باغبانی در زمستان

درست است که اکنون فصل سرماست و باغچه ما در خواب زمستانی به سر می‌برد، اما این دلیل نمی‌شود که آن را به حال خود رها کرده و به آن رسیدگی نکنیم! خیلی از اقدامات وجود دارد که شما با انجام آنها می‌توانید از سلامت باغچه رویایی خود در بهار مطمئن شوید.
• هنگام زمستان شما می‌توانید به خوبی روی ساختار و استخوان‌بندی باغچه خود کار کرده و آن را در صورت لزوم مرمت کنید. همچنین زمستان زمان بسیار مناسبی برای طراحی یا ایجاد راه‌های باریک داخل باغچه برای عبور و مرور، ‌ساخت محل‌هایی برای نشستن در باغچه و همچنین ساخت پرچین برای اطراف آن است؛‌ اگر باغچه شما از قبل دارای چنین قسمت‌هایی بوده است، می‌توانید در صورت لزوم به مرمت و بازسازی آنها بپردازید.
• می‌توانید به طراحی مجدد قسمت‌هایی بپردازید که قرار است بستر گل‌های زیبا شوند. نقشه باغچه خود را در مقیاس کوچک رسم و محل کاشت گل‌ها، بوته‌ها، چمن و حتی درختان را روی آن نقشه مشخص کنید. اگر نقشه‌ای که ترسیم کرده‌اید رنگی باشد، می‌توانید راحت‌تر آینده باغچه خود را در ذهن تجسم کنید.
• اگر تا به حال برای باغچه خود دفترچه یادداشت نداشته‌اید، اینک زمان مناسبی برای شروع یک برنامه‌ریزی کامل و حساب شده برای سازمان‌دهی به آن است. لیستی از گیاهانی که در باغچه دارید و اینک در خواب زمستانی هستند تهیه کرده و مشخص کنید که هر کدام به چه رسیدگی‌ای برای فصل بعدی نیاز دارند. در این صورت راحت‌تر می‌توانید به آنها رسیدگی کنید.
• زمان کاشت برخی از بذرها برای رویش در بهار، اواخر زمستان است؛ و اگر فراموش کنید، بهار برای کاشت آنها دیر می‌شود! بنابراین کاتالوگ بذر گل‌ها را تهیه کنید تا بدانید کی زمان کاشت کدام بذر است تا از کاشت گل مورد علاقه خود باز نمانید.
• اگر قصد دارید سبزیجات بکارید، فصل زمستان، زمان مناسبی برای بسترسازی است، شما می‌توانید  محل مورد نظر را برای کاشت سبزیجات به وسیله بیلچه شخم بزنید و آنجا را به خوبی با کود تغذیه کنید تا خاک کاملا برای قرار گرفتن بذر و محکم کردن ریشه گیاه آماده و تجهیز شود.
• برخی از گل‌ها و گیاهان را در داخل خانه در شرایطی خاص که زیاد هم شرایط سختی نیست تا حدی پرورش دهید تا با ورود به فصل بهار، آنها را به خاک باغچه منتقل کنید. ضمنا لازم است که بدانید پرورش گیاه در داخل خانه تنها به نور کافی و بستری مناسب که می‌تواند حتی یک شانه تخم مرغ باشد، نیاز دارد!
با اینکه زمستان فصل خوابیدن گل‌ها و گیاهان است، دلیل نمی‌شود شما نیز سراغی از باغچه خود نگیرید! فصل زیبایی‌ها و سرسبزی در راه است، پس باید برای استقبال از آن آماده شوید.

هرس

الف ـ هرس اصولی درختان ودرختچه ها

هرس زمستانه به منظور فرم دهی و رفع مزاحمت (برخورد با سیم برق)، تنک کردن
شاخه ها و جوان سازی در رابطه با درختان کهنسال صورت می گیرد زیرا با انجام هرس و کاهش نسبت ساقه به ریشه، رشد جوانه ها تحریک گشته و منجر به پیدایش شاخه های جدید بر روی تنه می شود که نتیجه آن تقویت رشد بهاره است.

در مورد برخی از درختچه های زینتی که تولید غنچه در آنها از اوایل تابستان تا فصل پاییز می باشد معمولاً گلدهی شان بر روی شاخه های تولید شده در فصل جاری صورت می گیرد به همین دلیل گیاهان زمان کافی برای تولید ساقه های گلدهنده از اوایل بهار تا زمان گلدهی دارند و هرس این گروه از گیاهان را می توان در زمانی که گیاه در خواب زمستانه می باشد انجام داد. در مناطق خیلی سرد این عمل بعد از خطر سرما صورت
می گیرد. اکثر پیچها و درختچه هایی مانند: رز، دم موشی، پیراکانتا، دوتسیا، توری، خرزهره، پر و ..... در این فصل هرس می شوند. باید توجه داشت که تعدادی از آنها حساس به یخبندان هستند و بهتر است اواخر اسفندماه هرس شوند.

ب ـ حذف کنده های باقیمانده درختان

در اکثر مناطق کنده درختان قطع شده در زمین باقی مانده و علاوه بر اینکه منظره ناموزونی به فضای سبز محیط بخشیده قسمتی از فضای موجود را نیز بلا استفاده نموده است. این کنه ها با توجه به محل واقع شدن آنها بررسی شده و در صورت عدم امکان استفاده حذف شوند. این عمل باید طوری انجام شود که هیچ صدمه ای به مصالح و تاسیسات اطراف، وارد نسازد. از روشهای حذف کنده ها با توجه به محل قرار گرفتن آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

ـ استفاده از ماشینهای پرقدرت

ـ سوزاندن در محل

ـ استفاده از مته های قوی و خردکردن کنده

ـ کف بر کردن

کاشت و جابجایی درخت ودرختچه

فصل زمستان بخصوص اسفندماه، در مناطق سردسیر که درختان در استراحت و خواب زمستانی هستند بهترین فصل کاشت و جابجایی درخت و درختچه است. باید توجه داشت که درختکاری براساس طرحهای از پیش تعیین شده و در روزهای آفتابی و آرام صورت گیرد. همچنین زمین از نظر میزان رطوبت و غیره آماده کاشت باشد.

محافظت از گیاهان

الف ـ برف روبی درختان و درختچه ها

هنگام نزول برفهای سنگین باید با آمادگی قبلی بوسیله چوبهای بلند دو شاخه و یا با استفاده از وسایل مکانیکی دیگر درخت را تکان داد تا برفها به زمین بریزد و از شکستگی شاخه ها جلوگیری شود تراکم برف زیاد بر روی شاخه های برخی از درختان که فرم خاصی دارند بعلت سنگینی وزن برف باعث شکسته شدن شاخه ها و از دست دادن فرم طبیعی درخت و گاهی از بین رفتن آن می گردد، مانند درختان: نارون چتری، اقاقیای چتری، انواع کاجها و سروها و ...

ب ـ محافظت از پیازها و کاشت نشاء های پاییزه

برخی از پیازها مانند لاله، نرگس، سنبل، زنبق ها، لیلیوم ... در برابر سرما مقاومند، در هوای آزاد بحالت خواب زیر خاک باقی می مانند و با مساعد شدن شرایط محیطی در بهار فعالیت خود را از سر میگیرند و با وجود این لازم است جهت محافظت از سرما و یخبندان مراقبتهایی بعمل آید از جمله می توان با حذف برگهای پیر و فرسوده و استفاده از مالچ از خطرات احتمالی محفوظ داشت همچنین بهتر است از آبیاری بیش از حد و مرطوب نمودن بستر پیازها جداً خودداری شود زیرا باعث خفگی و پوسیدگی پیازها می گردد. پیاز و
ریزوم های برخی از گیاهان که نسبت به سرما مقاوم نیستند مثل: کوکب، مریم و ... باید در ماسه مرطوب و درجه حرارت 4 الی 6 درجه سانتیگراد در طول مدت سرمای شدید نگهداری نمود. محل نگهداری باید دارای جریان هوا، خشک و تاریک باشد در اوایل بهار با گرم شدن خا ک در مناطق تعیین شده کاشته می شوند.

در صورت عدم کاشت نشاء های پاییزه (مثل: بنفشه، مینا چمنی، همیشه بهار، میمون و ...) در پاییز می توان در نیمه دوم اسفندماه اقدام به کاشت آنها نمود ضمناً کاشت های قبلی را نیز بازنگری کرده و در صورت خشک شدن واکاری کرد. در مناطق معتدل، معمولاً  نشاء های پاییزه در طول زمستان نیازی به مالچ ندارند و تنها در صورتیکه دمای هوا از 10 ـ درجه سانتیگراد پایین تر رود برای جلوگیری از یخ زدن ریشه از مالچ استفاده می شود.

مراقبت از چمن

در اثر سرما و یخبندان و انبساط خاک، امکان دارد بستر چمن ترک برداشته و یا برآمدگیهایی پیدا کند در این حالت  باید بوسیله غلطک زدن این ناهمواریها را از بین برد. در ضمن پس از گذشت زمان، احتمال اینکه خاک فشرده شده و برگهای چمن خوابیده باشد، زیاد است و این باعث خفگی ریشه ها می شود. به منظور سهولت عبور هوا و نفوذ آب بایستی با عمل سیخک زدن توسط چنگک یا ماشینهای مخصوص، سوراخهایی در سطح چمن ایجادنمود این عمل به رشد و نمو چمن کمک خواهد کرد همچنین برای بهبود شرایط خاک می توان مقدار کمی خاک مخلوط با کود پوسیده دامی یا کمپوست را در سطح چمن پخش کرد زیرا در اثر بارندگی زمستانه و عمل شسته شدن خاک، اغلب ریشه های چمن از خاک بیرون آمده و باعث پوسیده شدن ریشه های چمن می شود. این عملیات (به ترتیب : تهویه، تازه کردن چمن و غلطک زدن) در اواخر زمستان و در صورت ادامه سرما در اوایل بهار صورت می گیرد.

               

     وسایل دستی مخصوص تهویه و تازه کردن چمن در وسعت کم  

     ماشینهای مخصوص تهویه و تازه کردن چمن در سطح وسیع

 کنترل آفات و بیماریها

در فصل زمستان عملیات مبارزه غیر شیمیایی علیه فرم زمستان گذرانی آفات انجام  می گیرد از این عملیات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ـ کندوکوب پای درختان و هوادهی ریشه ها و حذف شاخه های خشک و بیمار

ـ یخ آب زمستانی (جاری کردن آب پای درختان هنگام شب در دمای سرد که باعث یخ بستن آب می شود) پس از کندوکوب پای درختان جهت از بین بردن لارو و شفیره و یا حشره کامل برخی از آفات که در داخل خاک وجود دارند.

ـ جمع آوری بقایای گیاهان و بوته های آلوده برای جلوگیری از انتشار آفت و بیماری. در صورت لزوم مبارزه شیمیایی علیه انواع کنه ها و شپشکها صورت می گیرد.

- جمع آوری برگهای خزان شده بین شاخه ها و پای درختان و دفن آنها

زیر و رو کردن و کوددهی خاک

این عمل در پارکها و خیابانها جهت اصلاح خاک و زهکشی آن صورت می گیرد. به این صورت که با بیل خاک را برمی گردانند و پس از هوادهی ، کود دامی پوسیده به خاک اضافه کرده و سطح خاک را صاف می کنند. فصل مناسب این کار اواخر پاییز و اوایل زمستان می باشد.

 فهرست منابع مورد استفاده

ـ دستورالعمل کاشت و نگهداری نشاء های پاییزه

ـ دستورالعمل اقداماتی که در بهمن و اسفندماه جهت نگهداری گیاهان انجام می شود

- روحانی، غزاله . 1377 .جابجایی درختان و درختچه ها ، سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران