بنابراین از بین بردن آفات مزارع،باغات و گلخانه‌ها به حشراتی سپرده می​شود که می​توانند بدون ایجاد آلودگی، سبزی مزرعه​ها را حفظ کنند. حشراتی که پرورش آنها کسب و کار جدیدی را ایجاد کرده است.

از سال ۷۳ که بحث کنترل بیولوژیک شکل گرفت، متعاقب آن کنترل سموم و کودهای شیمیایی مطرح شد. اما اگر در مزارع از سموم و آفتکش​ها استفاده نشود، قارچ​ها و آفت​ها تمام محصولات را از بین خواهد برد و عملا چیزی به نام کشاورزی وجود نخواهد داشت. بر این اساس از دشمنان طبیعی علیه آفات برگ، ساقه و میوه استفاده می‌شود که بدون آسیب زدن به محصول، همزیستی متقابلی با گیاه برقرار می​کنند.

کفشدوزک‌های شکارگر از دشمنان طبیعی آفات هستند که حدود ۲هزار گونه از آنها در دنیا شناخته شده است. از این حشره برای کنترل شته، کنه و آفات مکنده استفاده می​شود. نوع خاصی از آن که در ایران نیز پرورش می​یابد به عنوان «کریپتولموس» معروف است و در باغات چای و مرکبات نقش شکارگر را بازی می​کند.

شاید تا به حال نام «چای ارگانیک» را نشنیده باشید اما یکی از دلایل تولید این چای وجود کفشدوزک کریپتولموس است. در صورت حضور به موقع و کافی کفشدوزک​ها در باغات چای، استفاده از هیچ نوع سمی توجیه​پذیر نیست. زیرا این حشره دوستداشتنی به شدت نسبت به سموم و آفتکش​ها حساس است.

شاید باور نکنید اما پرورش این حشره در ایران به طور چشمگیری رو افزایش است و افراد زیادی از کنار این شغل کسب درآمد می​کنند. هم‌اکنون با پرورش انبوه و صادرات این حشره زیبا درآمد خوبی نصیب شما می‌شود. چراکه کفشدوزک کریپتولموس در خارج از کشور حدود نیم دلار ارزش دارد.

نخستین قدم، تهیه غذاست

در پرورش کفشدوزک به اولین چیزی که باید فکر کنید، غذای مورد نیاز است. این حشره از شپشک​های آردآلود در کدو یا جوانه سیب​زمینی استفاده می​کند. شما قبل از هر چیز باید کدوها یا سیب​زمینی​های سالم و بدون پوسیدگی را از بازار خریداری و آنها را به شپشک آلوده کنید. لازم به ذکر است این آلودگی را که به صورت کلونی است، می​توانید از مراکز تحقیقات گیاه پزشکی و یا پرورشی به مقدار مورد نیاز تهیه کرده و کار را آغاز کرد.

به طور متوسط یک ماه طول می​کشد که آلودگی تمام سطح کدو را فرابگیرد. البته به فاصله هر ۱۰ تا ۱۵ روز باید کدوها را جابجا کرد. در روزهای سرد سال، نیاز به دستگاه گرم کننده​ای دارید که دمای اتاق را بین ۲۵ تا ۲۹درجه سانتی​گراد نگهدارد.

انبارداری کدوها و سیب‌زمینی‌ها کاری است که به شم اقتصادی و تیزبینی خاصی احتیاج دارد. به عنوان مثال باید قیمت​های مختلف سیب​زمینی و کدو را در بازار سنجید. در مواقعی که قیمت یکی از این اقلام بالا رفت، می​توان دیگری را که قیمت پایین​تری دارد، جایگزین کرد و بدین ترتیب صرفه​جویی در هزینه​ها را مبنای کار قرار داد.

به هر ترتیب بنابر مساحتی که در اختیار دارید، می​توانید تعداد کدوها را تنظیم کنید. پس از آغشته شدن کامل آنها به شپشک آردآلود، اکنون غذای مورد نیاز کفشدوزک آماده است. جالب است بدانید که بسیاری از فعالان این رشته، تنها به همین حرفه مبادرت می​ورزند و ممکن است قسمت دوم و اصلی کار، یعنی پرورش کفشدوزک را دنبال نکنند. چراکه تا اینجا هم می​توانند درآمد درخور توجهی برای خود داشته باشند؛ هرچه کدوی آلوده به شپشک آردآلود بیشتر، درآمد بیشتر!

پرورش کفشدوزک

کفشدوزک کریپتولموس، بومی کشور استرالیا بوده و برای اولین بار در سال ۱۸۸۸ میلادی برای کنترل آفات معرفی شد. این گونه در طول زندگی‌اش ۴۰۰ تا ۵۰۰ تخم تولید می​کند. طی مراحل مختلفی که حدود یک ماه طول می​کشد، این تخم​ها به حشره بالغ تبدیل می​شوند. لارو این کفشدوزک در طول دوره لاروی به بیش از ۲۵۰عدد شپشک آردآلود برای تغذیه نیاز دارد.

لاروها در ابتدا اشتهای زیادی دارند، بنابراین لازم است که به طور مداوم کلونی​های شپشک را در اختیار آنها قرار دهید. پس از رسیدن به سن بلوغ، می​توانید هر کفشدوزک را به طور میانگین به قیمت ۵۰ تا ۷۰تومان بفروشید.

البته ذکر این نکته لازم است که پیش از شروع کار، مشتری​های خود را پیدا کرده و از بازار فروش اطمینان داشته باشید.

مساحت مورد نیاز به وسعت کار شما وابسته است. اما دست​کم به ۲اتاق ۳در۴ مجزا احتیاج دارید که حداقل ۲۰متر از هم فاصله داشته باشند. یکی برای تولید شپشک و دیگری برای پرورش کفشدوزک. منفذها و خروجی​های اتاق​ها باید به طور کامل پوشیده شود. تهویه مناسب و سیستم تنظیم دما از دیگر مواردی است که رعایت آن در اتاق​ها ضروری است.

برآورد

حال تصور کنید که قرار است در یک هکتار باغ چای که آلوده به شپشک است، کفشدوزک​ها را رها کنید. معمولا در هر هکتار حدود ۱۶هزار بوته چای کاشته می​شود. به طور متوسط برای هر بوته حداقل ۴کفشدوزک نیاز است. اگریک چهارم بوته​ها آلوده باشد این باغ به ۱۶هزار کفشدوزک نیاز دارد. در نتیجه درآمد شما از انتقال کفشدوزک​ها به این باغ، یک میلیون و ۱۲۰هزار تومان خواهد بود. این درحالی است که سمپاشی چنین باغی، بر اساس نوع سم، بالغ بر ۲میلیون تومان هزینه در بر دارد. علاوه بر آن کفشدوزک​ها به​رغم عاری بودن از آلودگی، تنها بر بوته​های هدف متمرکز می​شوند. اما در سمپاشی، باغدار مجبور است کل بوته را به سم آغشته کند تا شپشک​ها از بین بروند.

هم اکنون که در فصل سرد سال هستیم، تولید کلونی​های شپشک به طور چشمگیری می​تواند سودآور باشد. قیمت کدوی آلوده شده حدودا ۳ تا ۴برابر قیمت کدوی سالم است. بنابراین کسانی هستند که از فروش همین کدوهای آلوده امرار معاش میکنند. البته نگهداری و مراقبت از آن مهارت و کوشش خاصی را میطلبد که مستلزم کسب تجربه است. علاوه بر آن به دلیل مشکلات پرورش کفشدوزک در چنین فصولی، ممکن است در فروردین ماه سال بعد، قیمت هر کفشدوزک مادری به ۲۰۰ یا ۳۰۰ تومان هم برسد. پس از فرصت پیش آمده نهایت استفاده را ببرید!

آشنایی با نقش کفشدوزک و دفع آفات: از دشمنان طبیعی شته ها که احتمالاً  اکثر مردم آنها را در طبیعت مشاهده کرده اند، کفشدوزکها هستند. گونه هایی از کفشدوزک ها مانند کفشدوزک هفت نقطه ای ککسینلاسپتمپونکتاتا و هیپودامیا و ریه گاتا، هم در مرحله لاروی و هم در مرحله حشره کامل از شته ها تغذیه می کنند و از عوامل مهم کنترل بیولوژیک شته ها هستند. عموماً کفشدوزکها طیف وسیعی از شته ها را مورد تغذیه قرار می دهند و  تنها از یک گونه خاص از شته ها تغذیه نمی کنند. اگر در محیط گلخانه ای فقط دو یا سه نوع کفشدوزک رها شود، تمام شته ها را از بین می برند. به طوری که کفشدوزک هفت نقطه ای از حدود 50 نوع شته تغذیه می کند یا به عبارتی پلی فار است. این کفشدوزک که به آن پینه دوز و گاهی اوقات C-7 نیز گفته می شود، از فراوان ترین و معروف ترین گونه های حشرات شکارچی است که در تمام نقاط مختلف دنیا در مبارزه بیولوژیک کاربرد فراوانی داشته است. لارو حشرات بالغ از انواع شته های آزاد، گالزا و حتی شته های ریشه، شپشک های نباتی، پسپل ها، تخم و لارو جوان سایر حشرات تغذیه می کند. هر کفشدوزک در دوره لاروی هزار و هر حشره کامل تا 9000 شته را طعمه خود قرار می دهد. حشره بالغ نسبتاً بزرگ و به طول 5/5 تا 8 میلیمتر، محدب با سر سیاه رنگ که از طرفین دو چشم پیشرفتگی پیدا نموده است. در حاشیه جلویی سر نوار باریک قرمز رنگی مشاهده می شود، شاخکها دارای قاعده سیاه و بندهای خرمایی رنگ است.

این کفشدوزک به صورت حشره کامل در پناهگاه ها نظیر زیر پوست درختان و شکاف دیوارها زمستان گذرانی می کند. در بهار هنگامی که دما به 12 درجه سانتیگراد می رسد، کفشدوزکها از پناهگاهها خارج و شروع به تغذیه می نمایند. سپس حشرات بالغ جفت گیری کرده و در دمای 20 تا 30 درجه سانتی گراد و بعد از 4 روز تخم گذاری می نمایند. تخم ها به صورت دسته ای (50 تا 100عدد) در زیر برگهای گیاهان قرار می گیرند. تعداد تخم بین 70 تا 300 عدد و حداکثر تا 3000 عدد گزارش شده است. لاروهای جوان از تخم خارج شده و در قسمت های مختلف گیاه به جستجوی طعمه می پردازد. این حشره ها دارای 3 تا 5 نسل در سال هستند.

آموزش کشت قارچ خوراکی در منزل

آموزش کشت و پرورش قارچ خوراکی در منزل آموزش تصویری کشت قارچ صدفی

آموزش مراحل کاشت قارچ صدفی خوراکی

آموزش مراحل کاشت قارچ صدفی خوراکی 1- خرد کردن مواد اولیه :کاه وکلش غلات را باید کاملا خرد کردتا اینکه ساقه های آنها به حدود 5-7 سانتیمتر برسد.

2- خیساندن : کاه وکلش خرد شده  را بایددر حوضچه ی آب بمدت 1-5ساعت خیساند.بطوری که با آب اشباع شوند.در صورت زیاد بودن کاه وکلش میتوان روی شطح صافی قرارداد وبا آب پاش دستی یا فواره ای اقدام به خیساندن آنها کرد.

3-پاستوریزه کردن : بعداز خیساندن کاه وکلش را باید با بخار آب داغ پاستوریزه کرد.برای پاستوریزه کردن به این ترتیب که داخل بشکه ای که پایین آن شیر نصب است.مقداری آب میریزیم.وبعد سه پایه ای داخل بشکه قرارداده وصافی را روی سه پایه قرار می دهیم.کاه و کلش شسته شدن را روی صافی ریخته ودرب بشکه را میبندیم.زمانی که آب به جوش آمد باید یک ساعت بگذرد تا کاه کاملا پاستوریزه شود.وبعد کاه را خارج کرده ودرسینی میریزیم .دراین حال وزن کاه سه برابر میشود.برای ضد عفونی کردن اتاق باید:آن را کاملا تمیز کنیم .سوراخهای آن را بگیریم .با آب آهک تمام سطح آن را شستشو دهیم. بمدت 24 ساعت درب وپنجرههای آن بسته باشند.وبعد از 24 سهعت دربهارا باز کرده تا تهویه کامل انجام شود.

4-مخلوط کردن بذر قارچ با مواد اولیه : زمانی که کاه رااز بشکه بیرون می آوریم به نسبت هر 100کیلوگرم کاه خشک یک کیلو گرم سولفات کلسیم پنج کیلوگرم کربنات کلسیم ومقداری پودر یونجه (به میزان 100گرم)با کاه مخلوط کرده وسپس بذر قارچ را به آن اضافه میکنیم.میزان بذر مورد نیاز برای هر کیلوگرم کاه پاستوریزه شده 30-25گرم میباشد.ودر نهایت مواد مخلوط شده را درون کیسه های پلاستیکی میریزیم .سپس کیسه ها را آویزان میکنیم.برای آویزان کردن از میله های آهنی یا دار بست یا هر چیز دیگری استفاده میکنیم.همچنین میتوان قارچ را در جعبه گلدان سبد ویا تورهای پلاستیکی با سوراخهای ریز کشت کرد.

وزن متوسط هر کیسه 70*45سانتیمتر5-6کیلوگرم وکیسه های 90*45سانتیمتر 9-11کیلوگرم باید باشد.وباید صبر کرد تا میسیلیوم (بذر قارچ)روی کاه رشد کرده وکل توده سفید رنگ شود.بذر مورد نیاز را میتوان از مؤسسه ی اصلاح بذر ونهال ویا از مؤسسات جهاد کشاورزی تهیه کرد.

5-نگه داری کیسه ها در شرایط کنترل شده : بعداز رشد توده سفید قارچ در روزهای اول تا سوم کیسه ها باید در دمای 20درجه سانتی گراد ودر شرایط تهویه ملایم ورطوبت 85-90درصد نگه داری شوند.کنترل رطوبت ودما را با استفاده از رطوبت سنج ودما سنج انجام دهید.دراین روزها کیسه ها به نور نیاز ندارند .وبرای خروج آب اضافی ته کیسه ها را سوراخ کنید.پس از گذشت 3-8روزباید حدود 20-30برش ضربدری در اندازه 2سانتیمتر روی کیسه ها ایجاد کرددراین مرحله نیز دمای مناسب 20درجه ورطوبت 85-90درصد وتهویه ملایم موردنیاز است.ضمن اینکه نیاز به نور هم نمی باشد.برای برش از چاقو تمیز یا ضد عفونی شده با الکل استفاده کنید.پس از گذشت 8روز 20برش ضربدری اضافه کنید.در این روزها 70درصد سطح کمپوست (همان کاه وکلش پاستوریزه شده )به دلیل رویش قارچ سفید می شود.بعداز گذشت 17-21روزباید رطوبت رابه 90درصد برسانید.ودما را بین 18-22درجه نگه داشت.در این مرحله در شبانه روز به حدود 16 ساعت نور نیاز است.شکل اولیه قارچ مانند ته سنجاق است.

نکات ایمنی و قابل توجه جدی : 1-کاهش نور وعدم تهویه مناسب موجب کوچک شدن کلاهک وبلند شدن ساقه میشود.2-کاهش دما به زیر 17 درجه موجب تیره شدن کلاهک میشود.از پاشیدن آب مستقیم بر روی کلاهک اجتناب شود.4-برای تولید کلاهک قارچ یک شوک حرارتی لارم است.(یعنی دما راباید یک مرتبه 2-3درجه افزایش دادبرای مدت کوتاهی وسپس کاهش داد.)

                  

---

آموزش مراحل تولید قارچ خوراکی صدفی

آموزش مراحل تولید آموزش پرورش قارچ خوراکی صدفی الف-تهیه بستر کاشت : مواد مختلفی برای کاشت قارچ مناسبند. اما بهتر است از بقایای گیاهان مانند : کاه وکلش غلات  علفهای هرز چوبهای جنگلی بقایای بوته پنبه زیتون خاک اره و...که در حالت عادی از آنها استفاده نمی شود استفاده کرد.رایج ترین ماده کاه وکلش غلات (گندم وجو وذرت)میباشد.

ب-سالن مناسب کاشت : قارچ را غالبا در محیط سر بسته کشت می دهند.مکان کشت باید از نظر نور وتهویه مناسب باشد.یک گارگاه استاندارد باید کف سقف ودیوارهای آن سیمانی باشدوبرای اینکه رطوبت آن بهتر حفظ شود باید سرتاسر دیوارهای آنرا بانایلون(پلاستیک) پوشاندالبته میتوان از برخی انباریها که تقریبا مناسب هستند نیز استفاده نمود.ودر منزل به کشت قارچ پرداخت.با حفظ نکات ایمنی وبهداشتی.برای کف اتاق باید شیب ملایم در نظر گرفته شود.وباید لوله ای در کف اتاق تعبیه کرد تا آب اضافی به چاه هدایت شود تا مانع آلودگی شود.میتوان برای تامین رطوبت در فاصله 30سانتیمتری از سقف لوله یا شیلنگ های پلاستیکی آب به قطر 1سانتیمتر دور تا دور اتاق روی دیوارها نصب کرد.روی شیلنگ یا لوله ها باید به فاصله 30-40سانتیمتر یک سوراخ ریز با سوزن ایجاد کرد.این کار برای بالا بردن رطوبت وپایین آوردن دما مناسب است.برای جلوگیری از بیماری توصیه میشود.جلوی درب ورودی را با آب آهک ضد عفونی کنید.

                  

---

خواص دارویی قارچ خوراکی صدفی

خواص دارویی قارچ خوراکی صدفی قارچ خوراکی سرشار از ویتامین های A,B,Cواملاح معدنی کلسیم آهن و فسفر است.قارچ 45درصد مواد نشاسته ای دارد.وچون مواد قندی پایینی دارد برای افراد دیابتی تجویز میشود.دررژیم افراد چاق بهتر است همراه سرکه و آبلیمو مصرف شود.امروزه از قارچ قرصهای مولتی ویتامین وشربتهای ضد سرفه تهیه میشود که بسیار گران هستند.خوردن قارچ سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند.قارچ ضد سرطان است.وبرای کلیه وکبد بسیارمفید است.به افرادی که به بیماری کلیه- روده- ورم مفاصل- اسید اوریک در خون ونقرص هستند.مصرف قارچ توصیه میشود.قارچ به دلیل درصد پروتیین بالا با گوشت برابری میکند.کشت قارچ بسیار کم هزینه است .با توجه به مصرف رو به گسترش آن در بین عموم مردم کشت قارچ برای جوانان جویای کار پیشنهاد میشود این کار کم زحمت است ودرآمد خوبی دارد.امیدوارم مطالب ارایه شده بدردتان بخورد وشما که امکانات وفضای لازم را در اختیار دارید زودتر اقدام کنید.وبرای من نیز قارچ بفرستید. از طریق ایمیل با من درارتباط باشید

                  

---

معرفی آفت و بیماری های قارچ صدفی

معرفی آفت و بیماری های قارچ صدفی کپک : کپکها ضد رشد قارچ میباشند.اگر در قسمتی از قارچ لکه ای مشاهده شود باید لکه را پاک کرده وبا پنبه آغشته به فرمالبن 4 درصد (بتادین)جای آن را ضد غفونی کرد.

مگس : مگس به رنگ سیاه وبدن آن شفاف است ولی انتهای سر آن سیاه میباشد.که داخل قارچ تخم گذاری میکند.واز قارچ استفاده میکند.مگس در داخل قارچ نفوذ کرده و رگ های سیاهی درآن بوجود می آورد.

بهترین راه مبارزه پیشگیری است.با نصب مناسب توری بر در و پنجرها ویا با لامپها ی پرنور ویا کارتهای زرد رنگ چسب دار می توان آنها را از بین برد.ویا از سموم حشره کش استفاده نمود .چنانچه بیش از 8/1در سطح بستر کاشت آلودگی دیده شود وبوی گند مانند ترشیدگی یا آمونیاک از بستر کاشت به مشام رسید.حتما باید آن را از سالن خارج کرد.ودر محل مناسبی اقدام به دفن یا سوزاندن آن نمود تا از شیوع آلودگی در سالن جلوگیری شود.1- دراین روش چون از کود حیوانی وخاک استفاده نمیشود نیازی به شستشو قارچ نمیباشد.2- برای نگه داری قارچ به مدت طولانی باید آنهارا بمدت 3-5 دقیقه در آب جوشاند.وسپس انهارا آبکش نمود و داخل فریزر گذاشت .3- برای تهیه پودر قارچ پس از خشک کردن آنها را آسیاب میکنیم .ودر غذاهایی مانند کوکویا کتلت وشامی میتوان مصرف نمود.از بقایای بستر قارچ برای خوراک دام می توان استفاده کرد با توجه به مقدار پروتیین موجود در قارچ مصرف آنها توسط دام در شیر وگوشت آنها بسیار مؤثر است.می توان از قارچ ترشی نیز تهیه نمود.قارچ را میتوان خشک نمود و در هوای آزاد وسایه ویا حرارت ملایم قرار داد.وآنها را در بسته های بدون هوا و در جای خشک وخنک نگه داری وبسته بندی کرد.قبل از خشک کردن باید آناه را در آب بمدت 2-3دقیقه جوشاند.این کار باعث سفیدی وبالا رفتن کیفیت ومدت زمان نگه داری بیشتر قارچ میشود.

کود ارگانیک چیست؟

کود آلی یا ارگانیک: کود آلی (ارگانیک)، به کود هایی اطلاق میشوند که منشا طبیعی دارند. کود حیوانی: به مجموعه ای از مواد بستری، ادرار و مدفوع گاو ، گوسفند ، مرغ یا هر حیوان دیگری است که از محل نگهداری آنها بدست می آید اطلاق می شود. درصد مواد غذایی کود حیوانی و کیفیت فیزیکی آن به عواملی مثل نوع حیوان، کیفیت مواد بستری، میزان پوسیدگی کود، تغذیه دام، میزان سدیم و مقدار بذر علفهای هرز، اسپور بیماریها، لارو و تخم حشرات، شن و خاک دارد.درصد ازت کود گاوی بیشتر از کود گوسفندی و مرغی است. ولی درصد فسفر و پتاسیم کود مرغی از کودهای گاوی و گوسفندی بیشتر است. درصد مواد غذایی کودها به تغذیه دام بستگی دارد. مثلاً چنانچه جیره غذایی دام از نظر یک عنصر ضعیف باشد، کود حاصله نیز به طریق اولی از نظر آن عنصر ضعیف خواهد بود و یا مثلاً هر چه درصد فیبر جیره غذائی بیشتر باشد درصد فیبر مدفوع نیز زیادتر خواهد بود. فراوانی ترکیبات آلی ازت دار ساده در کود حیوانی تازه بسیار مساله ساز است. تجزیه سریع این مواد سبب آزاد شدن آمونیاک و تجمع آن در مجاورت ریشه ها گشته و موجب مسمومیت گیاه می گردد. پوسیدگی اولیه کود این مشکل را مرتفع می سازد بهمین جهت هیچ گاه نباید کود حیوانی تازه را به محصول کاشته شده داد. زیادی املاح در کود نیز می تواند از طریق ایجاد پتانسیل اسمزی و یا مسمومیت مستقیم گیاه مساله ساز باشد. بنابراین وجود مقدار متعادلی از عناصر غذائی و عدم زیادی عناصری مثل سدیم در کود دامی مطلوب می باشد. کیفیت مواد بستری نیز نقش مهمی در کیفیت و حالت فیزیکی کود حیوانی دارد. معمولاً اصطبل گوسفند فاقد بستر است. بدین لحاظ سرعت تجزیه و پوسیدگی کود گوسفندی زیاد و دوام آن در خاک کمتر از سایر کودها می باشد. کود گوسفندی را کود گرم گویند. در مرغداری ها بیشتر از خاک اره و در گاو داریها معمولاً از کاه بعنوان مواد بستری استفاده می کنند. سرعت تجزیه و پوسیدگی کاه بیش از خاک اره می باشد. و بالعکس دوام خاک اره در خاک بیش از کاه است. زررا خاک اره از ترکیبات مقاومتری در مقایسه با کاه تشکیل شده است. بطورکلی، هر چه مقدار مواد نامطلوب مثل بذر علفهای هرز، شن، خاک، اسپور بیماریها و تخم و لارو حشرات در کود کمتر و تجزیه اولیه آن بیشتر باشد، ارزش کیفی کود بیشتر است. پوسیدگی کود سبب می شود که از میزان بذر علفهای هرز و آلودگی به امراض و حشرات نیز کاسته شود. برای پوسیدگی اولیه کود حیوانی می توان آن را در شرایطی مشابه تهیه کمپوست قرارداد و یا کود حیوانی را مدتی قبل از کاشت در خاک مزرعه اختلاط داد. تجزیه کود در خاک و تبدیل آن به هوموس نیز مستلزم کفایت تهویه، حرارت و رطوبت در خاک می باشد این عوامل از طریق انجام عملیات مناسب زراعی تامین می شوند. کود حیوانی را در زراعت گیاهان پر ارزشی مانند سبزیجات، سیب زمینی، ذرت ، پنبه و چغندر قند. به مقدار تقریبی 20 تا 50 تن در هکتار به خاک می دهند. کود حیوانی را معمولاً در زمان شروع عملیات تهیه بستر تا حداقل یک ماه قبل از کاشت بر سطح خاک می باشند و با وسایلی مانند گاو آهن، دیسک یا کولتیواتور با خاک سطحی و تا عمق حدود 15 سانتیمتری مخلوط می نمائید. در زراعتهای کوچک و سنتی کود حیوانی را بصورت کپه هائی در مزرعه قرار می دهند و سپس آنرا با بیل بر سطح خاک پراکنده ساخته و با خاک مخلوط می کنند. در زراعتهای مکانیزه از دستگاه کودپاش حیوانی استفاده می نمایند دستگاه کودپاشی حیوانی مانند یک تریلر است که در کف آن یک نوار نقاله قرار دارد. نوار نقاله کود را به سمت عقب و خارج از تریلز هدایت کرده و روی یک مارپیچ گریز از مرکز می ریزد. چرخش مارپیچ کود را به اطراف پرتاب می کند. از آنجائی که هزینه خرید، حمل و نقل و پاشیدن کود حیوانی بسیار زیاد است و بخصوص در زراعتهای وسیع می تواند مشکلاتی را در برنامه ریزی و زمان بندی عملیات زراعی پیش آورد، لازم است به باقی گذرادن بقایای گیاهی بر خاک و تلاش در حفظ هوموس خاک توجه کافی مبذول گردد.   کودهای گیاهی: کود سبز: یکی دیگر از راههای افزایش ماده آلی خاک استفاده از کود سبز در تناوب زراعی می باشد. منظور از کود سبز شخم زدن گیاه در خاک پس از رشد کافی و بدون برداشت محصول است. اثر کود سبز بر خصوصیات فیزیکی خاک همانند کود حیوانی می باشد. ولی کود سبز عملاً مواد غذایی به خاک اضافه نمی کند، بلکه آن چه را که طی رشد خود از خاک جذب کرده و در خود ذخیره نموده است به خاک بر می گرداند اما در صورتی که از گیاهان تیره بقولات بعنوان کود سبز استفاده شود تمام ازت تثبیت شده را به خاک بر می گرداند. از طرف دیگر کود سبز با جذب و ذخیره مواد غذایی در خود از شسته شدن آنها جلوگیری می نماید. گیاه مورد استفاده بعنوان کود سبز می بایستی اثرات فیتوتوکسینی بر رشد محصول بعدی نداشته باشد، فصل رشد کوتاهی داشته، تراکم بوته بالا را تحمل کند و رشد سبزینه ای زیادی داشته باشد تا علاوه بر این که مقدار زیادی ماده آلی به خاک اضافه می کند، پوشش کامل خاک را تامین نماید. پوشش کامل خاک برای جلوگیری از فرسایش خاک و بازداری رشد علفهای هرز ضرورت دارد. بنابراین اهداف کود سبز را می توان در افزایش ماده آلی خاک، حفظ مواد غذائی خاک (و در صورت استفاده از گیاهان تیره بقولات افزایش ازت خاک)، جلوگیری از فرسایش خاک و مبارزه با علفهای هرز خلاصه نمود. توجه به اهداف فوق روشن می سازد که کود سبز قبل از گیاهان وجینی در تناوب قرار می گیرد. کود سبز در سیکل تناوبی فقط می تواند جایگزین آیش فصلی گردد. چنانچه طول آیش فصلی موجود برای تولید یک محصول کفایت می نماید، استفاده از کود سبز طی آن آیش فصلی مجاز نیست. نوع آیش فصلی (زمستانه یا تابستانه) که در شرایط کشت آبی توسط کود سبز جایگزین می شود به شرایط اقلیمی بستگی دارد. در نواحی اقلیمی که با زمستان سرد مشخص می شوند، گیاهان وجینی (مانند چغندرقند، پنبه، ذرت و سیب زمینی) در بهار کاشته می شوند و آیش زمستانه می تواند توسط کود سبز اشغال گردد. در آن نواحی اقلیمی که با زمستان ملایم مشخص می شوند گیاهان وجینی ممکن است در پائیز (مانند چغندر قند و سیب‌زمینی) یا در بهار (مانند ذرت، پنبه و آفتابگردان) کاشته شوند و کود سبز می تواند محصولی تابستانه یا پائیزه (عکس دوران رشد محصول اصلی) باشد. مهمترین گیاهانی که بعنوان کود سبز در کشت آبی ممکن است مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از خلر، لوبیا روغنی، انواع لوبیا، چاودار، شبدر، جو و گندم سیاه. یونجه بعنوان کود سبز کاشته نمی شود، اما در صورتی که پس از حصول رشد کافی سبزینه ای به خاک برگردانده شود، بعضی از هدفهای کود سبز را تامین می کند. گیاهانی مثل گندم سیاه چاودار و شبدر ایرانی به خوب در خاکهای فقیر رشد می کنند و در بهبود باروری و ساختمان خاکها موثر می باشند. کود سبز را حداقل دو هفته قبل از کاشت محصول اصلی به خاک بر میگردانند. هرچه درصد مواد خشبی کود سبز بیشتر و ازت آن کمتر باشد، می بایستی با فاصله زمانی طولانی تری از کاشت محصول اصلی به خاک برگردانده شود. در صورتی که از گیاهانی مثل یونجه یا شبدر بعنوان کود سبز استفاده می شود می بایستی ابتدا آنها را با ماشین آلاتی مانند کولتیواتور پنجه غازی از پائین طوقه قطع نمود تا خشک گردند و یا آنها را با علف کش راند آپ یا توفوردی خشک کرد و 3 تا 4 هفته بعد از طوقه کن کردن یا تیمار با علف کش در وضعیت گاورو بودن خاک شخم شوند. در غیر این صورت رشد مجدد این گیاهان به وقوع پیوسته و به صورت علف هرز در خواهند آمد. هیچگاه نبایستی کود سبز را بعنوان علوفه برداشت و یا مورد چرای دام قرار داد. این عمل باعث خروج مواد غذائی از خاک گشته و ممکن است رشد و عملکرد محصول بعدی را نقصان دهد. چرای دام یا یک برداشت مختصر علوفه از کود سبز هنگامی امکان پذیر است که کود شیمیائی کافی به خاک داده شود و آیش فصلی موجود اجازه رشد مجدد و کافی را به کود سبز بدهد. به کار گیری کود سبز در شرایط دیم ایران به نواحی پرباران ساحل خزر محدود می شود. در این نواحی می توان از گیاهانی مانند جو و چاودار بعنوان کود سبز برای محصولات وجینی بهاره مانند پنبه‏ ذرت و آفتابگردان استفاده نمود. در این شرایط کود سبز را می بایستی حدود یک ماه قبل از کاشت در خاک شخم زد تا پوسیدگی مناسبی اتفاق افتاده و رطوبت کافی برای رشد محصول اصلی در خاک ذخیره شود. .   کمپوست: کمپوست عبارت از بقایای گیاهی و حیوانی، زباله های شهری و یا لجن فاضلاب است که تحت شرایط پوسیدگی قرار گرفته باشند، بطوری که مواد سمی آنها از بین رفته، مواد پودر شده و فرم اولیه خود را از دست داده باشند. برای تهیه کمپوست می توان از بقایای چوب بریها‏، زباله شهری،‏ بقایای کشتارگاهها و کارخانه های کنسرو ماهی ، لجن فاضلاب و اجساد گیاهان پست غیرآوندی استفاده نمود. بطورکلی، کمپوست ها از نظر مواد غذائی ضعیف هستند (به استثناء بقایای کشتارگاهها و کارخانه های کنسرو ماهی که از نظر ازت غنی می باشند) و معمولاً برای بهبود ساختمان خاک مورد استفاده قرار می گیرند. اثر فیزیکی کمپوست به مقدار ماده آلی آن و اثر شیمیائی کمپوست به ترکیب شیمیائی آن بستگی دارد. تهیه کمپوست از زباله های شهری و لجن فاضلاب راه مفیدی برای مصرف مجدد و دفع بهداشتی این مواد است. مواد اخیر از این نظر که دارای املاح کم، فاقد مولدین امراض و آفات گیاهی، بذر علفهای هرز و خاک می باشند مناسب بوده و به سرعت در خاک می پوسند. لجن فاضلاب را پس از تخمیر غیر هوازی و حرارت دادن (برای کشتن عوامل بیماریزای آن) مورد استفاده قرار می دهند برای تهیه کمپوست روش کلی زیر انجام پذیر است. موادی را که می خواهند. کمپوست نمایند بصورت لایه ای به ضخامت 7 تا 10 سانتیمتر روی سطح زمین یا حفره ای که در زمین تهیه نموده اند قرار می دهند و به ازاء هر سطل از مواد کمپوست شونده حدود 100 گرم فسفات دی آمونیم یا سوپر فسفات بر روی مواد می باشند (در صورتی که از سوپر فسفات استفاده می شوند بهتر است حدود 40 گرم اوره به ازاء هر 100 گرم سوپر فسفات اضافه شود) پس از پاشیدن کود شیمیائی اقدام به آبپاشی این لایه نموده و سپس لایه های جدید را به همین روش اضافه می کنند. ممکن است لایه هائی از کود حیوانی و یا خاک را بطور متناوب با لایه های مواد کمپوست شونده قرار دهند. در صورتی که از لایه های کود حیوانی استفاده می شود به اضافه کردن کود ازت در زمان انباشتن مواد کمپوست شونده نیازی نیست، اما به فسفات و همچنین سولفات کلسیم ممکن است نیاز باشد. ترکیب کود شیمیائی که برای تحریک و تکمیل پوسیدگی و تعادل عناصر به کمپوست اضافه می شود به نسبت کربن به ازت و ترکیب شیمیائی مواد کمپوست شونده بستگی دارد. پاشیدن چند کیلوگرم اوره به ازاء هر تن مواد کمپوست شونده روی توده کمپوست قبل از هر بار آبپاشی مفید است در مورد بقایای چوب بریها لازم است کلیه عناصر غذائی به کمپوست اضافه شود. مواد کمپوست شونده را می بایستی همیشه مرطوب نگهداشت و هر 2 تا 4 هفته یکبار آن را مخلوط و زیرورو نمود تا به خوبی تهویه و یکنواخت گردد. زیرورو کردن زیاد توده موجب می شود که حرارت کمپوست بالا نرفته و آفات و عوامل بیماریزای موجود در مواد از بین نروند. کمپوست هنگامی آماده مصرف است که مواد کمپوست شونده پوسیده و پودر شده باشند. مدت لازم برای کمپوست شدن با مواد مصرفی و شرایط کار فوق می کند. زباله های شهری پس از مدتی حدود 6 هفته کمپوست می شوند. کمپوست شد کامل خاک اره گاهی چندین ماه طول می کشد. معمولاً خاک اره راحدود 6 هفته در شرایط مناسب می پوسانند تا ترکیبات سمی محلول آن پوسیده شوند و سپس مصرف می کنند. از مسائل تهیه کمپوست توسعه و تجمع مگس و پشه و بوی نامطلوب تخمیر آن است. افزایش تهویه مواد از شدت بو می کاهد. برای مبارزه با مگس و پشه می بایستی از حشره کشها استفاده نمود. کمپوست را می توان به جای کود حیوانی مورد استفاده قرار داد. فواید استفاده از کمپوست:  • در ایجاد کشاورزی پایدار مناسب است و از کاهش محصول جلوگیری کرده و باعث افزایش آن می‌گردد.  • ذخیره کننده بزرگی از عناصرو آب بوده و به این ترتیب اعتماد و دلگرمی کشاورزان با استفاده از آن در مزارع بیشتر می‌شود و قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش می‌دهد.  • باعث بهبودی ساختمان خاک شده و عملیات شخم را آسانتر می‌کند همچنین قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش می‌دهد.  • هوموس و مواد آلی خاک را افزایش داده و بعضی از ویتامین‌ها، هورمونها و آنزیمهای مورد نیاز را تأمین می‌کند که این مواد نمی‌توانند بوسیله کودهای شیمیایی تأمین گردند. بنابراین در خاکهای با کمبود مواد آلی بسیار مفید و مناسب می‌باشد.  • در جلوگیری از تغییر اسیدیته خاک همانند یک بافر عمل می‌کند. • وقتی که در هنگام مرحله کمپوست شدن درجه حرارت به 60 درجه یا بیشتر می‌رسد، عوامل پاتوژن و بیماریزا، تخم انگلها، بذور علفهای هرز را از بین برده و آنها را نابود می‌کند.  • کمپوستی که کاملاً آماده شده و رسیده باشد، براحتی با خاک در حال تعادل قرار می‌گیرد و تهویه خاک را بهبود می‌بخشد.  • کودهای اضافه شده را براحتی و با جلوگیری از تلف شدن و هدر روی در اختیار گیاه قرار می‌دهد.  • بسیاری از عناصر‌و مواد غذایی پر‌مصرف‌و ‌کم‌مصرف را که در‌خود داشته است در خاک آزاد کرده‌و در اختیار‌ گیاه قرار می‌دهد.  • وزن مخصوص ظاهری خاک را به شدت کاهش داده و بنابرای برای خاک سنگین و رسی بسیار مناسب و مفید است.  • چون ظرفیت نگهداری عناصر در سطح آن زیاد می‌شود، بنابراین در کاهش عناصر و مواد غذایی گیاه در خاکهای سبک و شنی بسیار مناسب و مفید است.  • آزولا گیاهی مفید برای شالیزار می‌باشد در صورتیکه رشد مناسب و معقولی در منطقه داشته باشد. ولی اقلیم و شرایط منطقه و همچنین افزایش آلودگی آبها در منطقه به عناصر مختلف خصوصاٌ ازت و فسفر باعث رشد زیاد‌و بی‌رویه آن شده است بطوریکه امروزه تهدیدی بسیار جدی برای شالیزارها، استخرها، آب‌بندانها و تالابها شده و رشد برنج و جمعیت آبزیان را در معرض خطر قرار داده است.   گیالوش: گیالوش (پیت) یا تورب عبارت از بقایای گیاهان آبزی، باتلاقها و مردابهاست که زیر آب به حالت نیمه پوسیده و تجزیه شده بجا مانده است و خرد شده آن را پس از استخراج در ترکیبات خاکی بکار می برند. ترکیبات گیالوش های مختلف بر حسب نوع گیاهی که از آن بوجود آمده اند مقدار پوسیده بودن، مقدار مواد معدنی و درجه اسیدی بودن، متفاوت است.از میان انواع گیالوش در ایران خزه لوش (پیت خزه peat moss) از همه معروف تر است که دارای رنگ قهوه ای میباشد و ظرفیت نگهداری آبی حدود ده برابر وزن خشکش را دارد. این ماده، اسیدی و با pH برابر 8/3 تا 5/4 بوده، مقدار کمی ازت دارد و فسفر و پتاس آن ناچیز است.بنابراین بیشتر برای نگهداری آب و خاک افزوده میشود. قبل از افزودن خزه لوش به خاک باید در صورت لزوم آنرا تکه تکه کرد و لازم است که مرطوب شود. خاک برگ: خاک برگ که از پوسیده شدن موادی مانند دمبرگ درختان، چمن های قیچی شده و غیره حاصل می شود ارزش غذایی چندانی ندارد و تنها به منظور سبک و قابل نفوذ کردن خاک مورد استفاده قرار می گیرد. برای تهیه خاک برگ در فصل پائیز برگهای خشک درختانی که رگبرگهای ضخیم و خشن ندارند (مانند درختان میوه، افرا و نارون و …) را در محلی در روی سطح زمین یا در یک گودال بصورت یک لایه جمع آوری کرده پس از آنکه با آب پاشی رطوبت لازم را تامین کردند برای تسریع در پوسیده شدن آنها مقداری کود ازته مانند اوره بدان اضافه می کنند. سپس یک لایه دیگر برگ ریخته و با تکرار عمل آب پاشی و کودپاشی به انباشتن مقدار مورد نظر برگ می پردازند در اثر رشد و نمو باکتریها، برگها بتدریج پوسیده می شوند، معمولاً هراز چندی این توده را از هم می پاشند و دوباره در محل دیگری روی هم می ریزند این کار به منظور جلوگیری از ایجاد گرمای بیش از حد در درون توده که باکتریها را از بین می برد و هوا رسانی به باکتریهای موازی انجام میگیرد. به هم خوردن توده خاکبرگ مراحل پوسیده شدن را تسریع می کند. در شرایط عادی خاکبرگ پس از 8 تا 12 ماه قابل استفاده می گردد. ولی خاک برگهایی که 3 تا 4 سال مانده باشند،ترجیح داده می شوند. خاکبرگ آماده شده را باید الک کرد تا چوبها و قسمتهای زاید آن جدا شود خاک برگ ممکن است محتوی بذرهای علفهای هرز، آفات و امراض باشد، لذا باید قبل از مصرف گندزدائی گردد. ورمی کولایت: این ماده معدنی از نوع میکاست که وقتی گرما ببیند حجمش زیاد می شود مواد شیمیایی آن سیلیکاتهای منیزیم، آلومینیوم و آهن است که آب خود را از دست داده اند از نظر واکنش اسیدی خنثی است و قادر است به میزان زیادی آب جذب کند. از آنجا که ورمی کولایت ظرفیت تبادل کاتیونی نسبتاً بالایی دارد می تواند مواد غذایی را به صورت ذخیره نگهداشته و بعد آزاد سازد. نکته مهم درمورد ورمی کولایت آنست که وقتی مرطوب است و حجمش زیاد میشود نباید تحت فشار قرار گیرد، چون ساختار متخلخل خود را از دست میدهد. پرلایت: این ماده به رنگ سفید خاکستری است منشأ آتشفشانی دارد و از گدازه های آتشفشانی سرد استخراج میشود. پرلایتی که در باغبانی مصرف می شود دارای ذاتی به قطر 5/1 تا 3 میلی متر است.پرلایت بین 3 تا 4 برابر وزنش آب جذب می کند و واکنشی بین 6 تا 8 دارد. خاصیت تبادل کاتیونی نداشته ، فاقد مواد غذایی معدنی است. افزودن آن به خاک بیشتر به منظور افزایش میزان هوای مخلوط های خاکی صورت می گیرد. خزه اسفاگنوم: خزه اسفاگنوم بقایای خشک شده گونه های مردابهای اسیدی جنس اسفاگنوم می باشد که ظرفیت جذب آب زیادی دارد. یعنی 10 تا 20 برابر وزنش آب جذب می کند. این خزه شامل کمی مواد معدنی و دارای واکنشی در حدود 5/3 می باشد.از ویژگیهای این ماده اینست که استریل بوده و حاوی چند ماده اختصاصی قارچ کش است که از مرگ گیاهچه جلوگیری می کند. بهترین زمان تهیه کود سبز: بهترین زمان تهیه کود سبز، پس از به گل نشستن گیاهان است. گیاه کودی انتخاب شده باید در زمان گلدهی یا خوشه بستن به زیر خاک برده شود. زیرا که قبل از این زمان، رشد و نمو قسمت های سبزینه ای گیاه کافی نبوده و از برگرداندن آن ماده آلی زیادی به خاک اضافه نخواهد شد. کود سبز به منظور تقویت زمین از لحاظ مواد آلی غذایی مورد استفاده قرار می گیرد که بدین منظور گیاهان، برای مدت زمانی معین در مزرعه کاشته شده و بعد از رشد کافی به زمین برگردانده می شوند. از گیاهان زراعی گوناگون اعم از علوفه ای و بقولات مانند انواع شبدر، عدس، باقلا و … و همچنین گیاهان خودروی مانند ختمی، گل بنفشه، مرغ و حتی بعضی از اجزای گیاهی مانند ساقه و برگ سیب زمینی و شلغم می توان به عنوان کود سبز استفاده کرد. گیاهانی برای تهیه کود سبز مناسب هستند که :  - دارای رشد سریعی بوده ومدت کوتاهی زمین زراعی را اشغال کنند.    - پرشاخ و برگ، شاداب و سرشار از مواد غذایی باشد تا هم با سایه خود مانع سبز شدن بذر علف های هرز شوند و هم زیر خاک بردن آنها به سادگی انجام گیرد.  - کم توقع بوده و برای حداکثر رشد خود به کود حیوانی یا شیمیایی کمتری احتیاج داشته باشند.  - نیاز آبی آنها بسیار کم باشد که این ویژگی در مناطق گرمسیری و خشک اهمیت بیشتری دارد. مزایای استفاده از  کودهای سبز: 1- تأمین ماده آلی: یکی از اثرات استفاده از کودهای سبز تأمین ماده آلی خاک است، به خصوص زمانی که کود حیوانی کافی در دسترس نبوده و یا بقایای گیاهی به جا مانده در زمین به حدی نباشد که بتواند مقدار هوموس خاک را در حد مطلوبی نگاه دارد. پس از برگرداندن کود سبز در خاک، هم قسمت های هوایی و هم ریشه های آن پوسیده شده و ماده آلی خاک را افزایش می دهد. کود سبز در زمین های سبک (شنی) ایجاد چسبندگی می کند و در زمین های سنگین (رسی) خاک را پوک و سبک می کند. 2- افزایش ازت: کود سبز علاوه بر کربن آلی، مقداری ازت آلی به خاک اضافه می کند. این مقدار ازت بر حسب شرایط، ممکن است ناچیز یا قابل توجه باشد. برای مثال چنانچه یک گیاه لگومینه (گیاهان خانواده بقولات) به خاک برگردانده شود، با توجه به این که بیشتر این گیاهان در شرایط مساعد، آمادگی و قدرت جذب و تثبیت ازت آزاد هوا را دارند. احتمال افزایش ذخیره ازت خاک زیاد است، حال آن که با برگرداندن گیاهی غیرلگومینه به خاک فقط در شکل ازت اولیه اک تغییر حاصل شده (ازت معدنی به آلی تبدیل می شود) و در مقدار آن افزایشی به وجود نخواهد آمد. 3- حفاظت خاک: در ماه هایی از سال که خطر فرسایش خاک وجود دارد، برای آن که خاک بی حفاظ نباشد، ازیک گیاه پوششی استفاده می شود. این گیاهان در مناطقی که باران های زمستانه زیاد است از نشست خاک های سنگین و همچنین از فرسایش خاک های سبک جلوگیری می کند. این گیاهان در مناطق بادخیز با پوشاندن خاک،سرعت باد را در سطح کم کرده و خاک را در مقابل کنده شدن حفظ و در جای خود نگه می دارد. بهترین نمونه از گیاهان پوششی، چاودار زمستانه و یولاف بهاره است. 4- تأمین مواد بیوشیمیایی خاک: کود سبز به عنوان ماده غذایی مورد استفاده میکروارگانیسم های خاک قرار می گیرد و گاز کربنیک، گاز آمونیاک، ترکیبات نیتراته و بسیاری از ترکیبات ساده و پیچیده دیگر را تولید کرده و مورد استفاده نباتات زراعی قرار می دهد. روشهای کشت  کودهای سبز: کودهای سبز را بر حسب شرایط مختلف می توان به طور کلی به دو صورت اصلی و فی مابین کشت کرد. از جمله مزایای انتخاب روش صحیح کشت این است که هم از فاصله زمانی موجود بعد از برداشت و کاشت نباتات زراعی استفاده بیشتر شده و هم از خاک و از رطوبت موجود در آن به طور کامل استفاده می برند و ادوات و ماشین آلات کمتری هم به کار گرفته می شد. منظور از کشت اصلی آن است که، مانند گیاهان زراعی، کود سبز هم در فصل معین و به صورت یک زراعت اصلی یا تنها کاشته شود. زمان کشت اصلی می تواند پاییز و یا در بهار باشد. جز در مورد گیاهانی مثل ذرت، ذرت خوشه ای و یا یونجه که در بهار کشت می شوند، کشت دیگر کودهای سبز در پاییز انجام می گیرد. قابل ذکر است در مواردی که از کشت یک کود سبز نتیجه مطلوبی به دست نمی آید، توصیه می شود که دو گیاه را به صورت مخلوط با هم به عنوان کود سبز کشت کرد. لازم است که این دو گیاه از نظر خصوصیات زراعی مثل رشد و نمو شاخه، برگ و ریشه و همچنین خصوصیات آب و هوایی و نیازهای غذایی هماهنگی خاصی با یکدیگر داشته باشند. بهترین مثال از کشت مخلوط یولاف و نخودفرنگی و یا چاودار و ماشک است. کشت فی مابین در فاصله زمانی بین برداشت و کشت دو گیاه زراعی متوالی انجام می گیرد. اگر این کود سبز بعد از یک گیاه صیعی در اواخر تابستان یا اوایل پاییز کشت شده و دوران رشد آن تا زمستان یا حتی بهار سال آینده که زمین برای زراعت گیاه اصلی بعدی آماده می شود، ادامه یابد به آنها کشت فی مابین زمستانه می گویند. مانند انواع غلات به خصوص جو، چاودار، ماشک گل خوشه ای، چچم ریشک دار، شبدر گل میخکی و… اگر کود سبز در فاصله بین برداشت زراعت اصلی پاییزه سال قبل و کاشت زراعت اصلی پاییزه سال بعد کشت شود، به آن کشت فی مابین تابستانه می گویند. (کاشت در اواخر بهار و برداشت در اواخر تابستان یا اوایل پاییز) مانند انواع شبدر، شلغم، چغندر علوفه ای، ذرت خوشه ای و… شرایط برگرداندن  کود سبز به زمین: بهتر است کود سبز را پیش از برگرداندن، غلطک زده و اگر طول ساقه ها بلند است، آنها را درو کرد. در نتیجه ی این عمل ساقه های بلند، روی زمین خوابیده و زیر خاک کردن آنها به وسیله گاوآهن آسانتر صورت می گیرد. شخم باید در جهت خط غلطک انجام گیرد زیرا در غیر این صورت گیاه کاملاً دفن نشده و مقدار زیادی از آن در مجاورت هوا خشک شده و از بین می رود. پس از شخم و دفن کود سبز باید زمین را نیز غلطک زد تا با مساعد شدن شرایط تهویه زمین، پوسیدن کود تسریع شود. برای بهبود وضع تهویه در مناطق پرآب هم لازم است که زمین زهکشی شود. در بعضی مواقع در صورت امکان می توان کود سبز را در جایی کاشته و پس از برداشت آن را در جای دیگری به زیر خاک برد.

کاربرد کود سبز در حاصلخیزی خاک

        
مقدمه :

  تناوب زراعی و تنوع ژ نتیکی از دیر باز به عنوان ارکان سیستمهای تولید کشاورزی سنتی و موفق به شمار می آمده اند. در نیمه اول قرن بیستم، تناوب زراعی مورد توجه بسیار قرار داشت و تا چند دهه پیش نیز پژوهشهای مربوط به تناوب همچنان ادامه داشت با پایان گرفتن جنگ جهانی دوم، کودها از ته نسبتاً ارزان به بازار معرفی شدند و بدین ترتیب جاذبه ای اقتصادی موجب جایگزینی کود ها با تناوب زراعی گردید و تحقیقات و ترویج نیز بر همین مبنا متمرکز شدند. این امر تابدین جا پیش رفت که امروزه بسیاری از زارعین، حاصلخیزی خاک را با میزان مصرف کود برابر می دانند. 

  قبل از معرفی کودهای شیمیایی، استفاده از بقولات در تناوب برای بهبود حاصلخیزی خاک به عنوان یک شیوه مهم و رایج مدیریتی به شمار می آمد. آنچه که اجرای تناوب زراعی را در حال حاضر پیچیده می سازد وجود برخی عوامل اقتصادی است که مزایای بیو لژیک این شیوه مدیریتی را تحت الشعاع قرار میدهند. یقیناً هیچ کشاورزی راضی به جایگزین کردن محصول پر بازده خود مثل غلات با دیگر گیاهان بانسبت کم بازده نیست. البته در نظامهایی که تناوب اجرا می شود در مقایسه با نظامهای تک کشتی حتی اگر کود ازت در آنها به اندازه کافی مصرف شده باشد، عملکرد محصولات 10 تا 40 درصد بیشتر است. 

  حاصلخیزی پایدار خاک به مفهوم قابل دسترسی بودن دائمی عناصر غذایی برای گیاه است. حاصلخیزی پایدار هنگامی تحقق می یابد که تمامی عناصر غذایی جذب شده توسط گیاهان به خاک بر گردد؛ به طوری که این عناصر بتوانند مجدداً مورد استفاده این گیاهان قرار بگیرد. در چنین وضعیتی است که چرخه عناصر غذایی شکل می گیرد. تفاوت اساسی نظامهای طبیعی و زراعی در آن است که در نظامهای زراعی مقدار نسبتاً زیادی از عناصر غذایی از طریق برداشت محصول از سیستم خارج می شود. بنابر این در صورت استفاده مداوم از نظامهای مذکور لازم است که عناصر غذایی مصرف شده در آنها به طریقی جایگزین شوند. در سیستمهای فعلی چرخه عناصر غذایی بطور کامل بسته نمی شوند، زیرا این عناصر دائماً به چرخه یادشده اضافه شده و یا از آن خارج می شوند. به حداقل رساندن تلفات عناصر غذایی در چرخه مذکور و تامین نهاده های ضروری برای گیاه رمز موفقیت حاصلخیزی خامک در نظامهای کشاورزی پایدراست.

تعریف کود سبز:

  کود سبز شامل گیاهی است که آنرا قبل از کاشت محصول اصلی کشت کرده بعد از مقداری رشد سبزینه ای آنرا به زمین برمی گردانند بدون اینکه از این گیاه محصولی برداشت کنند این گیاه می تواند شامل هر گیاهی باشد غیر از آنهایی که بخشهای خشبی دارند یا اثر آللوپاتی بر روی گیاه محصول بعدی می گذارند. در اصل کود سبز یک تناوب است که محصول ندارد و برای بهبود باروری و حاصلخیزی خاک و درصورت لگوم بودن تامین کل یا بخشی از ازت مورد استفاده محصول بعدی استفاده میشود به طوری که از نظر رطوبت با محصول اصلی در رقابت نباشد. 

فواید کود سبز:

  کودسبز یک روش دیرینه ی کشاورزی است که استفاده از آن فواید زیادی را به همراه دارد. یک هکتار کود سبز معمولاً بین25 تا50 تن شاخ، برگ انساج گیاهی تازه تولید میکند واین بقایا را وارد خاک می کند که خود حدوداً برابر 10 تا 20تن کود حیوانی بود که این مقادیر حدود 1تا 2 تن هوموسخاک بیفزاید.

  یکی از مهمترین فواید کود سبز بهبود خواص فزیکی خاک می باشد. بالارفتن هموس باعث تشکیل خاک دانه ها می شود و لوله های مویین خام بیشتر شده و تهویه و نفوذپذیری خاک را افزایش می دهند. کود سبز از دو طریق بر میزان تلفات ناشی از آب شویی تاثیر می گذارد یکی از طریق انتقال آب از خاک به اتمسفر بر اثر تعرق، و دیگری از طریق جذب عناصر غذایی از محلول خاک و جلوگیری از انتقال آن به زه آبها، در صورتی که محصول دارای سایه انداز گسترده باشد و سطح خاک را به طور کامل بپوشاند، تعرق مکانیزم اصلی اتلاف رطوبت خاک خواهد بود. اتلاف رطوبت خاک از راه تعرق باعث کاهش نفوذ آب به پایین تر ازمحدوده ریشه شده و درنتیجه میزان تلفات ناشی از آب شویی را کاهش می دهد. 

  ازبرخورد مستقیم قطرات باران با خاک جلوگیری کرده و مانع از دیس پرس خاک توسط قطرات باران می شوند همچنین ازطریق بهبود خاک دانه ها نیز باعث جلوگیری ومقاومت خاک دربرابر دیس پرس می شوند این گیاهان از فرسایش بادی نیز به وسیله پوششی که در روی خاک دارند جلوگیری کرده و همچنین به وسیله این پوشش مانع از تشکیل رواناب شده و آب جذب شده توسط خاک را افزایش می دهند. بقولات بخاطر رشد ریشه ای زیادی که دارند می توانند مواد غذایی شسته شده که عمدتاً کلسیم و ازت است را که در لایه های پایین تر خاک هستند جذب کرده درخود نگهداری کنند و بعد از برگرداندن آنها به خاک آنها را در لایه های سطحی رها سازند و آنها را مجدداً به جریان می اندازند و در نتیجه بر قابلیت دسترسی و استفاده از این عناصر توسط محصولات بعدی تاثیر می گذارند. مورد دیگر از فواید کود سبز در زمینهایی است که به خاطر کمبود اکسی‍ژن خاک مشکل دینیتریفیکاسیون دارند. وجود شرایط بی هوازی درخاک، که لازمه انجام فرآیند دینیتریفیکاسیون است، می توان ناشی از رطوبت زیادی خاک باشد ؛ زیرا چنین وضعیتی مانع ورود اکسیژن به خاک می شود. البته، میزان رطوبتی که خاک دریافت می نماید بستگی به شرایط الیمی منطقه دارد. شیب زمین، پوشش گیاهی، بافت و ساختمان خاک نیز از جمله عوامل مؤثر بر میزان رطوبت خاک بوده و از این رو توان انجام دینیتریفیکاسیون در آن را تحت تاثیر قرار می دهند. استفاده از کود سبز با بهبود ساختمان خاک و ایجاد تهویه مناسب می تواند تاثیر مثبتی برزهکش خاک داشته باشد و با تاثیر مطلوب بر ساختمان خاک ظرفیت اکسیژن پذیری آن را افزایش داده و همچنین با تعرق مقداری از آب را به صورت بخار از زمین خارج کرده و از این رو موجب کاهش میزان دینیتریفیکاسیون می شوند.

  یکی دیگر از فواید کود سبز افزایش ازت خاک است البته این در مورد ی صادق است که گیاه مورد استفاده لگوم باشد. نیتروژن برای هر گیاه لازم است تا بتواند رشد کند. سالانه 110 ملیون تن ازت برای تولید غذا در جهان استفاده می شود ولی تنها قسمت کمی از این مقدار توسط کودهای شیمیایی جایگزین میشود. قسمت عمده این ازت توسط لگوم ها جایگزین میشود. لگومها تقریباً تنها گیاهانی هستند که میتوانند مشکل ازت را با توجه به منبع نامحدود ازت که همان جو است رفع کند. در صورت درتناوب قرار ندادن این گیاهان با غیر لگوم ها مجبور به جایگزین کردن ازت خاک توسط کود شیمیایی 

هستیم که منبعی محدود و تولید آن به انرژی زیادی نیاز دارد که مشکلات زیست محیطی زیادی به دنبال دارد.

اصول تهیه خاک مناسب جهت کاشت درختان

---

شناسایی اصول تهیه خاک مناسب جهت کاشت درختان براساس اقلیم منطقه
خاک،محیط استقرار گیاهان است.تشکیل خاک از تجزیه سنگهای مادر تحت تاثیر عوامل مختلف حاصل میشود.خاکها از نظر فیزیکی و شیمیایی در رشد گیاهان موثرند.به هرحال خاک مواغذایی لازم را برای پرورش گیاه دراختیار ریشه قرار می دهد.
خاک از ذراتی تشکیل شده است که از نظر اندازه شامل شن،لای(سلیت) و رس می باشد. ذرات جامد خاک اگر قطری بین 2-5% میلی متر داشته باشند، شن نامیده می شوند. اگر قطر ذرات بین 5%-2% میلیمتر باشد آنرا لای(سلیت) نامند و اگر قطر ذرات از 002/0 میلیمتر کمتر باشد آنرا رس می گویند.

جدول زیر تقسیم بندی ذرات اصلی خاک را براساس قطر ذرات نشان می دهد.

 بافت خاک:عبارت است از نسبت درصد ذرات تشکیل دهنده خاک.برای مثال خاکی که دارای 40% شن و 40% سیلت(لای) و 20% رس باشد،خاک،لیمونی(لوی) نام دارد.

ساختمان خاک: عبارت است از ترتیب و نحوه قرار گرفتن ذرات تشکیل دهنده خاک

هوای خاک:
برای رشد گیاهان وجود هوا در خاک ضروریست. حداقل هوای خاک 10 تا 25 درصد حجم کل خاک است. خاک مناسب برای رشد باید بتواند گیاه را سر پا نگه دارد و موادغذایی و هوای مورد نیاز گیاه را تامین و آب را تا اندازه ای در خود ذخیر نماید. گیاهان گوناگونی که در باغبانی مورد پرورش قرار میگیرند،هرکدام برای رشد و نمو و ادامه زندگی نیازمند به خاک و شرایط ویژه ای می باشند،به خصوص که غالبا این گیاهان را از نقاط مختلف جمع آوری نموده و تحت شرایطی متفاوت با محیط اولیه پرورش می دهند. از این رو لازم است که شرایط محیطی و به ویژه خاکهای مناسبی برای انواع آنها فراهم گردد. به طور مثال اگر گیاه طالب خاکهای اسیدی را در زمینی که ترشی آن کم است بکارند،گیاه بیمار شده و دیر یا زور از بین می رود و یا اگر گیاهی را که طالب خاکهای قلیلیی است در خاکهای اسیدی بکارند،نمی تواند مقدار آهک مورد نیاز خود را به دست آورد بنابراین رشد آن محدودتر و کمتر می گردد. این قبیل گیاهان را آهک دوست می نامند مانند زیتون. درعوض گیاهانی مانند بلوط،چای و رازقی کم وبیش آهک گریزند. عده ای دیگر از گیاهان نیز وجود دارند که درمابل آهک خاک مقاوم هستند؛ مانند مو. البته باید درنظر گرفت که این موضوع به آن معنا نیست که درمقابل آهک بی تفاوت می باشند،بلکه در اثر زیادی آهک میزان محصول آن کم خواهد شد. با توجه به مطالب بالا برای نشو و نمو گیاهانی که محیط خود را عوض می کنند باید خاکی در نظر گرفت که متناسب با توقعات و نیازمندی های گیاه باشد.

در زیر با انواع خاکها آشنا می شوید.
1- خاک رسی: خاکی است که 50% ذرات آن از رستشکیل شده باشد. ای خاک خیلی سخت است. قدرت نگه داشتن آب در این نوع زمین زیاد است و مدت مدیدی آب را در خود نگه میدارد. لذا دیر گرم می شود و سبز شدن و نمو گیاه در این خاک بسیار کند و به تاخیر می افتد. خاکهای رسمی عموما پس از آبیاری سله می بندند. سله سله یک لایه سخت غیرقابل نفوذی است که ضمن جلوگیری از رشد گیاه و خصوصا برگ ، باعث تبخیر سریع آب از خاک می شود. در خاکهای رسی،پس از هر آبیاری باید با وسایلی نسبت به شکستن سله اقدام کنید. این کار را سله شکنی می گویند.
2- خاک شنی:به خاکی می گویند که دارای 80% شن باشد. از خصوصیات این نوع خاک این است که قدرت نگه داشتن آب در این نوع زمین کم است و زود گرم می شود و بستر مناسبی برای قلمه ها می باشد. حاصلخیزی این نوع خاک منوط به مقدار هوموس و آهک و مقدار خاک رسی است که با آن مخلوط است. در این نوع زمین ها مانند زمین های آهکی مخلوط کردن خاک رسی و کاشتن کود سبز و دادن کود گاوی و سایر کودهایی که دیر تجزیه می شوند، از طرق مختلف اصلاح این خاک می باشد.
3- خاک شنی- رسی: خاکی است که دارای 20 تا 30 درصد رس می باشد و بقیه خاک را شن و سایر مواد تشکیل داده باشند. اگر مقدار رس خاک 30 تا 40 درصد باشد آن خاک رسی- شنی است و اگر 40 تا 50 درصد رس داشته باشد آن خاک رسی- شنی سخت می باشد. زمینهای رسی- شنی اگر به مقدار مناسب آهک داشته باشند از بهترین خاکهای باغبانی به شمار می آیند.
4- خاک های هوموسی: هوموس ماده ای است سیاه یا قهوه ای که از تجزیه و تخمیر مواد آلی حیوانی و گیاهی تولید می شود. از خواص فیزیکی آن یکی نرمی و قابل نفوذ بودن آن به آب و هوا و دیگری نگهداری آب می باشد و چون رنگ سیاه دارد زود گرم می شود.
5- خاک آهکی: اگر خاکی از آهک تنها تشکیل شده باشد،قابل کشت نیست و باید با شن و رس مخلوط شود. در خاک آهکی مقدار آهک بیش از 50% می باشد به همین خاطر عملیات زراعی به آسانی انجام می شود و حتی با رطوبت زیاد زمین می توان شخم را انجام داد و کلوخ ها به آسانی از یکدیگر باز می شوند. چون در این خاک رطوبت زود تبخیر می شود و خاک زود گرم می گردد آن را خاک گرم نیز می نامند. جهت اصلاح خاک، مصرف کود حیوانی در این خاکها خیلی ضروری است.

1-7-2 تهیه خاک مناسب جهت کاشت درختان براساس اقلیم منطقه:
با توجه به مطالب بالا و مشخص شدن انواع خاک ها جهت خاک مناسب درختان، بسته به نوع درخت و اقلیم منطقه به مخلوط خاک مناسبی جهت رشد بهتر درختان نیاز داریم. بطور کلی جهت تمامی درختان داشتن خاکهای رسی- شنی به همراه آهک مناسب و کود حیوانی بهترین خاک می باشند. اما بطور اختصاصی به خاک مورد نیاز چند نوع درخت در زیر اشاره می کنیم:

خاک مناسب سیب:
سیب درخت پر توقع است که ریشه های آن در سطح گسترش زیادی دارد؛ بنابراین خاک باید حاصلخیز و از لحاظ مواد آلی غنی باشد و قابلیت نفذ آن نیز خوب باشد. روی این اصل خاکهای شنی- رسی را انتخاب می نمایند به شرطی که کودهای دامی و مواد آلی به خوبی تقویت شده باشد. درخاکهای ضعیف رشد سالیانه شاخه ها کم و برگها کوچک به رنگ سبز کم رنگ یا مایل به زرد درمی آید و ریزش میوه ها زیاد و میوه ها ریز است. درخت سیب در آب و هوای مرطوب بهتر رشد می کند. اکثرا درخت سیب در نقاط خنک و رو به شمال که برای درختان دیگر مناسب نیست، کاشته می شود.

خاک مناسب گلابی:
درخت گلابی از درخت هایست که نسبت به نوع خاک خیلی مشکل پسند است. برای اینکه میوه خوب بدهد بیشتر به خاک قابل نفوذ در قشرزیرین نیاز دارد خاک نباید آهک فراوان داشته باشد. درخت گلابی خاکهای رسوبی و زمین های توربی که عمل آمده باشند و زمین های با خاک دستی را دوست دارد.

خاک مناسب هلو:
در صورتی که طبقه ای غیرقابل نفوذ در خاک تحت الارض وجود دارد، نباید اقدام به کشت هلو نمود. چنانچه خاک های سنگین با کود دامی و کود سبز اصلاح شوند و قابلیت نفوذشان زیاد گردد، می توان اقدام به کشت نمود. در موقع درخت کاری در منطقه ای که دارای انواع اراضی است، معمولا اراضی بسیار سبک را به کشت هلو اختصاص می دهند. هلو را در زمین های نم دار و عمیق بیشتر روی پایه آلو و در زمین های کم قوت، روی پایه زردآلو پیوند می زنند.

خاک مناسب زردآلو:
زردآلو در خاک های سبک تا متوسط از نظر بافت رشد، بهتری دارد. خاک باید عمیق، قابل نفوذ به آب و تهویه خوب باشد. خاک های سرد و متراکم رسی برای کشت و کاراین درخت مناسب نیست. همچنین در مناطقی که سطح آب تحت الارض بالاست، باید از کشت این درخت خودداری شود؛ زیرا نسبت به آب زیاد در خاک حساسیت نشان می دهد. درخت زردآلو بیشتر در خاکهای عمیق و کم رطوبت و سبک بارور می شود. در زمین های مرطوب از بدنه و شاخه درخت صمغ تراوش می کند. درخت زردآلو در زمینی که خاکش گرم و کمی آهک دار بوده و مرطوب نباشد، میوه بهتری می دهد. خاک محل کاشت زردآلو باید حدود 30 متر عمق داشته باشد. اگر خاک زهکشی خوبی داشته باشد، مقدار زیاد آهک در خاک تاثیری روی رشد درخت نخواهد داشت.

خاک مناسب آلو:
بطورکلی خاکهای عمیق شنی لومی با زهکش خوب و عاری از شوری و قلیائیت برای آلو مطلوب است. خاکهای غنی از پتاس ترجیح دارد؛ زیرا نیاز به پتاس در آلوها بیشتر است.

خاک مناسب گیلاس:
در خاک های سنگین و بدون زهکشی نتیجه مطلوبی از نظر میوه دهی عاید نخواهد شد. در کشت گیلاس خاک باید عمیق، حاصلخیز و دارای قابلیت نفوذ خوبی باشد. برای حفظ حاصلخیزی خاک باید علفهای دور درخت به خوبی زده شود و در زمستان با کودهای شیمیایی و کود پوسیده دامی خاک تقویت گردد.

خاک مناسب خرما:
خرما به شوری و خشکی خاک مقاوم است و در انواع خاکها قادر به زندگی است؛ با وجود این بعضی از گونه ها خاک های سنگین و پاره ای دیگر خاک های سبک را بهتر می پسندند.

خاک مناسب مرکبات:
مرکبات را میتوان تقریبا در انواع مختلف خاکها کاشت؛ با وجود این در بعضی از اراضی سنگلاخی و باتلاقی و همچنین اراضی شور بایستی از کشت مرکبات خودداری کرد. بهترین خاک برای کاشت مرکبات اراضی شنی- رسی و یا رسی- شنی هوموس دار می باشد. اگر حاصلخیزی زمین کم باشد باید با اضافه کردن کودشیمیایی و کود دامی و یا کود سبز سطح حاصلخیزی خاک را بالا برد.

خاک مناسب زیتون:
زیتون گیاهی کم توقع است و در خاکهای ضعیف و فقیری که بعضی از گیاهان مانند مرکبات نمی توانند رشد کنند، می روید. خاکهای مناسب برای زیتون کاری شنی- رسی با رسی- شنی عمیق است که دارای قابلیت نفوذ آب و هوا باشد. از کشت زیتون در زمین هایی که سفره های زیرزمینی آب بالا است، و نیز در زمینهایی که هوموس خاک بالا است، باید خودداری نمود.
درصورت دردسترس بودن آب کافی، زیتون وابستگی چندانی به جنس خاک ندارد و به همین دلیل آن را گیاهی مناسب خاکهای فقیر گفته اند. البته باید توجه داشت که میزان محصول در خاکهای فقیر با محصول در خاکهای مناسب و مرغوب قابل مقایسه نیست ودر این قبیل خاکها باید فاصله درختان را تا 20 متر تعیین کرد. از نقطه نظر خاک، خاکهایی که میزان اسیدیته آنها 7 تا 8 (قلیایی) هستند برای کاشت زیتون مناسب اند و چنانچه در این خاکها تا میزان معینی آهک وجود داشته باشد برای رشد و نمو زیتون ایده آل است.

خاک مناسب انگور:
انگور از لحاظ مقاومت به خشکی و سازگاری با خاک، گیاهی بسیار مقاوم و قانع است؛ اما بهترین خاک برای آن خاک عمیق، سبک و حاصلخیز است. اگر مو در خاکهای سنگین کشت شود باید در زهکشی زمین دقت کرد تا رطوبت زیاد به ریشه درخت آسیب نرساند و برعکس در خاکهای سبک باید رطوبت کافی برای آن تامین شود. درخاک شنی درخت مو بیشتر از خاک رسی محصول می دهد. غیر از خاکهای غیرقابل نفوذ و مرطوب یا شنی و مطلقا خشک تمام خاکهای دیگر برای کشت انگور مناسب است.

8-2 آشنایی با خاک چمن:
در صورتی که خاک چمن به هر دلیلی متراکم باشد رشد و نمو آن به تدریج کند و متوقف می گردد معمولا در زمین هایی که عمق خاک زراعتی کم می باشد، می توان با افزودن انواع خاکهای مناسب آن را اصلاح و آماده کاشت چمن نمود. مثلا در زمینهای سبک میتوان با افزودن مقداری خاک سنگین و مرطوب زراعتی یا آوار یا خاک رسی زراعتی و در زمینهای سنگین با افزودن مقداری ماسه با کودهای آلی پوسیده و همچنین کودهای شیمیایی مناسب اقدام به کاشت چمن نمود. بنابراین در چمن کاری عمق خاک یکی از عوامل موثر و اساسی می باشد، زیرا ریشه های چمن می تواند تا عمق بیشتر از یک متر در خاک پیشروی نماید. لذا خاک کم عمق، زیستگاه مناسبی برای چمن نمی باشد. بطور کلی خاکهای خیلی سبک و خیلی سنگین برای کشت چمن مناسب نمی باشد. مناسب ترین خاک برای کشت چمن خاکهای رسی-شنی می باشد. در زمین های شنی رنگ چمن غالبا به زردی می گراید و در زمینهای شنی به علت خاصیت زهکشی زیاد رشد و نمو چندان رضایت بخش نمی تواند داشته باشد. خاکهایی که خیلی رسی و چسبناک هستند، برای چمن کاری مناسب نمی باشند؛ زیرا خاک به سرعت سله بسته و رشد و نمو کند می گردد. برای اصلاح خاکهای اسیدی می توان مقداری آهک بکاربرد.

9-2 شناسایی اصول کاشت چمن:
جهت کاشت چمن لازم است مراحل زیر را اجرا کنید: آماده سازی زمین و تسطیح با انجام عملیات شخم،دیسک، لولر، غلطک زدن، انتخاب بذر مناسب جهت منطقه و با توجه به مورد استفاده چمن، بذرپاشی، پوشاندن روی بذرها توسط مالچ یا کود دامی پوسیده گاوی، غلطک زدن دوباره و در انتها آبیاری.

1-9-2 آماده کردن زمین چمن:
زمین کاشت چمن بایستی نرم، فشرده و سطح آن کاملا مسطح و هموار باشد. برای کاشت چمن باید قبلا عملیات تهیه بستر کاشت شامل:خاک برداری و خاک ریزی(درصورت نیاز)، تمیز کردن زمین از بقایای گیاهی، افزودن موادی مانند کود دامی و یا شن (در صورت ضرورت) را انجام دهید. چمن در خاک های کم عمق رشد و نمو خوبی نخواهد کرد و در خاکهای عمیق و حاصلخیز رشد آن چشم گیر می باشد. عمق خاک مرغوب و مناسب برای چمن حدود 30 الی 40 سانتی متر است. در زمین های زراعی عملیات تهیه زمین در پاییز انجام می شود و همراه با شخم مقدار 20 تن در هکتار کود دامی پوسیده با خاک مخلوط می شود. در بهار با مناسب شدن فصل، مجددا شخم زده و با دندانه کشیدن و جمع آوری بقایای گیاهی، سنگ و کلوخ، زمین را برای تسطیح و بقیه عملیات آماده می نمائید. بعد از تسطیح و ترازبندی نوبت به غلطک زدن زمین می رسد.

2-9-2 غلطک زدن خاک چمن:
زمین چمن پس از آنکه کاملا تسطیح و ترازبندی شد بایستی خوب کوبیده شود؛ زیرا ریشه در این حالت بهتر رشد کرده و پنجه می زند و عملیات وجین و آبیاری پس از رویش چمن بدون اشکال انجام می پذیرد. بهترین راه برای کوبیدن زمین استفاده از غلطکهای سبک سنگی و آهنی می باشد. در سطوح کوچک می توانید از تخته های صاف که در روی آن به اندازه پا، گیره ای نصب شده و به پا بسته می شود استفاده کنید. معمولا غلطک زدن زمین در دو موقع یکی قبل از کشت بذر و دیگری پس از کشت انجام می گیرد. ولی بهترین موقع غلطک زدن قبل از کشت می باشد. در برخی موارد برای سومین بار یعنی هنگامی که اولین نوبت چمن زنی انجام گرفت، برای آنکه ریشه ها به خوبی در زمین جای گیر شوند، غلطک زدن تکرار می شود. در بعضی مواقع قبل از کاشت عمل غلطک زدن چندین بار تکرار می شود و هربار قبل از انجام آن بوسیله شن کش، سنگ و کلوخهای زمین را جمع آوری می شود تا خاک چمن کاملا نرم و آماده کاشت گردد.

3-9-2 کاشت بذر:
معمولا بذر پاشی در پاییز و اوایل بهار به طریقه دستپاشی یا بوسیله بذرافشان های مخصوص انجام می گیرد. البته بهترین زمان کشت چمن فصل پاییز است . در بذرپاشی با دست باید بذر به میزان معین و یکنواخت به زمین پاشیده شود. برای این منظور بذر چمن مورد نظر را برحسب وزن به دو قسمت تقسیم می کنند و دردو جهت طولی و عرضی زمین بذرپاشی را انجام می دهند. بعد از بذر پاشی روی بذر را با کود دامی پوسیده گاوی یا اسبی و یا مالچ می پوشانند(مالچ عبارت است از موادی نظیر خاک اره، پوست خرد شده درختان و کاه که در کشت بعضی از گیاهان نظیر گلها و سبزی ها به کار می رود) ورودی آنرا غلطک می زنند و آبیاری را آغاز می کنند. مقدار بذر برحسب شرایط اقلیمی و نوع بذر متفاوت است. معمولا بذرور ریز مانند چمن آفریقایی به مقدار20-15 گرم در مترمربع و انواع بذور درشت مانند انواع چمن هلندی و ایرانی،50-30 گرم در مترمربع مورد نیاز می باشد.

4-9-2- وجین علف های هرز چمن
پس از سبز شدن چمن لازم است 2 الی 3 مرتبه علف های هرز چمن را وجین نمود. علف های هرز چمن بر دو نوع می باشند:
1)گیاهان هرزی که یکساله بوده و با چیدن مکرر چمن ها،علف های هرز از بین خواهند رفت.
2) گیاهان هرز دایمی که بردونوع می باشند:
الف)گیاهانی با ریشه های عمقی مانند گل قاصد که حتما باید با دست آنها را کنده و یا بوسیله مواد شیمیایی از بین ببرید.
ب)نوع دیگر دارای ریشه های افشان هستند؛ مانند مینا چمنی که با آنها باید توسط علف کشهای انتخابی مبارزه نمود.
بعضی از گیاهان خانواده ی گرامینه(گندمیان) جزو علف هلی هرز محسوب می شوند که باید آنها را ریشه کن نمود. برای مبارزه با علف های هرز غیر از خانواده گندمیان از علف کش های انتخابی استفاده می شود ولی بطور کلی در سال اول کشت حتما باید وجین چمن ها با دست انجام شود و در سال های بعدی که چمن پر پشت و قوی شد می توانید از علف کشها استفاده کنید.

5-9-2- آشنایی با انواع خاک برای کاشت گل های زینتی
انواع مختلفی از خاکها و ترکیبات گوناگون آنها وجود دارند که در گلکاری به کار می روند وشامل انواع زیر می باشند: خاک برگ معمولی، خزه پوسیده، خاک چمن، خاکروبه و زباله(کمپوست)، خاک کوش، ماسه و بالاخره خاک باغچه.

10-2- شناسایی اصول تهیه خاک مناسب جهت کشت گلهای زینتی:
خاک دارای دو خاصیت فیزیکی و شیمیایی است. خاصیت فیزیکی آن وزن مخصوص، قابلیت نفوذ و قابلیت جذب آب است. خاصیت شیمیایی خاک مربوط به موادی است که خاک از آن ساخته شده و به کار تغذیه گیاه می رود. اهمیت خاصیت فیزیکی بیشتر از خواص شیمیایی است و خاکی را که برای گلکاری تهیه می نمائید. اول باید با ریشه ی گیاه و ساختمان آن مطابقت داشته باشد تا ریشه بتواند به خوبی در محیط خودش توسعه یافته، به فعالیت بپردازد و به آسانی مواد غذایی را جذب و مصرف نماید. پس اگر وضعیت فیزیکی خاک با ساختمان گیاه مناسب نباشد، به فرض آنکه خاک پر از مواد غذایی باشد،اثری ندارد. بنابراین پس از آنکه خاصیت فیزیکی خاک با طبیعت گل و گیاهی که می خواهند بکارند مطابق بود، در درجه دوم باید به وضعیت شیمیایی آن و مواد موجود در آن که برای پرورش و تغذیه گیاه لازم است پرداخت. گاهی اوقات برای کاشتن بذر های خیلی ریز و سبک یا بعضی از انواع گل ها و گیاهان که وجود علف های هرز یا قارچ ها یا خزه برای نمو یا سبزه شدن آنها مضر است، باید خاکی را مورد استفاده قرار دارد که قبلا با وسایل مخصوص مانند بخار آب جوش یا مواد ضدعفونی کننده از این گونه انگل ها پاک شده باشد. عمل استریلیزه کردن خاک بیشتر درباره خاک هایی که برای گلدان ها حاضر می کنند، انجام می شود ولی در خاک حاشیه ها یا باغچه ها که به واسطه ی این کار بذر علف های هرز یا هاگ قارچ ها را آب یا باد دائما منتشر می سازد، استریلیزه کردن کاری بیهوده است.

1-10-2- تهیه خاک مناسب جهت کاشت گل های زینتی:

در زیر با چند نمونه از خاک ها که در گل کاری مورد استفاده قرار می گیرند آشنا می شوید:
1- خاک برگ:
خاک برگ خاکی است که از پوسیدن و تجزیه برگ درختان تولید می شود، این نوع خاک از حیث موادغذایی خیلی ضعیف است و به این دلیل هیچ وقت به تنهایی برای کشت گیاه استفاده نمی شود و همیشه آن را با انواع خاک های دیگر به نسبتی معین مخلوط می کنند. تنها فایده این خاک سبک کردن و قابل نفوذ نمودن خاک های سخت است.

طرز تهیه خاک برگ:
برای بدست آوردن خاک برگ، در فصل پاییز که موقع خزان درختان است، براگ ها را جمع آوری کنید و در محلی روی سطح زمین و یا در گودالی توده نمایید و پس از آنکه مقدار زیادی آب روی آنها ریختید با پا و یا هر وسیله دیگر، مانند غلطک، برگها را فشرده سازید و مقداری کود اوره روی آن بپاشید.مجددا مقداری برگ خشک اضافه کنید و باز هم پس از آب پاشی برگ ها را متراکم کنید و این عمل را تکرار نمایند تا ضخامت توده برگ ها به یک متر یا یک متر و نیم برسد. به مرور زمان در اثر نشو و نما میکروب ها تخمیر صورت گرفته و حرارت زیادی ایجاد می شود. بعدا هر 3 تا 4 ماه یک مرتبه توده برگ را خراب و در محل دیگری مجددا آن را به ترتیب بالا تل کنید. پس از 8 تا 12 ماه، بیشتر برگ ها تبدیل به هوموس می شوند. بهترین خاک برگ، خاکی است که اقلا 3 تا 4 سال مانده و از تجزیه برگ هایی که فاقد رگبرگ زیاد هستند، تولید شده باشد. بنابراین برگ درختان میوه بهترین خاک برگ را تشکیل می دهند و از برگ هایی مانند برگ درخت چنا، خاک برگ نامرغوب به دست می آید. پوسیدن برگ ها محتاج گذشت زمان است و مدتی طول می کشد. طول مدت پوسیدن در انواع برگ ها متفاوت است. مثلا پهن برگ ها زودتر و سوزنی برگ ها دیرتر می پوسند.

2- خاک چمن:
خاک چمن مخلوطی از رس،شن با مقدار کافی آهک و هوموس است. برای تهیه خاک چمن به شرح زیر عمل کنید:
با بیل های پهن، قطعات بزرگ چمن را با ریشه و خاکی که اطراف ریشه آن است، از زمین کنده در محلی توده کنید. در موقع توده کردن قطعات چمن باید دقت نمود که در دو طبقه متوالی چمن ها با یکدیگر تماس پیدا کرده و در طبقه بعد ریشه ها روی هم قرار گیرند. در مدت یک سال 3 یا 4 مرتبه توده را خراب و در محل دیگری تل نمایید. این خاک برای گیاهانی که در گلدان و یا جعبه های بزرگ کاشته می شوند، مخصوصا نخلهای بزرگ و درخت مرکبات، خیلی مفید است.

3- خاکروبه و زباله(کمپوست):
معمولا در گوشه ای از باغ یا باغچه محلی را برای جمع آوری خاکروبه و زباله اختصاص می دهند. این مواد را به طور منظم و مرتبی جمع و توده نموده و در صورت امکان هر چند روز یک مرتبه مقداری ادرار چهارپایان را روی توده بریزید و هر 3 یا 4 ماه یک مرتبه توده را برگردانید. پس از یک سال خاک بسیار قوی تهیه می شود. از این خاک در سبزیکاری به جای کود استفاده می شود و در گلکاری و در تربیت گلهای گلدانی نقش مهمی دارد.

4- خاک کوش:
خاک کوش مخلوطی از خاک برگ معمولی پوسیده و کود حیوانی و خاک زراعتی است. این ترکیب در اثر فعالیت میکروبهای مخصوص تجزیه شده و ایجاد حرارت می نماید. لذا به منظور پیش رس کردن و یا نگهداری گیاهان مختلف در زمستان به کار می رود و پس از انقضای فصل سرما به نام خاک کوش در گلکاری و سبزیکاری استفاده می شود. خاک کوش باید کاملا تجزیه شده و پوسیده باشد،در غیر اینصورت در اثر آبیاری تخمیر شده و ریشه ها را سوزانده و از بین می برد.

5- خاک باغچه:
خاکی است که سالها در آن کشت و کار شده و دارای رنگ تیره می باشد؛ یعنی مقدار کافی هوموس داشته باشد. باغچه ای که کاملا مواظبت شده و هر سال در آن انواع سبزه و یا گل کاشته می شود. به مرور زمان دارای مقدار زیادی هوموس می شود. این خاک برای گلکاری، اگر زمین باغچه رسی یا شنی باشد، خیلی مرغوب است. این خاک را با نسبت معینی با سایر خاک ها مخلوط می کنند.

6- ماسه(شن):
می دانید که شن، ریزه سنگهایی است که عوامل طبیعت آنها را خرد کرده اند. بهترین ماسه آن است که از غربال کردن شن بستر رودخانه به دست آمده باشد،زیرا این ماسه ها اغلب از شکستن و خرد شدن سنگهای سیلیسی بدون آهک تولید شده اند و هیچ نوع خاک دیگری همراه ندارند.
ماسه قابل حل در آب نبوده و هیچ گونه موادغذایی برای گیاه ندارد و اگر مواد دیگری با آن مخلوط نشود، محیط سالمی است که قارچ یا علف های هرز در آن به وجود نمی اید. به همین جهت برای قلمه زدن، شن نرم را انتخاب می کنند تا کمتر قلمه ها در آن دچار پوسیدگی شوند. ماسه ی نرم برای مخلوط کردن با بذر گل های خیلی ریز لازم است. علاوه بر این برای پاشیدن روی بذر بعضی گلها که خاک آن را زود می پوساند، مصرف می شود. در ساختن خاک گلدان،شن وظیفه مهمی دارد؛ زیرا اگر با خاک چمن که سنگین است و خاک پوسیده ی فضولات که چرب است، مخلوط نشود، قابلیت نفوذ آب خیلی کم خواهد بود و در این صورت برای گل ها مناسب نمی باشد.

7- تورب(پیت):
عبارت از بقایای گیاهان آبزی،بخصوص خزه های متراکم شده باتلاقها و مردابهای خشک شده است که زیر آب به حالت نیم پوسیده و تجزیه شده به جا مانده است.خرد شده آنرا پس از استخراج در ترکیبات خاکی گلدانی بکار میبرند.در ایران پیت خزه از همه معروفتر است که دارای رنگ قهوه ای میباشد و ظرفیت نگهداری آبی حدود 10برابر وزن خشکش را دارد.تورب معمولا فاقد موجودات حیاتی است و ساختمانش همان کیفیت نخستین موادی را دارد که در خاک باقی مانده است.برای اصلاح زمینهای شنی فوق العاده مناسب است علاوه بر آن به واسطه نداشتن موجودات زنده و جذب رطوبت،بستر مناسبی برای قلمه زدن بعضی از گیاهان است.اگر تورب را با ادرار چهارپایان مخلوط نمایند،کود خوبی بدست می آید.

8- ذغال چوب:
ریشه بعضی از گیاهان، به محض اینکه رطوبت از حدمعمول در خاک تجاوز کند می پوسند.برای جلوگیری از پوسیدن باید با خاک گلدان مقداری ذغال چوب درشت مخلوط سازید.اثر خرده های ذغال برضدعفونی خاک،قابل نفوذ ساختن آن در مقابل هواست،که به این طریق رطوبت را تعدیل میکند.بدون اینکه وزن خاک را اضافه نماید.چون ذغال چوب مقداری آب به خود جذب می نماید،ریشه های تازه که به آن می چسبند از این ذخیره آب تدریجا استفاده می نمایند. نرمه خاک ذغال،همانطور که گفته شد،برای ضدعفونی کردن و جلوگیری از پوسیدن مقطع ریشه ها،پیازها،غده ها و پوشاندن روی بریدگی و زخم درختان بسیار مفید است.از خاکهای نامبرده در بالا نمی توان به تنهایی استفاده نمود،بلکه بادی به نسبت معینی و مطابق با احتیاجات هر گیاه آنها را مخلوط کرد.مانند: دو قسمت برگ+یک قسمت خاک کوش+یک قسمت خاک چمن+یک قسمت ماسه.این خاک برای تربیت انواع نخلهای زینتی،دراسنا و سرخس مورد استفاده می باشد و یا مخلوط دو قسمت خاک کوش+یک قسمت خاکروبه یا زباله+یک قسمت چمن+یک قسمت ماسه میتوانید معمولا برای نباتاتی که دارای رشد زیاد و سریع می باشند،ماند شمعدانی،آویز،اطلس و بسیاری از گیاهان دیگر استفاده کنید.

خاک مناسب گلدانها:
اگر قصد دارید که خود اقدام به تهیه خاک گلدان نمایید،بهتر است یک نسبت ترکیبی ثابت را در نظربگیرید. یک نسبت خوب برای ترکیب خاک گلدانی عبارت است از: دو پیمانه خاک رس+یک پیمانه ماسه+یک پیمانه هوموس+یک پیمانه کود گاوی.

برای جلوگیری از سله بستن و متراکم شدن خاک،دو مخلوط خاکی زیر نیز قابل توصیه است:
الف) برای کشت قلمه های ریشه دار و نهالهای بذری:یک یا دو قسمت ماسه(شن)+یک قسمت خاک لیمونی+یک قسمت خاکبرگ.
ب) برای درختان و درختچه های گلدانی: یک قسمت ماسه+دوقسمت خاک لیمونی+یک قسمت خاکبرگ.

11-2 آشنایی با بیل و انواع آن:
در باغبانی از بیل استفاده های مختلفی می وشد: از جمله برای شخم زدن و برگرداندن زمین و برای تسطیح و ساختن مرزها و آبیاری.

بیلها را به 4 نوع تقسیم میکنند که عبارتند از:
1)بیل نوک باریک: این بیل معمولا ذوزنقه ای شکل است و فاصله بین دو قاعده آن گاهی به 40-35سانتیمتر میرسد.از این بیل برای برگردان و شخم زدن زمین استفاده شود.
2) بیل ساختمانی: برای تسطیح زمین و یا ساختن مرزها و آبیاری زمین بکار میرود. این بیل تقریبا به شکل مربع مستطیل میباشد و در وسط در جهت دسته بیل کمی فرورفته است.
3) بیل روسی(پاروئی): جزو بیلهای ساختمانی است و تقریبا مربع می باشند.قسمت انتهای صفحه آهنی،یعنی قسمتی که در خاک فرو می رود،منحنی و به شکل نیم دایره است.
4) کج بیل یا فوکا: قسمت آهنی آن مربع مستطیل و یا مثلث شکل است که با دسته چوبی خود زاویه 60 درجه میسازد.دسته کج بیل بلند و یا کوتاه (به اندازه دسته کلنگ)است.کج بیل دسته بلند بیشتر برای وجین و سله شکنی و با کج بیل دسته کوتاه علاوه بر کارهای فوق میتوان زمین را شخم زده و برگردان نمود.

12-2 شناسایی اصول شخم زدن خاک توسط بیل:
برخلاف کشاورزی که برای شخم زدن و برگرداندن قشر اولیه زمین بادی به کمک گاواهن یا تراکتور آن را انجام داد،در باغبانی و گلکاری این کار اغلب با بیل صورت میگیرد.برای این که موادغذایی و پوسیده که در زمین است به خوبی مخلوط شده و خاک جهت گلکاری حاضر شود،لازم است قبلا زمین را بیل زده و سنگ،کلوخ و ریشه علف ها را از آن بیرون آورد تا منافذ زمین برای نفوذ هوا باز گردد.بیل زدن گذشته از انکه زمین را پوک و نرم میکند،قابلیت جذب آب را نیز زیاد کرده و آبهای زیرزمین را به بالا کشانده سبب رطوبت زمین میشود و به طور کلی خاک برای تغذیه و پرورش گیاهان اماده شده و ریشه گلها به آسانی می توانند به اطراف خود منتشر شده و سبب نمو گیاه گردند.
بیل زدن زمین را بهتر است اواخر پاییز و اول زمستان انجام دهید.زیرا عوامل جوی مانند یخبندان و برف،کلوخها را خرد کرده خاک را پوک میکند.ولی اگر بعد از زمستان بیل بزنید،باید کلوخهایی را که در اثر یخبندان سخت شده با پشت بیل نرم کنید.چون کود و فضولات حیوانی را که برای تقویت مصرف می نمایید بادی زیر خاک کرد تا اثر آن در نتیجه تماس با هوا و آفتاب از بین نرود و قبل از کاشتن گل تجزیه و با خاک ترکیب شود.بهترین موقع اینکار پاییز است.البته اواخر اسفند و یا اوایل بهار که می خواهید زمین را صاف کرده و گلکاری کیند باید یک مرتبه دیگر برای مخلوط شدن کودها ان را بیل بزنید و صاف کنید.
در زمینهایی که باید نباتات ریشه دار مانند گل سرخ یا یاس خوشه ای کاشته شود،برای این که بخوبی ریشه آنها در خاک نفوذ کرده و به آسانی موادغذایی جذب کند،باید آنجا را به اندازه دو یا سه بیل عمیقا زیرورو کرد تا دست کم خاک به اندازه 50 سانتیمتر نرم شود و ریشه بوته ها در انجا بتواند به خوبی کار کرده و گیاه رشد نماید.

1-12-2 شخم زدن خاک توسط بیل:
کیفیت شخم با بیل بسیار خوب انجام میگیرد و هدف از شخم را به خوبی تامین میکند. در موقع شخم زدن با بیل نکات زیر را مدنظر قرار دهید:
1-خاک کاملا زیرورو شود؛یعنی بیل حاوی خاک را 180 درجه چرخانده و خاکی که در تیغه بیل قرار دارد کاملا زیرورو کنید و خاک به خوبی تهویه شود.
2- با ضرباتی که با پشت بیل به خاک میزنید،کلوخه ها را نرم میکنید.
3- با بیل می توانید زمین را به عمق دلخواه شخم بزنید.
4- در نقاطی که به علت کمی وسعت،امکان شخم با وسایل ماشینی و دامی وجود ندارد،از بیل خوب میتوان استفاده کرد.در عوض بازده کار با بیل کم است و نیاز فراوان به نیروی کاگر دارد.در عملیات باغبانی به ویژه تهیه بستر گل،سبزی و خزانه بیشتر از بیل استفاده میکنند.

نتیجه گیری:
در این فصل شما با کاشت درختان به روشهای مثلثی،مربعی و مستطیلی و نیز با روشهای حفر چاله و گودال جهت کاشت درختان آشنا شده و میتوانید گودال درخت را به رشو صحیح حفر نمایید.همچنین نهال مناسب را انتخاب و کشت نمایید. یاداور شدیم که انواع خاکها جهت کشت درختان و گیاهان زینتی بسته به نیاز آنها متفاوت است.و در مورد روش چمن کاری نحوه تهیه مخلوط خاک مناسب را یاد گرفتید و دانستید که چه مقدار بذر برای کشت چمن لازم است.گفتیم که از جمله کارهای کشت چمن،شخم،تسطیح،ترازبندی،غلطک زدن و پخش کود قابل ذکر است.هم چنین در این فصل با انواع بیل و طرز صحیح شخم زدن زمین آشنا شدید.